Publicystyka - ngo.pl

W przemyśle modowym wszystko dzieje się szybko. Co sezon zmieniają się trendy, marki wypuszczają na rynek kilkanaście nowych kolekcji rocznie, a kobiety i mężczyźni uprawiający bawełnę i szyjący nasze ubrania muszą pracować jeszcze szybciej i jeszcze więcej, zarabiając przy tym grosze. W takich warunkach nie ma miejsca na myślenie o bezpieczeństwie pracowników.

24 kwietnia 2013 roku w stolicy Bangladeszu Dhace zawalił się budynek fabryki Rana Plaza, grzebiąc w swoich ruinach ponad tysiąc osób. Katastrofa zmieniła podejście wielu osób do „szybkiej mody”. Narodził się ruch Fashion Revolution. Miliony konsumentów fotografowało się w ubraniach założonych na lewą stronę, tak by widoczna była metka, pytając firmy „Who made my clothes?” i domagając się poszanowania pracowników fabryk odzieżowych. Z roku na rok temat odpowiedzialnej mody przebijał się do świadomości konsumentów. W rezultacie firmy zaczęły zwracać uwagę na kwestie zrównoważonej produkcji odzieży, która zaczyna się już od poprawy losu rolników produkujących bawełnę. A zatem sytuacja w globalnej branży odzieżowej ulegała stopniowej poprawie, choć nie tak szybko, jak chcieliby tego aktywiści i pracownicy. Fairtrade od lat odgrywa aktywną rolę w procesie naprawy branży odzieżowej, zarówno poprzez certyfikację bawełny, jak i programy skierowane do przemysłu odzieżowego.

Bawełna jest zdecydowanie najpopularniejszym surowcem wykorzystywanym przy produkcji odzieży. Tymczasem zainteresowanie modą na świecie kończy się zazwyczaj na poziomie fabryk, mimo że transparentne powinny być również poprzedzające go etapy produkcji, takie jak tkanie, przędzenie, odziarnianie i uprawa bawełny. Niestety wiele marek nie wie nawet, skąd pochodzi ich surowiec. Szacuje się, że w produkcji bawełny uczestniczy 100 milionów rolniczych rodzin w 70 krajach świata. 90% tych producentów to drobni rolnicy w krajach rozwijających się, żyjący w ubóstwie w społecznościach wiejskich. Często ci drobni rolnicy nie odnoszą korzyści z dobrej koniunktury na rynku, bo nie mają do niego dostępu i muszą sprzedawać bawełnę pośrednikom, którzy ustalają cenę. Intensywna uprawa bawełny ma także negatywny wpływ na środowisko.

Standard Fairtrade dla bawełny chroni rolników narażonych na wyzysk, umożliwiając im sprzedaż plonów po lepszych cenach, dzięki czemu stać ich na utrzymanie swoich rodzin. Oprócz tego spółdzielnie i organizacje pracy kontraktowej (wspierające rolników na etapie tworzenia spółdzielni) otrzymują również premię Fairtrade, którą przeznaczają na wybrane wspólnie w demokratycznym głosowaniu projekty rozwojowe, takie jak dostęp do czystej wody, opieki medycznej czy edukacji. Aktualnie w systemie Fairtrade działa około 45 tysięcy rolników, z czego około trzy czwarte mieszka w Indiach. Organizacje producentów bawełny Fairtrade działają również między innymi w takich krajach, jak Kirgistan, Senegal, Kamerun czy Burkina Faso.
Z kolei wprowadzony stosunkowo niedawno Standard dla branży tekstylnej uwzględnia łańcuchy dostaw na całej ich długości. Jego celem jest egzekwowanie przestrzegania zasad BHP i praw pracowniczych oraz podnoszenie wysokości pensji do poziomu wystarczającego na godziwe życie.

Szalejąca od kilku miesięcy pandemia COVID-19 zmienia świat na naszych oczach. Ograniczenia w produkcji, handlu i transporcie międzynarodowym, mające na celu powstrzymanie rozprzestrzeniania się wirusa SARS-Cov-2, już dziś negatywnie odbijają się na światowej gospodarce. Ze względu na globalny charakter łańcuchów dostaw branża odzieżowa jest jedną z najbardziej narażonych na kryzys. Koszty pandemii nie rozkładają się równomiernie w całej branży. Najwięcej stracą ci, którzy znajdują się na samym początku łańcucha i nawet w normalnych warunkach ledwo wiążą koniec z końcem.

Dramat pracowników fabryk

Związki zawodowe i organizacje pozarządowe, jak Clean Clothes Campaign, informują o kryzysie dotykającym pracowników fabryk odzieżowych w krajach globalnego Południa. Sytuację pogarsza fakt, że niektóre marki odzieżowe, wykorzystując dominującą pozycję w łańcuchach dostaw, z dnia na dzień anulują zamówienia, a nawet zwracają już wysłane transporty z zamówionymi kolekcjami. Jednocześnie pandemia COVID-19 jest obecna również w krajach globalnego Południa, więc rządy tamtejszych krajów narzucają tymczasowe zamknięcie zakładów. Fabryki odzieżowe działające w trybie ekspresowych zamówień nie mają poduszek finansowych, które pozwoliłyby im przetrwać trudny okres. Nie mogą też liczyć na wsparcie władz. Wysyłają więc pracowników na przymusowe urlopy lub wstrzymują wypłaty. Problem w tym, że miliony pracowników w Bangladeszu i innych krajach żyją w biedzie, od wypłaty do wypłaty, a każdy przestój w płatnościach sprawia, że w oczy zagląda im głód.

Kłopoty nie omijają rolników

W wyniku pandemii tracą również rolnicy. Jak informuje Fairtrade International, ograniczenia w sprzedaży odzieży wywołały znaczny spadek popytu na bawełnę i obniżyły jej i tak niskie ceny skupu. Wiele przędzalni zostało zamkniętych, więc zebrana bawełna nie została jeszcze przetworzona. Rolnicy obawiają się kolejnych spadków cen. Ze względu na utrudnioną dystrybucję ziaren prawdopodobnie opóźnią się zasiewy. Wszystko to sprawia, że przyszłość drobnych producentów bawełny jest bardzo niepewna.

W obliczu pandemii COVID-19 Fairtrade podejmuje szereg działań, aby wspierać rolników i pracowników z krajów globalnego Południa. Jednym z najważniejszych instrumentów umożliwiających pomoc jest premia Fairtrade. Komisja ds. standardów Fairtrade podjęła decyzję o tym, że premia może być wydana w bardziej elastyczny sposób. Do tej pory premia służyła głównie do realizacji projektów rozwojowych. Dzięki wprowadzonym zmianom certyfikowane plantacje, fabryki i spółdzielnie mogą na bieżąco wydawać premię na zakup środków ochrony osobistej, jak maseczki czy rękawiczki. Co więcej, według nowych zasad nawet sto procent premii Fairtrade może zostać rozdzielone między pracowników w gotówce. To bardzo istotne rozwiązanie, które pozwoli im przetrwać ten najtrudniejszy czas. Fairtrade prowadzi również szkolenia dla rolników i pracowników z zakresu higieny i ochrony przed zakażeniem wirusem SARS-Cov-2. Jednocześnie organizacja utrzymuje stały kontakt z firmami zajmującymi się importem, wytwarzaniem i handlem produktami ze znakiem Fairtrade, podkreślając, że ich wsparcie jest teraz szczególnie ważne dla milionów mieszkańców globalnego Południa.

Fairtrade udowadnia, że przemysł odzieżowy może być etyczny dla wszystkich, na całej długości łańcucha dostaw: od rolników uprawiających bawełnę przez pracowników fabryk, szwaczki, pakowaczy i spedytorów aż po sprzedawców. W aktualnej sytuacji okazywanie solidarności z rolnikami i pracownikami nabiera szczególnego znaczenia. Społeczne i finansowe koszty pandemii nie mogą być przenoszone na marginalizowanych mieszkańców globalnego Południa. Dotyczy to w równym stopniu branży odzieżowej, produkcji żywności czy innych dziedzin międzynarodowego handlu. Jedynie działając wspólnie, jesteśmy w stanie skutecznie minimalizować skutki pandemii COVID-19.

Miniporadnik dla odpowiedzialnych konsumentów

W tych trudnych czasach podejmowanie odpowiedzialnych decyzji konsumenckich staje się jeszcze ważniejsze. Każdy z nas może przyczynić się do tego, by zażegnać kryzys.

Kupuj mniej, ale lepiej. Jeżeli to możliwe, wybieraj odzież ze znakiem Fairtrade. W ten sposób przyczyniasz się do poprawy sytuacji rolników i pracowników z krajów globalnego Południa i wysyłasz jasny sygnał do firm, że zależy ci na tym, by ludzie, którzy produkują twoje ubrania, mogli żyć i pracować w godnych warunkach.Domagaj się zmian. Pytaj marki o to, w jakich warunkach powstają twoje ubrania, publikując posty z hashtagiem #whomademyclothes. Szukaj w mediach społecznościowych tych, którzy je uszyli i oznaczyli swój pot hashtagiem #imadeyourclothes. *Informuj, angażuj się, działaj. Udostępniaj informacje o działaniach Fashion Revolution i Fairtrade wśród swoich znajomych i w kanałach społecznościowych. Pamiętaj – pozytywnymi ideami też można zarażać 😉

Fairtrade –  największy system certyfikacji produktów Sprawiedliwego Handlu – obejmuje ponad 1,66 miliona drobnych rolników i pracowników z ponad 75 krajów Ameryki Łacińskiej, Karaibów, Afryki, Azji i Oceanii, produkujących między innymi kawę, herbatę, cukier trzcinowy, kakao, owoce tropikalne, bawełnę czy kwiaty. Fairtrade oferuje stabilne ceny i premie wspierające zrównoważony rozwój lokalnych społeczności; zwalcza zjawiska pracy niewolniczej, przymusowej pracy dzieci i wszelkie formy dyskryminacji. Fairtrade wzmacnia pozycję rolników i pracowników najemnych z globalnego Południa – reprezentanci sieci producentów Fairtrade mają 50% głosów podczas Walnych Zgromadzeń organizacji.

Fairtrade Polska - undacja „Koalicja Sprawiedliwego Handlu” – Fairtrade Polska jest wyłącznym przedstawicielem Fairtrade International. Początki Fundacji sięgają 2009 roku, kiedy to z inicjatywy między innymi Polskiej Akcji Humanitarnej i Polskiej Zielonej Sieci sformowana została nieformalna Koalicja Sprawiedliwego Handlu. Fairtrade Polska jest organizacją non profit zajmującą się rozwojem rynku Fairtrade w naszym kraju. Współpracuje z niezależną jednostką certyfikacyjną FLO-CERT GmbH z Bonn, wspierając polskie firmy w zakresie certyfikacji Fairtrade i licencjonowania produktów Fairtrade. Oprócz tego Fundacja zajmuje się promowaniem produktów z certyfikatem Fairtrade wśród konsumentów. Fairtrade Polska prowadzi również działania rzecznicze, np. ws. Zrównoważonych Zamówień Publicznych, oraz zajmuje się podnoszeniem świadomości konsumentów i edukacją globalną m.in. przez kampanię Społeczności Przyjazne dla Sprawiedliwego Handlu. Uczestniczy w wyszehradzkim projekcie „V4 Cooperation for moving forward fair trade as a socially innovative economic model” oraz w europejskim projekcie „Trade Fair, Live Fair: Raising Awareness and Mobilizing the European Public to Advance Consumption patterns that Nurture the Sustainable Development Goals”.