Publicystyka - ngo.pl

W naszej organizacji (Pracownia Nauki i Przygody), długo wydawało nam się, że wiemy, co ludziom przynosi współpraca z nami. Działamy w obszarze edukacji, natury, przygody, gier. Wydawało nam się, że wolontariusze doceniają rozwój trenerski, nabycie umiejętności pracy z grupą, certyfikaty, szkolenia zagraniczne. Jako członkini Zarządu jednym tchem wymieniałam korzyści z wolontariatu w fundacji.

Skąd takie wyobrażenie? Dziś myślę, że były to po prostu założenia, które przyjęliśmy jako pewnik. W pewnym momencie odczuliśmy trudności z rekrutacją nowych wolontariuszy – zgłaszało się do nas coraz mniej osób oraz kandydaci o innym profilu niż chcieliśmy. Jako Zarząd zaczęliśmy się więc przyglądać, czym możemy zachęcić nowych członków i zastanawiać się, co tak naprawdę przynosi ludziom bycie w naszym zespole?

Ponieważ niektórzy z nas pracują zawodowo w branży rozwojowej, postanowiliśmy przenieść podejście badania nabywanych kompetencji ze świata biznesu do 3. sektora. Właściwie była to ciekawostka, eksperyment, „chodźcie, sprawdzimy, co nam wyjdzie”.

Podzielili się również rozczarowaniami, co było dla nas zaskakujące i bardzo ważne. Po latach okazało się, że niewiele wiedzieliśmy o tym, co bycie w naszej organizacji daje naszym członkiniom i członkom! Ten eksperyment zachęcił nas do włączenia do naszych działań pogłębiania świadomości (zarówno po stronie organizacji, jak oraz członkiń i członków!), co wnosi doświadczenie wolontariatu u nas w życie poszczególnych osób. Zmienił się również sposób, w jakim mówimy o wolontariacie u nas i do kogo go adresujemy.

Tak zaczęła się nasza przygoda z poszukiwaniem narzędzi, metod czy podejść, które moglibyśmy włączyć do pracy z wolontariuszami, aby lepiej zrozumieć ich perspektywę. Okazało się, że istniejące na rynku narzędzia biznesowe są albo za drogie, albo nieadekwatne do naszej działalności. Nie sprawdziły się u nas standaryzowane kwestionariusze, a nieumiejętnie prowadzone rozmowy kończyły się na ogólnikach. Tworzymy więc własne narzędzia czy metody, inspirując się zmieniającą się wiedzą o rozwoju ludzi w organizacjach. Najczęściej wykorzystujemy w tym celu dedykowaną grę lub tzw. karty coachingowe. Odkryliśmy, że „zwykła” rozmowa się u nas nie najlepiej sprawdza.

Dlaczego to ważne? Ponieważ często jako ludzie nie mamy skłonności do pogłębionych refleksji o zrealizowanym działaniu. W świecie NGO wiele z nas działa zadaniowo, jesteśmy skoncentrowani na celach, projektach. Oczywiście, dokonujemy ewaluacji, analizy, niemniej często naszymi „wskaźnikami” są konkretne działania, procedury. Gdy po odbytym wolontariacie pytaliśmy członkinię lub członka naszej organizacji „jak było”, odpowiedź najczęściej brzmiała „fajnie”. „A co ci to dało?” „Poznałam nowych ludzi, dużo się nauczyłam”.

Po takim dialogu ani my jako organizacja, ani wolontariuszka czy wolontariusz nie mieliśmy świadomości, czego wolontariat nauczył, rozwinął, a co było rozczarowaniem. Taka wiedza jest BEZCENNA dla organizacji – na jej podstawie może udoskonalać swoją pracę z wolontariuszami, prowadzić skuteczniejszą rekrutację oraz promocję, lepiej „zarządzać talentami” czy motywować. Organizacje często nie wiedzą same, jakie korzyści (a może straty?) przynosi wolontariat u nich, przez co mają problem z rekrutacją, dopasowaniem charakteru działań oraz standardami współpracy z wolontariuszami. Problem wydaje się być palący. Według badania Klon/Jawor „68% organizacji narzeka na brak osób gotowych do bezinteresownego zaangażowania w działania organizacji – to najwyższy wynik od 15 lat. Ponadto, około połowie stowarzyszeń i fundacji doskwiera trudność w utrzymaniu zespołu pracowniczego i wolontariackiego oraz wypalenie liderów organizacji”.

Świat biznesu już dawno to zrozumiał – dobra rekrutacja oraz utrzymanie zaangażowania pracowników to dzisiaj priorytety wielu organizacji i instytucji. Nie inaczej jest w organizacjach pozarządowych.  A dla wolontariusza, wolontariuszki? Proces pogłębiania świadomości i nadania znaczenia swojemu doświadczeniu pomaga nazwać i przyjrzeć się dokładnie własnym przeżyciom oraz co one wniosły – a co zabrały. Schodzimy z poziomu „dużo się nauczyłam” na „nauczyłam się czterech programów komputerowych, planowania projektu oraz czynności pielęgnacyjnych przy chorym”.

Dzisiaj, gdy stosujemy w organizacji podejście pogłębiania świadomości nabywanych kompetencji, często słyszymy „ojej, nie wiedziałam, że się tego nauczyłam!” lub „teraz wiem co mogę wpisać w CV”, a czasem „w sumie nie wiedziałem, że mi tego brakowało, dzięki, że o tym porozmawialiśmy”.

Na szczęście, koordynatorki, koordynatorzy lub liderzy wolontariatu mają dostęp do powiększającego się zestawu narzędzi, które mogą wesprzeć takie podejście w pracy z wolontariuszami. Można skorzystać z kwestionariusza przygotowanego w międzynarodowym projekcie VOICE lub kwestionariusza online w ramach projektu Lever Basic. Jeśli szukacie narzędzia bardziej bezpośredniego i nowoczesnego, polecamy „Grę do oceny kompetencji nabywanych przez udział w wolontariacie (stworzoną z myślą o stołecznych organizacjach)”.

Z chęci wsparcia koordynatorek i koordynatorów wolontariatu zrodził się ogólnopolski projekt „Wygrywaj wolontariat”. W jego rezultacie powstanie gra, która będzie gotowym i atrakcyjnym narzędziem do pracy z wolontariuszami. Chętne koordynatorki i koordynatorzy mogą otrzymać grę (w wersji pudełkowej lub do samodzielnego druku) gotową do wykorzystania. Rekrutacja do projektu właśnie się rozpoczęła. Do konsultacji i testów gry zapraszamy organizacje, które są zainteresowane tematyką kompetencji rozwijanych poprzez wolontariat. 

Dlaczego taka gra – i w ogóle narzędzia wspierające pogłębianie świadomości są potrzebne? 

Według licznych badań, m.in. Fundacji Dobra Sieć, niektórzy wolontariusze, animatorzy społeczni, przedstawiciele organizacji pozarządowych i koordynatorzy wolontariatu pracowniczego nie mają świadomości tego, że w trakcie realizowania działań społecznych i wykonywania zadań wolontariackich mogą nabywać i szlifować różnorodne kompetencje przydatne na rynku pracy. Mimo że od 2011, świętowanego jako Międzynarodowy Rok Wolontariatu, zrealizowano szereg kampanii na ten temat, badania wizerunku wolontariatu wskazują, że wciąż jest on postrzegany jako poświęcanie się i rezygnacja z siebie – a mniej jako szansa na własny rozwój, nabycie kompetencji poprzez pracę dla innych. Wyjątkiem są duże organizacje, takie jak WOŚP, które realizują prawdziwe badania społeczne oraz postrzeganie wizerunku swoich wolontariuszy. Nawet jeśli organizacja jest zainteresowana zwiększeniem swojej wiedzy – dostępnych i prostych narzędzi jest mało, są drogie lub dedykowane profesjonalistom. 

Bez wiedzy o tym, co naszym członkiniom i członkom daje przynależność do organizacji, bardzo trudno jest wykorzystać potencjał wolontariuszy. Według profesor Anny Gizy-Poleszczuk z Instytutu Socjologii UW i jej wniosków z badań „Kluczowe wartości wolontariatu”(źródło: http://www.dobrywolontariat.pl/baza_wiedzy2/show/categoryId/3/id/39),  osoby chcące działać prospołecznie nie zawsze i nie od razu znajdują sposobność podejmowania tego rodzaju aktywności. Znalezienie placówki, organizacji, działającej nieformalnie grupy, otwartej, zapraszającej, przejrzystej, w której działania można włączyć się inaczej niż tylko poprzez (zawsze cenne) wsparcie charytatywne stanowi jedną z kluczowych barier popularyzacji wolontariatu.  

Odpowiedzią na ten problem są liczne inicjatywy służące podnoszeniu kompetencji wewnątrz organizacji pozarządowych. Nie można jednak pomijać, jakości proponowanego i podejmowanego wolontariatu. Wolontariusze skarżą się, że organizacje często nie wykorzystują ich potencjału, redukując ich zadania do np. pomocy w pracy biurowej. Tymczasem, cytując za  prof. Gizą-Poleszczuk, „jeśli chcemy zaangażowania, sprawmy, by przekładało się ono na realny wpływ na rzeczywistość” (op.cit.). W tym zakresie potrzebna jest nie tylko praca wewnątrz organizacji, ale również pomiędzy nimi – wymiana tzw. dobrych praktyk i tworzenie sytuacji modelowych, a przede wszystkim ciągłe zadawanie sobie pytania: co daje ludziom wolontariat w naszej organizacji? 

Zachęcamy organizacje, które chcą zwiększyć swoją wiedzę o tym, czym jest wolontariat dla waszych członkiń i członków – do włączenia się w projekt "Wygrywaj Wolontariat".