Publicystyka - ngo.pl

Jesteście bardzo zajęci, a ja myślałam, że po przeprowadzce na wieś człowiek ma więcej czasu.

– Zacznijmy od tego, że niektórzy ludzie twierdzą, że czas nie istnieje – śmieje się Joanna.

– Lub cytatem z „Piątego elementu”, że czas nie ma znaczenia, liczy się tylko życie – uzupełnia Piotr.

– To oczywiste, że kiedy przenosisz się na wieś, nagle masz więcej czasu. W mieście twój czas ktoś ustawia. Inaczej jest na wsi. Po przeprowadzce wyzwalasz się ze starego życia. Wiesz co? Ja już tak długo tutaj mieszkam, że chyba trochę teoretyzuję.

– Naszym ostatnim dziełem jest Żywe Muzeum Lawendowe im. Jacka Olędzkiego. Ponieważ mieszkając na wsi mieliśmy dużo czasu – śmieje się Joanna – wymyśliliśmy sobie zajęcia, które lubimy. Nasze muzeum jest takim właśnie miejscem, w który rozmaici ludzie z miasta i ze wsi mogą poczuć, że czas jest kategorią względną. Zachodzi w nim bardzo subtelne zjawisko cofania się w czasie. Obcujemy ze starymi sprzętami, starym budynkiem, historią. Przy czym prowadzimy tu współczesne aktywności: warsztaty zielarskie, praca z lawendą… Jest tez mini kino, biblioteczka, odbywają się koncerty…

Chcemy poruszać się w kilku obszarach. Pierwszy obszar to: „mieć czy być”, drugi: „kultura – natura” i trzeci, najważniejszy to opozycja: „swój – obcy”. Ma on na Warmii kontekst kulturowy związany z przesiedleniami, emigracją ludzi z miast, wizytami niemieckich wycieczek, obecnością ludzi, którzy po przesiedleniach już się tutaj umościli, mają dzieci i te dzieci czują się tu już u siebie. To wszystko tworzy taki szczególny rodzaj kulturowego tygla, w którym stoi nasza łemkowska chyża.

– Samo jej postawienie wywołało temat, bo nagle wszyscy musieli skonfrontować się z sytuacją, że łemkowska, więc teoretycznie jakby nie stąd. Obcy gatunek inwazyjny.

– Nieinwazyjny. Mój nieżyjący już sąsiad powiedział na jej widok: „Oj pani, ja to w takim domu wychowałem się”. I to jest sytuacja, która mnie porusza. Myślę sobie, że to ma sens, spotykać z sobą te różnice, bo jest to fajna droga do uświadamiania sobie stereotypów.

– Jeśli wejść głębiej, to trzeba zauważyć, że chyża, jak to Asia ładnie określiła, przyszła tu za ludźmi. Na te tereny zostało przesiedlonych wielu Łemków i tym przesiedleniom towarzyszyła idea wynaradawiania, a więc ci ludzie, nie dość, że swoich domów tu nie przywieźli, to w ogóle nie odtwarzali tutaj swojej kultury. W związku z tym ten dom, który teoretycznie mógłby wywołać poczucie obcości, okazuje się jak najbardziej swój. Dogonił tylko pewną sytuację.

– Przedtem był Greenpeace i stowarzyszenie Ręką Dzieło, które przez wiele lat bardzo dynamicznie tutaj działało. Ja te działania nazywałem zderzeniem kultur, czyli znów pojawia się temat „swój – obcy”. Bo przecież ja nikogo nie zmuszałem do tworzenia w taki, czy inny sposób. To wynikało z jego wychowania, przeszłości. Organizowaliśmy wystawy twórczości wiejskiej i nagle okazywało się, że na ścianie wiszą obok siebie prace ludzi, którzy nie mają nawet szkoły podstawowej i prace wykładowców z Akademii Sztuk Pięknych. I to właśnie one nawiązują dialog z odbiorcą. Nie nazwiska. Nie przeszłość tych ludzi. Nie plecak…

– Co ciekawe – dodaje Piotr – jesteśmy w książce naukowej „Współczesna sztuka ludowa Warmii i Mazur”. To dla mnie zaszczyt, bo myśmy robiąc te wystawy nie przewidzieli takich efektów. To było intuicyjne działanie, które jak się okazało, podniosło z jakiegoś szalonego upadku tutejszą sztukę ludową. W tej sztuce właściwie nic się nie działo. No bo przecież spotykały się tutaj kultury, które nawzajem się siebie bały. Rodowity Warmiak o imieniu Erich, mój serdeczny przyjaciel, podając rękę, przedstawiał się: „Irek”. A kiedy parę lat temu przyszedł do mnie do pracy pan ze wsi, to na wstępie wyznał, że musi mnie o coś spytać: „No bo, czy panu nie przeszkadza, że ja jestem Ukrainiec?”. I jeszcze… jak ktoś pomalował okna na niebiesko, to potem udawał Greka, że to przez przypadek, bo miał tylko niebieską farbę. To było fajne działania, które, odważyłbym się powiedzieć, zaprocentowały w województwie, ruszyły z kopyta różne jarmarki. To tyle w ramach zbowidowskiej autopromocji.

– Bo to jest fajne! – mówi Joanna. – Przychodzą obcy ludzie do muzeum, a jak wychodzą, to przytulamy się i wszystkim żal, że odjeżdżają. Podczas prowadzonych w muzeum warsztatów uczymy oczywiście domowych technik wytwarzania różnych substancji, ale jest to również pretekst, żeby się zintegrować.

– Staramy się z ludźmi zaprzyjaźniać. I obracać w obszarze dobrej energii, którą ma w sobie każdy, nawet ci najbardziej naburmuszeni. Osobiście niezwykle mnie fascynuje rozpuszczanie takich stanów w ludziach.

– Staramy się też, żeby było pięknie – dodaje Joanna. – Bo jak człowiek patrzy na piękno, to przemienia się jego wnętrze. A kiedy patrzy na szpetotę, to też ma echo wewnętrzne, nikomu nic się nie chce, nic nie ma sensu, bo i tak wszystko jest brzydkie. A my byśmy chcieli, żeby wszystko miało sens, najdrobniejsze rzeczy, najdrobniejsze czynności.

– Jest jeszcze jeden aspekt – Piotr dotyka drewnianych bali. – Ten dom jest stary. On jest nasycony 150 latami ludzkiego życia. A to z kolei przywołuje wartości towarzyszące dawnej wsi: współpraca, wspólnotowość, życie zgodnie z naturą, dobre jedzenie, smak życia…

– Że przeżyliśmy… jeszcze – mówi po namyśle Joanna.

– Mój osobisty sukces polega na tym, że jestem aktywistą Greenpeace'u. Lubię się tym chwalić, bo jest to prowokujące. Prowokowanie zawsze lubiłem, ponieważ prowokowanie wybudza. Każdy z nas lubi zasnąć w jakiejś myśli, przyzwyczaić się do niej. Tymczasem świat się zmienia i ta myśl dotyczy rzeczywistości sprzed dziesięciu minut, nieaktualnej.

Uzupełniając słowa Asi, sukcesem jest nie tyle fakt, że jeszcze żyjemy, ale że w ogóle żyjemy, bo każda chwila jest najważniejsza W ten sposób wracamy do pytania o czas, które zadałaś na początku. Żyjąc na wsi nauczyłem się dostrzegać siebie. Może brzmi to trochę patetycznie, ale myślę, że w mieście jest z tym trudniej – trzeba być bardzo silnym i zdecydowanym, żeby ruszyć drogą samoobserwacji. A wieś temu sprzyja, szczególnie taka wieś, do której trafiłem wiele lat temu, że wszędzie trzeba było iść na piechotę. A idąc pieszo, nie masz szans nie dostrzec świata, nie wejść z nim w jakąś relację. Trafisz na ślimaka i masz wybór: obejść go, czy nie. A jak go rozdepczesz, to potem z tym idziesz i coś ci tam w środku dzwoni.

– Czuję, że muszę uzupełnić swoją myśl, bo ona była zbyt prosta. Jestem przeszczęśliwa, że udało mi się wymyślić, zrealizować i kontynuować historię zupełnie bajkową, bo to nie jest takie oczywiste uprawiać lawendę na Warmii. To jest pomysł trochę surrealistyczny. I że ta idea wydała takie przyjemne owoce: powstała fundacja, a wcześniej udało nam się zebrać na portalu „Polak Potrafi” środki na założenie Lawendowego Muzeum. To w zasadzie cud. Ja na to mówiłam „święte pieniądze”, z dobrego życzenia innych ludzi.

– Ludzie nam nawet po złotówce wpłacali. A ile ty zrobiłaś dla lawendy w Polsce! Powstały nowe lawendowe pola.

– Wysłaliśmy nasiona ofiarodawcom i w pewnym momencie naszła mnie taka refleksja: „Piotruś, co ja zrobiłam? Zmieniłam ekosystem w tym kraju!”. Wyobrażasz sobie te tysiące łanów lawendy w Polsce? Jak to wpłynie na ekosystem?

– Ale na szczęście – śmieje Piotr – odgrzebaliśmy, a właściwie nie my, tylko lokalny browar, że już Kopernik łoił tutaj browary z lawendy.

– I tak niespodziewanie wpisałam się w miejscową tradycję, bo skoro było tyle lawendy, by robić z niej piwo na zamku, to musiała tu rosnąć. Spotkałam też pewnego pana na targu w Olsztynie, który powiedział, że u niego na polu dzika lawenda wysiewa się od przedwojny.

– Borelioza – mówi Piotr. – Wiesz, natura odwdzięczyła mi się w ten sposób, że jakaś mała istota zaraziła mnie strasznym świństwem.

– Ja nie mogę sobie przypomnieć żadnej porażki. Oczywiście miewam kryzysy, ale porażka, w moim rozumieniu, to trwałe niepowodzenie, a ja staram się za wszelką cenę, ze wszystkich sił tego unikać.

– To na pewno zleży od osób, które tworzą parę. U nas jest tak, że my się uzupełniamy. Czego ja nie umiem, umie Piotruś. I na odwrót.

– Ja umiem odpoczywać – wyjaśnia ze śmiechem Piotr.

– Ja umiem pracować. A wypoczywać uczę się od Piotrusia.

– Marzę o tym, żeby wszystkie istoty żyły w pokoju i doświadczały szczęścia.

– To jest również moje marzenie – mówi Joanna i dodaje ze śmiechem – i one, te czujące istoty, mogą też doświadczać spokoju i szczęścia w naszym muzeum.