Publicystyka - ngo.pl

„Łańcuch wartości” to zestaw określonych działań podejmowanych przez firmy, mający na celu powiększanie wartości jaką ich wyroby mają dla klientów – przykładowym zabiegiem może być zwiększanie efektywności logistyki i zarządzania.

Takie procesy zwykle tworzą pewien wspólny system wartości, zależny od strategii obranej przez daną firmę.

Nowe, szczegółowe pojęcie „hybrydowego” (czyli, mówiąc prościej, mieszanego) łańcucha wartości (Hybrid Value Chain) zostało wprowadzone w 2003 roku przez organizację Ashoka, założoną w  1980 roku w Indiach, a obecnie mającą swoje oddziały na całym świecie. Wspiera ona pozytywne zmiany w społeczeństwie, rozwój infrastruktury i poprawę jakości życia ludzi, a zwłaszcza wchodzenie na rynek przedsiębiorców społecznych. Ashoka pośredniczy także w kontaktach między inwestorami a sektorem społecznym.

U źródeł koncepcji hybrydowego łańcucha wartości leżała potrzeba stworzenia pośredniej strefy między przedsięwzięciami zorientowanymi na zysk a tymi „non-profit”. Dotychczas bowiem sektory biznesowy i społeczny działały równolegle, mając różne zasoby i cele, a dopiero wizja ich współpracy otwierała zupełnie nowe, potężne możliwości tworzenia nowych rynków i jednoczesnej poprawy sytuacji społeczności do których swoje działania kieruje Ashoka.

Hybrydowy łańcuch wartości można najprościej określić jako trójstronną współpracę między przedsiębiorcami, organizacjami społecznymi oraz społecznością, zwłaszcza tą o niskich dochodach, w różny sposób wykluczoną społecznie i cywilizacyjnie. W mechanizm zaangażowane mogą być też inne strony, na przykład administracja publiczna, której zadaniem jest wtedy ułatwianie tworzenia podobnych relacji.

„Hybryda” polega na tym, że w działaniach przypisanych do każdego „ogniwa” łańcucha, od etapu zdobywania surowców aż po osiągnięcie przez produkty ostatecznego kształtu, biorą  udział różne strony, zazwyczaj więcej niż jedna, dzieląc się obowiązkami odpowiednio do posiadanych zasobów…

Głównym celem tworzenia hybrydowego łańcucha wartości jest rozwój ekonomiczny oraz społeczny konkretnych grup społecznych. Potrzeby ludzi są zaspokajane nie tylko poprzez dostarczanie im niezbędnych usług i produktów, ale też otwieranie im możliwości wejścia na rynek pracy. Otrzymują oni różnego rodzaju wsparcie społeczne, organizowane są również kampanie uświadamiające, wszystko w celu podniesienia standardów życia i zarobków.

W tej wzajemnej zależności nie chodzi jedynie o handel i zysk, gdyż tworzenie nowych rynków nie może odbywać się kosztem społeczeństwa i wymuszać transformacji.  Kiedy tylko jest to możliwe, ludność angażowana jest w sam proces produkcji, co nie tylko obniża koszty, ale i motywuje do dalszej pracy.

Pożądanym efektem takich działań jest długoterminowa współpraca z organizacjami społecznymi i przedsiębiorstwami, umożliwiająca stabilny rozwój. W rezultacie zwiększają się możliwości i świadomość swoich praw   wśród objętych programem społeczności, zarówno jako producentów jak i konsumentów.

Ważną stroną relacji są organizacje społeczne. Ich udział jest niezbędny dla osiągnięcia wyznaczonych celów, gdyż najlepiej rozumieją one potrzeby danego społeczeństwa lub społeczności lokalnej oraz mają ich zaufanie – bez nich komunikacja ludności z przedsiębiorstwami byłaby bardzo trudna.

Organizacje te mobilizują ludność do współpracy i dbają o dopasowanie produktów i usług do sytuacji w kraju lub regionie. W zamian pozyskują nowe źródła finansowania pozwalające im na mniejszą zależność od dotacji, a więc dające większą stabilność działania, a także osiągają swój najważniejszy cel – przyspieszenie rozwoju społeczeństw.

Ostatni element hybrydowego łańcucha wartości to partnerzy biznesowi, którzy wnoszą do puli najważniejszych zasobów swoją możliwość prowadzenia działań na dużą skalę, tworzenia inwestycji, oraz – niezwykle istotne w słabo rozwiniętych regionach – zaplecze logistyczne i infrastrukturę. Biznes w takich warunkach rozwija się stopniowo, często poprzez małe, indywidualne transakcje – na przykład mikropożyczki, zwłaszcza gdy ludność miała małą lub zerową styczność z nowoczesną bankowością.

Przedsiębiorcy którzy podejmą się takiej współpracy otrzymują dzięki temu udział w nowych rynkach, a także możliwość promocji swojego wizerunku jako pionierskiej firmy wspierającej rozwój społeczny danego obszaru. Wszystkie strony osiągają więc wymierne korzyści z udziału w łańcuchu.

Zaangażowane w proces strony oczywiście dzielą się zyskami, ale i odpowiedzialnością, a więc możliwymi stratami.

Powiększenie skali już istniejących hybrydowych łańcuchów wartości wymaga kombinacji dofinansowań, dodawania inwestycji zorientowanych na zysk oraz wprowadzenia udziałów w postaci wkładu własnego pracy.

Kiedy osiągnięte zostaną wyznaczone cele, przedsiębiorcy mogą już prowadzić interesy bezpośrednio z obywatelami. Pośrednictwo i motywacja ze strony organizacji społecznych przestają być niezbędne, a rynek rozwija się pod wpływem – oraz wedle potrzeb – aktywnego ekonomicznie społeczeństwa.

Jednym z przykładów zastosowania mechanizmu w praktyce jest inicjatywa Ashoki w Meksyku, gdzie niskie dochody drobnych farmerów były spowodowane słabym nawadnianiem ziem uprawnych lub jego całkowitym brakiem.

We współpracę z ludnością zaangażowano specjalizujący się w technologii wodnej koncern Amanco, czego rezultatem było stworzenie nowego rynku technologii irygacyjnych wartego ponad 60 milionów dolarów, podwojenie lub potrojenie zarobków farmerów i – jako ostateczny, docelowy efekt  - rozwój całej społeczności.

Podobnie zadziałała inicjatywa na obszarze Afryki Wschodniej, „Wouol”, ukierunkowana na zwiększenie kwalifikacji społeczności kobiet pracujących przy hodowli warzyw i owoców. Teraz objęte programem kobiety otrzymują odpowiednie certyfikaty, mają zabezpieczony stabilny rynek, sprzedają towary po wyższych cenach, a dzięki temu, że zachęcają do podjęcia podobnych szkoleń swoich krewnych, znajomych czy sąsiadów  zwiększają się aktywność ekonomiczna i zarobki kolejnych grup społecznych.

Zgodnie z ideami leżącymi u podstaw hybrydowego łańcucha wartości, większość zysków jest przekazywana na miejscową edukację, opiekę zdrowotną i kulturę.

Naturalnie, nie zawsze zastosowanie HVC kończy się sukcesem, a czasem próby dopasowania odpowiednich rozwiązań zajmują wiele lat. Przykładem programu, którego nie dało się zrealizować w pierwotnej formie  jest ten dotyczący poprawy warunków życia w slumsach różnych miast, zwłaszcza w Indiach (choć całkiem niedawno, w marcu 2011 roku, Ashoka ogłosiła, że podobna akcja, „Housing for All” – „mieszkania dla wszystkich” – na terenie tego kraju odniosła sukces).

W jego ramach powstał projekt „domu za 300 dolarów”, innowacyjnego a jednocześnie prostego, zapewniającego podstawowe, higieniczne i bezpieczne warunki mieszkania, a przy tym bardzo taniego i łatwego w naprawie czy modernizacji. Planu wybudowania takich domów nie udało się wprowadzić w życie, gdyż rzeczywistość slumsów okazała się bardziej skomplikowana niż przewidywano – główną przeszkodą okazała się własność gruntów na których stoją obecne zabudowania, a mogłyby stanąć planowane domy.

W większości przypadków grunty te należą do miasta, które decyduje, co można na nich budować – i nawet jeżeli prawie zawsze po decyzji o wyburzeniu części slumsów szybko wyrastają nowe, przy tamtej próbie przeszkody prawne okazały się trudne do pokonania.

„Domy za 300 dolarów” krytykowane były też za niepraktyczność względem ilości zajmowanego miejsca porównanej z liczbą osób, które miałyby tam mieszkać – obecne zabudowania są wielopiętrowe i ciasne, często nie ma miejsca na ich rozbudowę lub powstawanie nowych, zaś dom „300” był projektowany z myślą o służeniu jednej grupie, na przykład jednej rodzinie.

Problemem w slumsach są także wpływy żyjących z haraczy gangów, które mogą wzrosnąć wraz z poprawą jakości życia i ewentualnych zarobków ludzi mieszkających w danej dzielnicy.