Jednym ze sposobów przeciwdziałania i walki z depresją jest tworzenie aliansów przeciw depresji – trwałych, „żywych” sieci osób, instytucji i organizacji działających lokalnie, które poprzez efekt synergii mogą skutecznie wspierać osoby doświadczające depresji i zapobiegać zachowaniom samobójczym.
W Polsce, w ramach projektu sfinansowanego przez Komisję Europejską, w Śródmieściu Warszawy powstał pierwszy, modelowy alians przeciw depresji (www.aliansprzeciwdepresji.org). W działania aliansu włączyły się instytucje, np. Burmistrz Dzielnicy Śródmieście, Centrum Pomocy Społecznej, Biblioteka Publiczna, lokalne media, organizacje społeczne (Fundacja Zobacz… JESTEM, Fundacja eFkropka), nauczycielki, pedagożki, psycholożki i psycholodzy, psychiatrzy, młodzież.
Alians powstał w ramach międzynarodowego projektu realizowanego metodą badania w działaniu przez Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej*. Zespół projektowy, w składzie: Magdalena Dąbkowska, Agnieszka Iwaniak, Marta Smagowicz i Piotr Toczyski przez ostatni rok animował alians i sprawdzał różne pomysły na działania, żeby w przyszłości móc dzielić się doświadczeniem z innymi inicjatorami/kami aliansów w Polsce.
Działania aliansów przeciw depresji służą lepszemu diagnozowaniu i leczeniu depresji w społecznościach lokalnych, uwrażliwianiu społeczności na sytuację osób w depresji i destygmatyzację.
Często swoją cegiełkę do procesu oswajania depresji dokładają osoby popularne, których choroba nie omija. Szymon Majewski, dziennikarz radiowy i telewizyjny, podczas konferencji Warszawa przeciw depresji tak mówił o swoim doświadczeniu:
„Myślałem sobie, że przecież jestem tym niezłomnym rycerzem, dającym uśmiech całemu światu. Wszyscy patrzą na mnie i myślą – jaki to jest wesoły pan. Dzieci mówiły na mnie „pan Fajnek”. Dlaczego nagle jemu coś się przytrafia? Odwagi do mówienia o własnej chorobie dodała mi Justyna Kowalczyk: Dokonała przełomu jako znana osoba. W wywiadzie dla Gazety Wyborczej powiedziała, że w momencie, kiedy zdobywała złote medale i wygrywała wszystkie wyścigi, zmagała się z depresję. Otworzyło mnie to. Do tamtej pory wydawało mi się, że mówienie o depresji to zaprzątanie innym głowy, ekshibicjonizm. Miałem w sobie blokadę”.
Alians – co to jest?
Koncepcja lokalnych aliansów przeciw depresji została opracowana i przetestowana przez niemiecką organizację Europejski Alians Przeciw Depresji (EAAD). Pilotażowy alians rozwijał się w latach 2001-2002 w Norymberdze. Potem alianse powstawały w kolejnych miastach niemieckich i w innych krajach europejskich. Obecnie działa ich ponad sto, z czego kilkadziesiąt w Niemczech.
Alians opiera się na czteropoziomowej interwencji, która zapewnia jednocześnie działania w czterech grupach społeczności lokalnej: psychologowie i lekarze, rodziny i pacjenci, lokalni liderzy, mieszkańcy. Region, w którym działa alians powinien obejmować nie więcej niż sto tysięcy mieszkańców. Alians może zostać założony również w szkole, firmie, dzielnicy i działać jako nieformalna sieć instytucji, organizacji i osób lub jako osobny podmiot z osobowością prawną (np. fundacja, stowarzyszenie).
W społecznościach lokalnych znajdziemy zawsze osobę, która jest autorytetem i która może zostać ambasadorem lub ambasadorką aliansu. W Śródmieściu Warszawy jest to Krystyna Janda, która użyczyła swojego głosu do spotu na temat depresji, a ulotki na temat depresji można było znaleźć w Teatrze Polonia.
Działania psychoedukacyjne i zwiększające świadomość w nowo powstałych aliansach wspierają treści na temat depresji, które znajdują się na stronie: ifightdepression.com/pl. Strona jest dostępna w kilkunastu językach, w tym w języku ukraińskim. Specjaliści i specjalistki zdrowia psychicznego, lekarze i lekarki rodzinne mogą dodatkowo korzystać z iFightDepression. To internetowy programu do samodzielnego wykorzystania przez osoby doświadczające łagodnej lub umiarkowanej depresji. Opracowany w oparciu o istniejące dowody oraz zalecenia dotyczące najlepszych praktyk WHO. Narzędzie jest bezpłatne i ma na celu pomoc osobom w samodzielnym radzeniu sobie z objawami depresji przy wsparciu przeszkolonego specjalisty/ki.
Więcej o narzędziu, również dostępnym w kilkunastu językach, w tym polskim i ukraińskim: czp.org.pl/bezplatne-narzedzie-icbt-ifightdepression. Dostęp można uzyskać, przesyłając zgłoszenie na adres mailowy podany na dole tekstu.
Inicjatorem i liderem aliansu może być dowolna osoba spośród czterech grup wymienionych wyżej, np. lekarz, nauczyciel, psycholog szkolny, osoba pracująca w lokalnej organizacji społecznej, w bibliotece, domu kultury. Alians może się rozwijać i służyć społeczności, jeśli w jego działania zaangażowane są osoby z różnych środowisk, realizujące wspólne cele, mające poczucie wspólnoty i współodpowiedzialności.
Jak to działa w Polsce?
Dobrym przykładem lokalnego aliansu, który jeszcze się kształtuje jest sojusz w powiecie piaseczyńskim. Psycholog szkolny, Patryk Hałajczak, zainspirowany rozmowami podczas konferencji Warszawa Przeciw Depresji, został liderem rozmów o depresji w Piasecznie. Zorganizował serię spotkań z psychologami, pracownikami socjalnymi, policją, nauczycielami, władzami powiatu, żeby zainteresować je tematem przeciwdziałania depresji. To podstawowe działania, baza, dzięki której w przyszłości w powiecie mogą pojawić się szkolenia, spotkania dla młodzieży, seniorów, mieszkańców na temat depresji. W uczęszczanych miejscach ważnych dla społeczności będzie można zobaczyć plakaty i ulotki informacyjne na temat choroby, a lekarze rodzinni zyskają większą wiedzę i świadomość na temat możliwości leczenia depresji w placówkach POZ.
Ważnym ogniwem w sieci w każdej społeczności lokalnej są lekarze rodzinni i przychodnie. To miejsca, do których najszybciej trafią osoby doświadczające depresji. Zgodnie z wytycznymi lekarze rodzinni mogą diagnozować i leczyć depresję, ale nie jest to powszechna praktyka.
Podczas konferencji Warszawa przeciw depresji, która odbyła się 10 października 2022 roku (do obejrzenia tutaj), biorący udział w dyskusji dr Marek Balicki z Polskiego Towarzystwa Psychiatrii Środowiskowej zaznaczył, że społeczność lokalna jest tym miejscem, gdzie można organizować różne działania dotyczące zdrowia psychicznego, włączając w to lekarzy, zwłaszcza lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, która jest kluczem, wejściem do systemu opieki zdrowotnej: „Na jednego lekarza rodzinnego przypada średnio 2,5 tys. pacjentów. Możemy tych pięćdziesięciu lekarzy rodzinnych w społeczności do 100 tys. mieszkańców wyedukować, wyrównać deficyty związane z wiedzą i doświadczeniem w zakresie problemów zdrowia psychicznego, w tym problemu depresji”.
Jest to szczególnie istotne w związku ze słabą dostępnością pomocy psychiatrycznej w Polsce, o której podczas tej samej konferencji mówiła dr Joanna Krzyżanowska-Zbucka, jedna z pomysłodawczyń Kongresu Zdrowia Psychicznego (kongreszp.org.pl):
„Są miejsca, w których czas oczekiwania na wizytę, to kilka miesięcy. Nie chodzi nawet o to, że brakuje lekarzy psychiatrów. Ale nie działają w systemie publicznej opieki zdrowotnej. Sektor prywatny jest wypełniony lekarzami, tam łatwiej dostać pomoc”.
Tym bardziej cenne jest każde działanie zwiększające świadomość społeczeństwa i specjalistów. Od 2001 roku, kiedy Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją został ustanowiony przez Ministerstwo Zdrowia, w okolicach 23 lutego w całej Polsce organizowane są wydarzenia informacyjne i edukacyjne związane z chorobą.
Czy wiesz, że…
⚠️ Depresja jest jednym z najczęstszych zaburzeń zdrowia psychicznego. Każdego roku na depresję cierpi około 40 milionów obywateli i obywatelek Europy, a na całym świecie dotyka ona ponad 300 milionów osób. Depresja może dotknąć każdego, kto jest podatny na to zaburzenie, niezależnie od wieku, płci, wykształcenia czy statusu ekonomicznego i ciągle jest tematem tabu, o którym trudno się rozmawia.
⚠️ Przebycie epizodu depresji wskazuje na to, że dana osoba jest podatna i dlatego istnieje wysokie ryzyko pojawienia się kolejnych epizodów w ciągu życia, nawet bez wystąpienia bardzo trudnej sytuacji życiowej. Skłonność do depresji może być dziedziczona, ale też nabyta na skutek traumy we wczesnym okresie życia.
⚠️ Depresja jest czymś znacznie poważniejszym niż zwykły kryzys czy normalne cierpienie. Jest to niezależna choroba, której oznaki i objawy, bez odpowiedniego leczenia, mogą trwać tygodniami, miesiącami, a nawet latami.
⚠️ W Unii Europejskiej około 48 tysięcy osób rocznie umiera śmiercią samobójczą, z czego ponad połowa cierpiała na depresję. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), w Polsce aż 1,5 miliona osób walczy z depresją. Niestety, coraz częściej dotyczy ona także dzieci i młodzieży. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia, w 2021 roku aż 25,3 tysiąca dzieci leczonych było z powodu zaburzeń depresyjnych i zaburzeń nastroju. A to tylko zdiagnozowane przypadki.
💡 W Dniu Walki z Depresją, w którym nasza uwaga koncentruje się wokół choroby i osób jej doświadczających, warto zatrzymać się nad pomysłem stworzenia lokalnego aliansu w swojej, nawet niewielkiej społeczności. Osoby zainteresowane podjęciem działań zapraszamy do kontaktu poprzez e-mail: aliansprzeciwdepresji@aps.edu.pl lub bezpośrednio z osobami zaangażowanymi w animowanie Warszawskiego Aliansu: Agnieszką Iwaniak, Piotrem Toczyskim, Magdaleną Dąbkowską, Martą Smagowicz (kontakty znajdują się na stronie aliansu www.aliansprzeciwdepresji.org).
Marta Smagowicz, Alians Przeciw Depresji w Warszawie, trenerka języka ruchu i świadomej pracy z ciałem, obecnie współtworząca zespół Fundacji Mądre Ciało, od wielu lat związana z warszawskimi organizacjami pozarządowymi.
* projekt: „Dostosowanie i wprowadzenie modelu najlepszych praktyk europejskiego stowarzyszenia przeciwdziałania depresji EAAD w celu poprawy opieki nad osobami z depresją i zapobiegania zachowaniom samobójczym w Europie”, dofinansowany z Trzeciego Programu o Zdrowiu Unii Europejskiej – Rocznego Programu Pracy 2020.
Źródło: informacja własna ngo.pl
