Publicystyka - ngo.pl

Czuwamy! Pamiętamy! to projekt grantowy, który wpisał się już w coroczne działania Fundacji ORLEN. W poprzednich latach dzięki programowi udało się zrewitalizować i stworzyć ponad 70 Miejsc Pamięci w całej Polsce.

Twórcy projektów mogą otrzymać grant w maksymalnej wysokości 7000 zł, a całkowity budżet programu to 200 000 zł. Na projekty Fundacja ORLEN czeka do 28 kwietnia.

Jednym z finalistów ubiegłorocznej edycji konkursu Czuwamy! Pamiętamy! była tarnowska Fundacja Społeczna Progres. Nagrodzony projekt dotyczył odtworzenia obelisku w Parku Sokoła w Ciężkowicach, upamiętniającego Bitwę Warszawską. Prezes zarządu Fundacji Jakub Wrona podkreśla ogromne zaangażowanie społeczności lokalnej w inicjatywę.

Podkreśla, że od samego początku realizowania projektu, związanego z odtworzeniem pamiątkowego obelisku, jego Fundacja mogła liczyć na wsparcie społeczności lokalnej. 

– Obelisk zapamiętali najstarsi mieszkańcy Ciężkowic. Dotarliśmy do osób, które w latach 80. wykonywały prace na terenie Parku Sokoła i pamiętały piaskowiec, z ledwo widoczną inskrypcją „1920”. Problem polegał jednak na tym, że nikt nie wiedział, gdzie on jest. Nie udało nam się znaleźć żadnych szczegółowych informacji na temat obelisku, ani zdjęć go przedstawiających, bo nic się nie zachowało. Dysponowaliśmy jedynie szczątkową wiedzą. Na przykład taką, że w parku sokolim są dwa drzewa, które zostały zasadzone przy okazji stawiania pomnika – opowiada prezes zarządu Fundacji Społecznej Progres. 

Jakub Wrona podkreśla, że całe przedsięwzięcie było oddolną inicjatywą ludzi, którzy się znają i współpracują od lat, a plan przedsięwzięcia doskonale wpisał się w założenia konkursu Fundacji ORLEN. Kwestie ustaleń formalnych, wymaganych zgód wzięło na siebie Centrum Kultury i Promocji Gminy Ciężkowice. W momencie aplikowania o środki wszystkie dokumenty były już przygotowane i stanowiły załącznik do projektu.

– Udało się „wygrać” dofinansowanie. W zasadzie sprzyjało nam wszystko oprócz… sytuacji epidemiologicznej. Bo projekt zakładał część edukacyjną, skierowaną do wycieczek odwiedzających Muzeum Przyrodnicze w naszym regionie, jak również Marszobieg Niepodległości. Niestety te plany nie mogły zostać zrealizowane, a przez obostrzenia, związane z epidemią nie mogliśmy pozwolić sobie nawet na huczne świętowanie odsłonięcia obelisku. Mimo to zaangażowanie lokalnej społeczności w całą inicjatywę przerosło najśmielsze oczekiwania. Szczególnie, że darowizna od Fundacji ORLEN – choć znaczna – nie była w stanie pokryć wszystkich potrzeb projektu – mówi Jakub Wrona.

W działania zaangażowali się członkowie Bractwa Kurkowego w Ciężkowicach i lokalne Centrum Kultury. Pomagali wolontariusze i wspierała ciężkowicka Rada Miasta. Wszystkie prace związane z odtworzeniem pomnika kamieniarskie i konstruktorskie wykonywali miejscowi rzemieślnicy. Dodatkowe chodniki i wykończenia z kamienia mieszkańcy Ciężkowic zrobili nieodpłatnie.

– Ponieważ zależało nam, żeby wszystko było wykonane zgodnie z prawdą historyczną, zwróciliśmy się do krakowskiego IPN-u z prośbą o wskazówki, dotyczące realizacji projektu. I tu znów spotkaliśmy się z uznaniem i ze wsparciem, które okazało się znaczące dla naszego budżetu. Dostaliśmy odlane z brązu godło państwowe i orła legionowego. Sami musieliśmy zadbać tylko o symbol sokoli – zaprojektowali go i odlali nasi miejscowi rzemieślnicy – opowiada Jakub Wrona.

Jego zdaniem działania na rzecz pielęgnowania pamięci historycznej bardzo zjednoczyły mieszkańców Ciężkowic. – Szkoda, że nie było możliwości zrealizowania części edukacyjnej i – tradycyjnego już u nas Marszobiegu Niepodległościowego. Taki marsz zawsze kończył się wspólnym śpiewaniem pieśni patriotycznych i integracją społeczności lokalnej w sposób bardziej ludyczny, zabawowy. Było ognisko i grill. Ale to wszystko jeszcze przed nami – uśmiecha się.

Pieniądze z Fundacji ORLEN trafiły też między innymi do Gminnego Ośrodka Kultury w Kozłowie na rewitalizację nagrobków i krzyży na miejscowym cmentarzu. Dyrektor GOK Elżbieta Kopeć podkreśla, że inicjatorami projektu byli młodzi wolontariusze działający przy Ośrodku.

Wszystko zaczęło się od samotnego krzyża, upamiętniającego Powstanie Styczniowe.

– Młodzież przyszła do mnie z informacją, że ktoś wspomniał o jego istnieniu. Zaskoczyło mnie, że ja, choć o wiele starsza, nigdy o nim nie słyszałam. I rzeczywiście, informację o zaniedbanym krzyżu, znajdującym się na terenie jednego z gospodarstw, potwierdził wójt Kozłowa. Spotkaliśmy się z właścicielką terenu, która opowiedziała nam historię pamiątkowego krzyża. Byliśmy też u miejscowego proboszcza, który podzielił się z nami swoją wiedzą i materiałami na temat historii Kozłowa. Krzyż został postawiony przez księdza Wojciecha Gacka, upamiętniając uczestników Powstania Styczniowego – opowiada Elżbieta Kopeć.

Projekt „Wolontariusz w hołdzie pokoleniom” przewidywał też rewitalizację nagrobków na kozłowskim cmentarzu parafialnym.

– Zaczęliśmy od obfotografowania obiektów, którymi chcieliśmy się zająć i skonsultowania pomysłu z wójtem i lokalnym proboszczem. Rozmawiałam też z człowiekiem, zajmującym się renowacjami nagrobków, żeby zorientować się mniej więcej w kosztach i potrzebach. Wszystkie te groby były ponarzucane starymi płytami nagrobnymi, które ludzie pozdejmowali z innych grobów. Wiadomo było, że nasi wolontariusze nie poradzą sobie z usunięciem tych płyt. Zwróciliśmy się więc do wójta, który przysłał pracowników Urzędu Gminy i wspólnymi siłami udało się zdjąć płyty i je wywieźć. Nasza młodzież bardzo zaangażowała się w wymyślenie nowej formy dla tego miejsca pamięci i stanęło na udekorowaniu go ozdobnymi kamieniami – mówi dyrektor GOK.

Młodzi wolontariusze wykonali prace odnawiające: odczyszczenie, malowanie, wysypanie i posadzenie roślin. – Realizacja projektu zbiegła się z ubiegłorocznym dniem Wszystkich Świętych, gdy wiele rodzin przyjechało odwiedzić groby bliskich. Nawiązaliśmy wtedy z nimi kontakt, dzięki czemu mieliśmy okazję poznać historie poszczególnych osób, spoczywających w rewitalizowanych grobach. W trakcie prac odsłoniętych zostało kilka innych grobów, które również potrzebują renowacji i młodzież ma już plany dotyczące tych miejsc – podkreśla Elżbieta Kopeć.

Zależy nam na pielęgnowaniu pamięci o minionych pokoleniach. Ważne jest też zaszczepienie wśród młodzieży potrzeby poświęcenia swojego czasu i włożenie wysiłku w zrobienie czegoś dobrego. I widać, że młodzi ludzie mają taką potrzebę, szczególnie w czasie pandemii, gdy ich aktywność jest tak mocno ograniczona. Chcą działać i działają.

Beneficjenci ubiegłorocznych edycji konkursu Czuwamy! Pamiętamy! są zgodni, że zarówno forma aplikowania o darowiznę, jak i procedura rozliczenia projektu, nie są skomplikowane.

– Formalności były najbardziej sprawne, z jakimi miałem do czynienia. Od dawna funkcjonujemy na rynku darowizn zewnętrznych i jako Fundacja opieramy się głównie o te środki, więc wiem, o czym mówię. Ogromne znaczenie miał też bezpośredni kontakt z opiekunem projektu z Fundacji ORLEN. Okazało się to szczególnie pomocne w sytuacji, gdy trzeba było wiele zmienić i dostosować do warunków pandemicznych – ocenia Jakub Wrona.

Program Czuwamy! Pamiętamy! powstał w 2018 r., w rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, jako motywacja dla Polaków do poznania historii miejsca swojego zamieszkania, poznania lokalnych bohaterów i miejsc z nimi związanych.

Trzy lata działania programu i realizacji projektów zostały docenione przez Fundację Rosa i Fundację Sensoria, które wyróżniły Fundację ORLEN srebrną statuetkę BohaterONa. Nagroda została przyznana za działania patriotyczne i promowanie wiedzy o historii Polski w roku 2020.

W czwartej edycji konkursu Czuwamy! Pamiętamy z Fundacją ORLEN współpracuje Instytut Pamięci Narodowej, który wesprze ocenę wniosków pod kątem merytorycznym, a w trakcie realizacji projektów będzie wsparciem koncepcyjnym i estetycznym dla organizacji przy wykonywaniu Miejsc Pamięci.