Publicystyka - ngo.pl

Badanie miało charakter unikalny. Nigdy wcześniej, nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach demokratycznych eksperci nie mieli dostępu do kart wyjętych z urn wyborczych. Wnioski i rekomendacje z badania zostały opisane w opublikowanym właśnie raporcie Nieważne głosy, ważny problem.

To zupełnie wyjątkowa analiza – mówi prof. Mikołaj Cześnik członek zarządu Fundacji Batorego – Po raz pierwszy w historii badań wyborczych eksperci mogli sięgnąć do unikatowego źródła danych o zachowaniach wyborczych jakim są karty do głosowania. Pozwoliło to oszacować najważniejsze przyczyny nieważności głosów w wyborach do sejmików województw w 2014 roku. Publikacja Fundacji Batorego dostarcza unikalnej wiedzy i porządkuje dyskurs publiczny, wzbogacając dyskusje o ostatnich wyborach samorządowych o akademicki punkt widzenia.

Specjaliści przebadali karty ze 100 losowo wybranych obwodów z całej Polski. Pozwoliło to nie tylko na ustalenie przyczyn głosów nieważnych, ale także na poznanie problemów z zabezpieczaniem kart przez obwodowe komisje wyborcze. Zdaniem dr Jarosława Flisa przygotowując kolejne wybory samorządowe trzeba brać pod uwagę zarówno wyborców, jak i członków komisji. Dzięki naszemu badaniu możemy ich lepiej zrozumieć, bo zobaczyliśmy jakie błędy popełnili w 2014.

Badania wykazały, że główną przyczyną wzrostu liczby głosów nieważnych w porównaniu z wyborami w 2010 roku, było prawie trzykrotnie częstsze zaznaczanie na karcie do głosowania więcej niż jednego kandydata: w 2010 r. oddano 466 tys. głosów „wielokrzyżykowych”, w 2014r. – 1,16 mln. Intencją tych wszystkich wyborców nie było świadome oddanie głosu nieważnego. Liczne błędy spowodowało wprowadzenie kart zbroszurowanych – wyborcy pracowicie zaznaczali po jednym kandydacie na każdej stronie, traktując pojedyncze strony jak odrębne karty wyborcze.

To pokazuje jak istotną kwestią jest projekt karty wyborczej, w tym instrukcji głosowania – wyjaśnia dr Adam Gendźwiłł – Przed wyborami zaplanowanymi na 2018 r. trzeba doprowadzić do tego, żeby karty wyborcze były lepiej zaprojektowane. Najlepie,j żeby nie były broszurami.

Liczba głosów pustych (bez skreśleń) oddanych w 2014 roku była zbliżona do liczby z 2010 r. Co istotne, choć sporadycznie zdarzało się, że komisje błędnie klasyfikowały głosy ważne i nieważne, nie miało to znaczącego wpływu na wynik wyborów (błędnie zaklasyfikowane głosy oddane na różne partie w znacznej mierze wzajemnie się znosiły).

Eksperci zalecają szereg działań, które pozwolą na zmniejszenie liczby głosów nieważnych i lepszą organizację pracy obwodowych komisji wyborczych, m. in.:

• stałe działania edukacyjne nt. kompetencji samorządu terytorialnego, w szczególności samorządu województwa (działania Ministerstwa Edukacji Narodowej, jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych),
• kampanie informacyjne przed każdymi wyborami nt. procedur wyborczych (działania rządu, Państwowej Komisji Wyborczej),
• wydzielenie w Krajowym Biurze Wyborczym zespołu zajmującego się strategią i planowaniem działań informacyjnych i edukacyjnych, współpraca zespołu z ekspertami i organizacjami pozarządowymi (działania PKW),
• szkolenia dla wszystkich członków obwodowych komisji wyborczych, zwiększenie dyscypliny uczestnictwa w nich (działania PKW),
• wyposażenie obwodowych komisji wyborczych w komplet wystandaryzowanych materiałów umożliwiających uporządkowanie i zabezpieczenie dokumentacji wyborczej (działania KBW),
• zmiana sposobu kategoryzacji głosów nieważnych z uwzględnieniem przyczyn ich nieważności (zmiany w Kodeksie Wyborczym),
• uregulowanie statusu tzw. niepartyjnych obserwatorów wyborów – umożliwiając obserwowanie wyborów np. przedstawicielom organizacji społecznych (zmiany w Kodeksie Wyborczym),
• po każdych wyborach samorządowych, w celu monitorowania problemów, badanie materiałów wyborczych (w tym kart do głosowania) w wybranej grupie obwodów; wybór niezależnego zespołu badaczy w drodze konkursu organizowanego przez PKW,
• odejście od kart zbroszurowanych (tzw. książeczek) w wyborach samorządowych
• pilne powołanie interdyscyplinarnej grupy roboczej (z udziałem ekspertów od komunikacji społecznej) do opracowania nowego wzoru kart wyborczych i materiałów informacyjnych na wybory 2018 (działania PKW i KBW).

Dr Anna Materska-Sosnowska, członkini zarządu Fundacji Batorego wyjaśnia: O tym jak wyglądają procedury wyborcze nie powinni decydować wyłącznie prawnicy i urzędnicy, one muszą być zrozumiałe dla ludzi. Dlatego kluczową sprawą jest powołanie przez KBW interdyscyplinarnej grupy roboczej, która pomoże wypracować nowe wzory materiałów wyborczych i informacyjnych. Po raz kolejny apelujemy o powołanie takiego zespołu.

Konieczność wsparcia obwodowych komisji wyborczych podkreśla z kolei dr hab. Bartłomiej Michalak: Niezbędne są szkolenia dla wszystkich członków komisji, ale muszą być one prowadzone z wykorzystaniem nowoczesnych technik komunikacji i językiem zrozumiałym nie tylko dla prawników, ale dla „zwykłych” ludzi jacy w komisjach zasiadają. A jeśli każda komisja zostanie zaopatrzona w jednakowe pudła i etykiety, uporządkowanie kart będzie znacznie łatwiejsze.

Zapraszamy do lektury publikacji: Nieważne głosy, ważny problem. Raport z badania kart do głosowania z wyborów do sejmików województw 2014

oraz: Nieważne głosy, ważny problem. Postscriptum