Podkarpacie jest najsłabiej zurbanizowanym regionem Polski. Są tam najniższe zarobki w kraju. Ale jest to obecnie jedno z najmłodszych województw. Czy województwo podkarpackie jest dobrym miejscem do życia dla młodzieży?
Na to i na inne pytania próbował odpowiedzieć dr Hubert Kotarski, Prodziekan Kolegium Nauk Społecznych Uniwersytetu Rzeszowskiego, który był gościem seminarium online „Wspólnie dla edukacji i aktywności obywatelskiej młodych. O korzyściach z partnerstw samorządów terytorialnych i organizacji społecznych”. Spotkanie, które odbyło się 12 stycznia 2022 roku, zorganizowała Fundacja Civis Polonus w partnerstwie ze Związkiem Miast Polskich.
Podkarpacka młodzież w świetle demografii
W pierwszej części swojego wystąpienia dr Hubert Kotarski zwrócił uwagę, że 20,2% wszystkich mieszkańców Podkarpacia to osoby w wieku 0-19 lat, co plasuje ten region na wysokim miejscu wśród polskich województw, jeśli chodzi o odsetek młodzieży. Ale województwo nie jest jednolite pod względem wieku mieszkańców – jego środkowa część jest młodsza niż powiaty na obrzeżach. Najmniej młodych jest w miastach na prawach powiatu – w Krośnie, Przemyślu i Tarnobrzegu.
Mediana wieku ludności na Podkarpaciu wynosi 40,7 lat, co oznacza, że połowa mieszkańców nie ukończyła jeszcze 41. roku życia. To jeden z najlepszych wyników w naszym kraju (mediana dla Polski to 41,7). Jednak w kolejnych latach problem demograficzny będzie na Podkarpaciu coraz bardziej widoczny, szczególnie w powiatach, które już dzisiaj są najstarsze i stopniowo się wyludniają.
Rzeszów – miasto magnes
Niezwykle ważną rolę w tej części kraju odgrywa Rzeszów, który jest magnesem na młodych. Według GUS-u, do 2040 roku będzie to jedno z nielicznych miast w Polsce, w którym liczba mieszkańców nie będzie spadać, a może nawet wzrośnie. Skąd się bierze ten fenomen? Po pierwsze na Podkarpaciu nie ma innych dużych miast. Miasto to ma bogatą ofertę szkół ponadpodstawowych i cztery duże szkoły wyższe (na 16 na całym Podkarpaciu). Dodatkowo, nieco ponad 70% przebadanych rzeszowskich uczniów uważa, że Rzeszów jest dobrym miejscem do życia dla studentów, a 68,4%, że dla młodzieży. Odrobina mniej jest zdania, że to dobre miasto dla rodzin z dziećmi. Młodzi respondenci z Rzeszowa sądzą jednak, że w mieście brakuje miejsc do spędzania wolnego czasu (takich jak sklep IKEA, aquapark, parki rozrywki czy w ogóle tereny zielone, kąpieliska).
24,9% rzeszowskich uczniów zadeklarowało, że będzie mieszkać w tym mieście w ciągu kolejnych 10 lat. Lecz jednocześnie 26,2% planuje wyjazd z kraju, a 27,5% do innego województwa.
Mniejsze ośrodki też dobre dla młodych…
Jednak nie tylko tak duże miasto, jakim jest Rzeszów, daje młodym osobom wiele możliwości. 21,4% uczniów z Rzeszowa widzi się za 10 lat w innych miejscowościach województwa podkarpackiego. Przykładem mniejszego ośrodka przywołanym przez dr Kotarskiego było Krosno. 50,8% ankietowanych studentów tamtejszej wyższej uczelni uznało, że Krosno jest dobrym miastem dla studentów, 48,6%, że dla rodzin z dziećmi. Największa grupa osób (58,5%) stwierdziła, że to dobre miejsce do życia dla osób starszych (bo i mediana wieku jest w Krośnie wysoka). W tym samym czasie 61,6% studentów odpowiedziało, że Krosno jest dla nich osobiście dobrym miejscem do życia. A więc miasto postrzegane jako miejsce dla starszych, gdy w istocie równie dobrze się w nim mieszka także młodszym. Dr Kotarski podpowiedział, że młodzi mogliby się zaangażować, by ten wizerunek miasta dla starszych przełamać.
Edukacja – ważna rzecz na Podkarpaciu
Charakterystyczne dla Podkarpacia, czy szerzej południowo-wschodniej Polski, jest specyficzne postrzeganie edukacji – wykształcenie uważane jest za wielką wartość, pozwala na awans społeczny. Na poparcie tej tezy dr Kotarski przywołał wyniki egzaminów. Średnie wyniki z polskiego i matematyki na egzaminie ośmioklasisty w tym województwie są o dwa punkty wyższe niż polska średnia, chociaż oczywiście różne powiaty różnie w tym rankingu wypadają. Wyjątkiem są wyniki z angielskiego – o punkt gorsze od polskiej średniej, a w powiatach przy granicy z Ukrainą niższe nawet o 10 punktów. Z kolei zdawalność matur jest znacznie wyższa niż ogólnopolska (Podkarpacie 82,4%, cała Polska 74,5%). Najlepsza edukacja, także językowa jest w miastach na prawach powiatu.
Przez ostatnie 4 lata akademickie liczba studentów utrzymuje się na podobnym poziomie, mimo zmian demograficznych.
Bezrobocie i niskie zarobki
Jakie są możliwości rozwoju zawodowego na Podkarpaciu? W 2020 roku bezrobotnych było aż 18,9% osób w wieku 15-24 lata (nieco gorzej było tylko na Lubelszczyźnie). Poza tym pensje w tym województwie są najniższe w kraju (polska średnia to nieco ponad 5500 brutto, a średnia na Podkarpaciu to nieco ponad 4700; są powiaty, gdzie jest to jeszcze mniej). To również wpływa na decyzje o migracji z tego regionu. Rzeszów ma najwyższy poziom wynagrodzeń w województwie, co zwiększa jego siłę przyciągania. Jednak nawet Rzeszów nie może konkurować z metropoliami, które oprócz pieniędzy oferują infrastrukturę do spędzania wolnego czasu.
Młodzi w organizacjach pozarządowych na Podkarpaciu
Województwo podkarpackie jest regionem słabo zurbanizowanym. Prawie 60% mieszkańców żyje na terenach wiejskich. W związku z tym nie może dziwić, że wiele organizacji pozarządowych działa na wsi czy w mniejszych miastach. Wiele młodych osób angażuje się w działalność organizacji przykościelnych, parafialnych i religijnych, co ma związek z wysokim przywiązaniem tamtejszego społeczeństwa do religii. Ważną rolę w regionie odgrywają także Ochotnicze Straże Pożarne, które są dla młodych organizacją „pierwszego wyboru”. Natomiast stosunkowo niewiele organizacji działa w miastach na prawach powiatu.
Na zakończenie dr Hubert Kotarski podkreślił rolę szkół w edukacji obywatelskiej. Dodał też, że za mało się mówi o dobrych inicjatywach w mniejszych ośrodkach.
Na kolejne seminarium w formie online zapraszamy już 18 lutego 2022 r. (piątek). Tym razem będziemy rozmawiać z przedstawicielami władz samorządowych i organizacji społecznych z Warmii i Mazur. Więcej informacji tutaj.
Przeczytaj więcej o projekcie!
Koordynatorka projektu:
Joanna Różycka-Thiriet
joanna.rozycka@civispolonus.org.pl
Wydarzenie odbywa się w ramach projektu „Mocniejsze NGOsy dla edukacji i aktywności obywatelskiej młodych”, realizowanego przez Fundację Civis Polonus w partnerstwie ze Związkiem Miast Polskich.
Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG.
Projekt pod patronatem medialnym dziennika „Rzeczpospolita Życie Regionów” i portalu organizacji pozarządowych ngo.pl.
Źródło: Fundacja Civis Polonus
