Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO) został skontrolowany przez NIK. Kontrolą objęto lata 2012-2015. W ocenie NIK FIO nie odegrało istotnej roli we wdrażaniu rozwiązań pilotażowych i zbieraniu doświadczeń w zlecaniu zadań publicznych i realizowaniu polityki państwa przy udziale organizacji pozarządowych.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Fot. Tomasz Kaczor, ngo.pl
Autor/źródło: Fot. Tomasz Kaczor, ngo.plFundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO) to wiodący program udzielania przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (Ministerstwo) dotacji z budżetu państwa sektorowi organizacji pozarządowych. W latach 2005-2016, w ramach czterech edycji FIO, organizacje pozarządowe wykorzystały prawie 620 mln zł dotacji. Jednakże dotacje z FIO stanowią jedynie około 2,5 promila przychodów trzeciego sektora i w opinii NIK nie miały większego wpływu na jego sytuację.
Kontrolą objęto lata 2012-2015.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej było Instytucją Zarządzającą odpowiedzialną za zarządzanie i wdrażanie programów FIO, a przez większość kontrolowanego okresu Ministerstwo bezpośrednio realizowało zadania Instytucji Wdrażającej, jest zatem odpowiedzialne za realizację Programu.
Ponadto kontrolą objęto samych realizatorów projektu - tj. 30 organizacji.
Jednym z ważniejszych zgadanień poruszonych w raporcie z kontroli jest niedostateczne monitorowanie przez Ministerstwo realizacji zadań (w tym nieodpowiednie wskaźniki). Za niezgodne z zasadą wydawania środków publicznych w sposób celowy i oszczędny NIK uznał brak standardów, tj. "taryfikatora" wydatków (np. wskazania dopuszczalnych stawek za kupowane usługi). W stosunku do skontrolowanych organizacji pozarządowych wskazano przede wszytkim nieprawidłowości księgowe lub dokonywanie niezgodnych z regulaminem FIO płatności gotówkowych oraz nieudokumentowanie wykonania części działań.
NIK w raporcie nt. FIO ocenił strukturę sektora pozarządowego, którą opisano jako "wadliwą" ze względu na dysproporcje między wąską grupą największych organizacji a dużą liczbą małych podmiotów o niewielkiej aktywności, co stwierdzono na podstawie badań GUS. Zdaniem NIK brak dużej grupy aktywnych organizacji o znaczącym potencjale ogranicza konkurencyjność w trzecim sektorze i jego zdolność do efektywnej realizacji zadań publicznych.
Ponadto NIK źle ocenił zmianę celu głównego Programu FIO, która miała miejsce w 2014 roku. Nowy cel zdaniem NIK nie jest dostosowany do problemów występujących w sektorze organizacji pozarządowych. W miejsce zwiększenia udziału organizacji pozarządowych w realizacji zadań publicznych wprowadzono jako główny cel zwiększanie zaangażowania obywateli i organizacji pozarządowych w życie publiczne.
NIK skierował do Ministerstwa następujące wnioski systemowe:
- rozważenie dostosowania celów i priorytetów Programu FIO na lata 2014-2020 do sytuacji sektora organizacji pozarządowych oraz nałożonego na organy administracji ustawowego obowiązku realizowania zadań publicznych we współpracy z organizacjami społecznymi i pozarządowymi;
- podjęcie prac nad doprecyzowaniem lub zmianą wskaźników realizacji celów Programu FIO na lata 2014-2020, aby skutecznie monitorować efekty jego realizacji;
- określenie standardów lub dobrych praktyk, ograniczających dotychczasową swobodę w ustalaniu wskaźników realizacji projektów przez zgłaszających oferty, bowiem dowolność w tym zakresie utrudnia porównywanie nakładów i efektów między poszczególnymi ofertami;
- ograniczenie do niezbędnego minimum udzielania dotacji w wyniku weryfikacji ocen ekspertów przyznanych w konkursie ofert.
Więcej o kontroli FIO przez NIK czytaj:
