Publicystyka - ngo.pl

[źródło tekstu: Paweł Pawlaczyk, Klub Przyrodników]

Ministerstwo Klimatu i Środowiska konsultuje dokument „Wytyczne i rekomendacje” (tekst główny + 4 załączniki). Według opisu na stronie internetowej, są to wytyczne i rekomendacje dotyczące procesu wzmocnienia ochrony lasów o szczególnych walorach przyrodniczych i ważnych społecznie. Konsultacje trwają do 15 sierpnia. Dokument i opis sposobu zgłaszania uwag są udostępnione na stronie: https://bip.mos.gov.pl/…/konsultacje-spoleczne…/.

Według opisu MKiŚ, konsultowany dokument powstał w ramach Ogólnopolskiej Narady o Lasach; jest owocem prac stolików tematycznych oraz obrad Zespołu ds. wzmocnienia ochrony lasów cennych przyrodniczo i ważnych społecznie. W rzeczywistości dokument powstał w MKiŚ już po Naradzie i jest produktem Ministerstwa. Wykorzystuje niektóre treści wypracowane przy stolikach tematycznych na Naradzie, ale wiele innych się w nim nie znalazło. MKiŚ przyjęło swoje rozstrzygnięcia w sprawach spornych (w większości według stanowiska Lasów Państwowych). W kilku miejscach Ministerstwo dodało własne rozwiązania, wykraczające poza spektrum dyskusji na Naradzie, a osłabiające ochronę. Automatycznie wyrzucono wszystkie zagadnienia, których podczas Narady, w terminie wyznaczonym przez MKiŚ, nie udało się przedyskutować do końca.

Z projektu Wytycznych wynika, że Ministerstwo rezygnuje z zapisanego w umowie koalicyjnej założenia 20% najcenniejszych obszarów leśnych zostanie wyłączonych z wycinki, a przynajmniej nigdzie w Wytycznych się do niego nie odwołuje (choć odwołania takie były jeszcze w założeniach do Narady). Liczba 20% pojawia się w tekście tylko w kontekście Rozważenie elastyczności w przyjętych celach ilościowych (np. 20% wyłączonych lasów), aby umożliwić dostosowanie do zmieniających się potrzeb (.). Trudno zresztą uwierzyć, że zaproponowane w Wytycznych kryteria będą skutkować wyłączeniem z wycinki 20% lasów. Cel proponowanych zmian określony jest obecnie jako wzmocnienie znaczenia pozaprodukcyjnych usług ekosystemowych.

Pominięto wypracowane podczas Narady definicje pojęć „wyłączenie z użytkowania”, „ograniczenie użytkowania” i „modyfikacje gospodarki leśnej”, choć same pojęcia pozostawiono w tekście – uzyskując w ten sposób swobodę żonglowania ich znaczeniami, w tym potencjalnie przedstawiania mało znaczących lub pozornych modyfikacji gospodarki leśnej jako sposobów wzmacniania ochrony lasów.

Z zaproponowanych kryteriów i zasad wynika, że z użytkowania gospodarczego wyłączone zostałyby, w porównaniu ze stanem dzisiejszym: całość Puszczy Białowieskiej, siedliska przyrodnicze w pasie 30 od brzegów wód, siedliska bagienne (w tym olsy) z wyjątkiem lasów o ewidentnie sztucznym składzie gatunkowym i silnie odwodnionych olsów na glebach innych niż torfowe, pojedyncze wydzielenia przy przejściach dla zwierząt.

Inne kategorie wyłączeń to drzewostany, w których już obecnie się nie gospodaruje ze względu na warunki terenowe, przepisy lub decyzje samych Lasów Państwowych (drzewostany na wyspach, zachowawcze, już uznane przez LP za referencyjne, już uznane przez LP za szczególnie chronione, całoroczne strefy ochrony zwierząt, enklawy śródpolne, zalewiska, lasy na stokach >30°), albo kategorie, których zastosowanie pozostaje niepewne – jak (potencjalnie bardzo ważne) starolasy i siedliska przyrodnicze, dla których dopiero MKiŚ powoła grupę roboczą, której zadaniem będzie doprecyzowanie definicji oraz sposobu wyznaczania drzewostanów.

Potencjalna kategoria Drzewostany w parkach krajobrazowych, których charakter jest kluczowy dla ochrony krajobrazów leśnych, uzależniona od wskazań Parków Krajobrazowych, przewidziana jest do wdrożenia dopiero w kolejnych planach urządzenia lasu (co jest własną decyzją MKiŚ, wychodzącą poza spektrum dyskusji na Naradzie). Zatwierdzić wyznaczenie wszelkich lasów cennych przyrodniczo musiałby RDOS lub GDOŚ.

Zrezygnowano m.in. z rozważanych na Naradzie Drzewostanów kluczowych dla wartości przyrodniczych w proponowanych parkach narodowych / w otulinach istniejących parków narodowych, jak również Drzewostanów kluczowych dla wartości przyrodniczych w obszarach Moratorium z 8 stycznia. Proponowane rezerwaty przyrody mają podlegać tymczasowej ochronie do czasu weryfikacji propozycji przez RDOS, ale nie dłużej niż do końca 2025 r. (to własna decyzja MKiŚ, mniej korzystna niż spektrum dyskusji z Narady).

Lasy o szczególnych walorach społecznych (kluczowe dla tożsamości kulturowej; intensywnie użytkowane rekreacyjnie lub turystycznie; w sąsiedztwie ośrodków wypoczynkowych, hoteli; w sąsiedztwie zwartej zabudowy, w szczególności wokół dużych ośrodków miejskich np. zielone pierścienie miast; strefy uzdrowiskowe A, B – ale nie C; lasy użytkowane w celach zdrowotnych; zgłoszone przez lokalne społeczności np. ze względu na ochronę przed hałasem i/lub zanieczyszczeniami, estetykę krajobrazu, mikroklimat; istotne dla zaopatrzenia w wodę) miałyby być wyznaczane na wniosek społeczny przez nadleśnictwa i akceptowane przez RDLP, z możliwością ewentualnego odwołania się do MKiŚ. W załączniku 1 do Wytycznych wskazano wymagające ochrony cechy tych lasów oraz możliwe sposoby ochrony tych cech przez wyłączanie, ograniczanie lub modyfikowanie gospodarki leśnej, co jednak oznacza, że ich ochrona może polegać na wyłączeniu z gospodarki leśnej, ale może też ograniczyć się np. do punktowego przygotowania gleby pod sadzenie sadzonek na zrębach. Nie jest jasne, kto i w jakim trybie miałby o tym decydować.

Nie została zaproponowana ścieżka prawna ani konkretne, projektowane zmiany prawne; decyzje w tej sprawie ma podjąć dopiero w przyszłości MKiŚ. Zapisano tylko, że Najcenniejsze przyrodniczo obszary powinny zostać objęte ochroną w formie rezerwatów lub parków narodowych; proponuje się wprowadzenie nowej kategorii „lasów ochronnych” na bazie istniejących regulacji, wymagających odpowiednich modyfikacji o wysokiej wartości społecznej i przyrodniczej, w których należy precyzyjniej określić zadania i zasady gospodarki leśnej na obszarach objętych ochroną.

Nie jest jasne, kiedy miałyby zostać wprowadzone zmiany, w niektórych miejscach mowa o wyłączeniu z cięć od 1.01.2025, ale inne zapisy sugerują wprowadzanie modyfikacji dopiero do nowego planu urządzenia lasu: procesy wyznaczania lasów o szczególnych walorach przyrodniczych i społecznych będą prowadzone rozdzielnie ze względu na różny charakter i specyfikę tych lasów; na dalszym etapie procesy te zostaną połączone w jeden wspólny proces tworzenia projektu Planu Urządzenia Lasu (PUL). Interesujący i nowatorski jest załącznik 3 do Wytycznych, opisujący Standardy prowadzenia konsultacji społecznych.

Fundacja Las Naturalny prowadzi rejestr incydentów w procesie powoływania i funkcjonowania Zespołów Lasów Społecznych 9 aglomeracji. Rejestr incydentów będzie wykorzystany przez stronę społeczną w ewaluacji pilotażowego procesu wyznaczania lasów społecznych wokół 9 aglomeracji: Warszawa, Łódź, Katowice, Kraków, Wrocław, Poznań, Bydgoszcz/Toruń, Szczecin, Trójmiasto.

Dotychczas zarejestrowano: 21 incydentów.