Jednym z podstawowych praw człowieka jest to, że może przemieszczać się, kiedy chce i gdzie chce. Osoby z niepełnosprawnościami nie zawsze mogą to zrobić za pomocą transportu indywidualnego, dlatego tak ważne jest dostosowanie komunikacji publicznej do ich potrzeb. Fundacja Transgresja pokazała w ramach akcji Masz Głos Fundacji Batorego, jak taki postulat dostosowania przełożyć na fakty.
Zaczęło się w 2021 roku, gdy zespół Fundacji Transgresja zbadał dostępność transportu publicznego (tramwaje i autobusy) organizowanego przez Zarząd Transportu Metropolitalnego w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Wynikiem badań był raport „Dostępność autobusowo-tramwajowej komunikacji publicznej dla osób z niepełnosprawnościami sensorycznymi na terenie Górnośląsko -Zagłębiowskiej Metropolii”, opublikowany na początku grudnia 2021 roku i przesłany do Zarządu Transportu Metropolitalnego oraz mediów.
Autorzy raportu nie tylko opisali stan faktyczny komunikacji, ale też zamieścili propozycje zmian, których wprowadzenie poprawi dostępność transportu publicznego dla osób z niepełnosprawnościami sensorycznymi. Za to działanie dostali nagrodę Super Głos w 2021 roku (zob. opis działania). Wyzwaniem było jednak faktyczne wprowadzenie zmian, aby cała praca nie zatrzymała się na poziomie zbadania problemu i opisu.
Od postulatu do faktu
Krzysztof Wostal z Fundacji Transgresja zaproponował Zarządowi Transportu Metropolitalnego stworzenie zespołu roboczego, którego zadaniem miała być praca nad poprawą dostępności transportu. Zarząd przystał na tę propozycję.
Podczas pierwszego spotkania zespół roboczy przedyskutował wszystkie występujące problemy, propozycje ich rozwiązania i sposób pracy zespołu. W kolejnych miesiącach kontaktował się głównie za pomocą poczty elektronicznej, a jeśli odbywały się spotkania, to w celu przejrzenia tych działań, które już zostały zrealizowane, i zaplanowania następnych na najbliższy czas. W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele Fundacji Transgresja, reprezentanci ZTM i Grzegorz Wójkowski, koordynator akcji Masz Głos.
Efektem pracy zespołu było sukcesywne wprowadzanie zmian, w tym najważniejszej – zewnętrznej informacji głosowej. Do pozostałych należą:
- naklejki z brajlowskimi oznaczeniami stanowisk na tablicach rozkładowych oraz z kodami QR, które prowadzą do stron internetowych z rozkładami jazdy danego przystanku,
- ujednolicenie umiejscowienia kodów QR – teraz są już zawsze w prawym dolnym rogu tabliczki rozkładowej, a nie w przypadkowym miejscu,
- ustandaryzowana głośność sygnałów akustycznych przed zapowiedziami wewnątrz pojazdów,
- wprowadzenie do umów przewozowych zapisu, że kierowcy autobusów nie mogą ściszać komunikatów głosowych,
- dodatkowa zapowiedź głosowa w tramwajach z informacją: „uwaga – wysiadanie na jezdnię”,
- wymóg kontrastowych oznaczeń progów w wejściach do autobusów i na przystankach, gdzie taka sytuacja ma miejsce; zostało to także wprowadzone jako zapis w wymogach przetargowych dotyczących floty pojazdów.
Pod koniec 2022 roku Fundacja Transgresja sprawdziła użyteczność wprowadzonych zmian za pomocą wywiadów z kilkunastoma osobami z niepełnosprawnościami sensorycznymi. Na ich podstawie przygotowała raport, który trafił m.in. do lokalnych i regionalnych mediów.
– To, że przedstawiciele ZTM-u usiedli z nami do rozmów, znaczyło, że traktują nasze uwagi poważnie i rzeczywiście chcą wprowadzić zmiany, które zaproponowaliśmy. Równie dobrze mogli się ograniczyć do wymiany korespondencji. Zdecydowali się jednak na włączenie nas do współpracy nad tworzeniem takich rozwiązań, które będą przyjazne osobom z niepełnosprawnościami – mówi Krzysztof Wostal.
Wspólna sprawa
Dziewięć wprowadzonych zmian w autobusach i tramwajach to istotna różnica, jeśli chodzi o bezpieczeństwo i komfort podróżowania osób z niepełnosprawnością sensoryczną.
Zmienia się też świadomość mieszkańców Metropolii, jak mogą pomóc osobom ze szczególnymi potrzebami, bo Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia rozpoczęła publikację na swoim profilu na Facebooku informacji o tym, jak funkcjonują ludzie z niepełnosprawnościami w transporcie publicznym i w jaki sposób współpasażerowie mogą ich wesprzeć w korzystaniu z pojazdów. Dostępność jest wspólną sprawą, niezależnie od indywidualnych potrzeb.
Fundacja Transgresja i Zarząd Transportu Metropolitalnego zostali uhonorowani nagrodą Super Samorząd 2022 Fundacji Batorego za gotowość do odwrócenia ról w relacjach między stroną społeczną a władzą samorządową i realne zmiany w komunikacji publicznej.
Nagroda Super Samorząd
Fundacja Transgresja i Zarząd Transportu Metropolitalnego są laureatami nagrody Super Samorząd Fundacji Batorego za wdrożenie zmian w organizacji transportu publicznego pod kątem potrzeb osób z niepełnosprawnościami sensorycznymi.
Więcej w „Atlasie dobrych praktyk”
Akcja Masz Głos to prowadzony od 2006 roku ogólnopolski projekt Fundacji im. Stefana Batorego, który ma na celu budowanie dialogu i współpracy pomiędzy społecznościami lokalnymi a władzami samorządowymi. Patroni medialni: Onet.pl, Ngo.pl, NaszeMiasto.pl.
Fundacja Transgresja działa od 2017 roku na rzecz osób z niepełnosprawnością sensoryczną. W wymiarze społecznym dąży do przełamywania wykluczenia osób ze szczególnymi potrzebami, a w wymiarze osobistym – motywuje i wspiera je w samorozwoju. Podejmuje działania, które mają poprawić dostęp do informacji i przestrzeni publicznej, bo m.in. te czynniki mogą zbliżyć niewidomych, niedowidzących, głuchych i niedosłyszących oraz głuchoniewidomych do otoczenia.
