Publicystyka - ngo.pl

Wprawdzie na tle Europy Polacy mało angażują się w działalność społeczną, jednak ostatnie wyniki badania nt. wolontariatu w Polsce napawają pewnym optymizmem: w 2010 roku 16% Polaków pracowało wolontarystycznie – oznacza to wzrost o 3 punkty procentowe względem 2009 roku i o 5 punktów w porównaniu z 2008 rokiem.

Wyniki badań pokazują, że zainteresowanie pracą społeczną nie jest równomiernie rozłożone w społeczeństwie. W rezultacie grupa wolontariuszy różni się od ogółu Polaków, zwłaszcza pod względem wykształcenia – tego już zdobytego i tego właśnie zdobywanego.

Kim są wolontariusze: wykształcenie

Wolontariusze to stosunkowo dobrze wykształcona grupa – aż jedna trzecia z nich to osoby z tytułem magistra, podczas gdy w całej populacji Polaków takich osób jest zaledwie 17%.

Kluczowa rola wykształcenia jest niezmienna od wielu lat i można ją traktować jako ważną cechę opisującą zaangażowanie społeczne. Warto podkreślić, że nie jest to prawidłowość wyłącznie polska – duże znacznie wykształcenia dla zainteresowania praca wolontariacką pokazuje też najnowsze badanie Eurobarometru.

Kim są wolontariusze – zdobywanie wykształcenia

Nie tylko poziom wykształcenia ma znaczenie – niezwykle ważny okazuje się sam fakt uczenia się w szkole lub na uczelni wyższej w danym momencie. Aż jedna piąta wolontariuszy to uczniowie i studenci (około dwa razy więcej niż ogółem w społeczeństwie) – i to też jest trwała cecha polskiego zaangażowania z wolontariat. Zapewne niebagatelne znaczenie mają inicjatywy promujące wolontariat w tej grupie – takie jak Szkolne Kluby Wolontariatu (czy Wolontariusza), czy rozmaite programy wolontariackie przeznaczone dla studentów. Warto też pamiętać, że choć grupa ta dysponuje niewielkimi środkami finansowymi, jednak – w przeciwieństwie do innych – dysponuje czasem, który może przeznaczyć na cele społeczne. No i niewątpliwie dużą ilością energii!

Studenci i uczniowie częściej niż inni włączają się w ruchy społeczne, akcje o powszechnym zasięgu, kampanie adresowane do szerokich grup obywateli. Gdy z kolei spojrzymy na zależności związane z wiekiem (bądź co bądź studenci i uczniowie rekrutują się niemal wyłącznie z grupy wiekowej do 25 lat), zauważymy, że najmłodsi chętniej niż starsi angażują się w działania dotyczące ekologii, ochrony środowiska i opieki nad zwierzętami.

Co wolontariusze myślą o współdziałaniu i wzajemnej pomocy

Osoby poświęcające swój czas i pracę dla innych różnią się od osób niezaangażowanych nie tylko demografią – wyraźne są też różnice poglądów na kwestie wzajemnej pomocy i współdziałania. W porównaniu do pozostałych respondentów, wolontariusze częściej są przekonani, że współdziałanie ma sens, uważają, że większości ludzi można ufać i wierzą, że w razie problemów mogą liczyć nie tylko na najbliższych.

Pytanie, co jest skutkiem, a co przyczyną? Nie ma wątpliwości, że decyzja o pracy na rzecz innych musi być zakorzeniona w postawach i opiniach. Możemy więc domniemywać, że osoby otwarte na innych, przekonane że wzajemna pomoc istnieje i ma sens – łatwiej i chętniej rozpoczną pracę wolontariacką. Jednocześnie samo zaangażowanie i kontakt z ludźmi bezinteresownie pracującymi dla innych może wzmacniać zaufanie i wiarę we współdziałanie – tak więc wpływ może tu być w obu kierunkach.

To samo dotyczy stosunku do organizacji pozarządowych: wolontariusze częściej niż przeciętni Polacy wierzą w celowość i skuteczność działań organizacji, rzadziej natomiast dają wiarę zarzutom dotyczącym nadużyć i prywaty. Zapewne taka postawa sprzyja zaangażowaniu w działania społeczne, a zarazem jest umacniana poprzez kontakty ze środowiskiem NGO.

Jak pomagają – nie tylko czas i praca

Wsparcie dla organizacji i inicjatyw społecznych może się przejawiać na różny sposób – jednym z nich jest wolontariat, innym – filantropia, czyli materialne wspieranie takich inicjatyw. Wyniki badania pokazują, że wolontariusze nie tylko chętniej niż inni poświęcają swój czas, ale także nieporównanie częściej skłonni są przekazać pieniądze lub dary rzeczowe. W ostatnim roku przekazało je aż siedmiu na ośmiu wolontariuszy i tylko połowa osób, które nie pracują wolontariacko. Podobne różnice widoczne były w poprzednich badaniach.

Można przyjąć, że zarówno wolontariat, jak i filantropia są przejawami ogólniejszej postawy zaangażowania społecznego, przy czym wolontariat oznacza większe zaangażowanie. 88% wolontariuszy jest jednocześnie filantropami (jeśli zdefiniujemy filantropię jako finansowe lub rzeczowe wspieranie inicjatyw społecznych), ale tylko 26% filantropów jest wolontariuszami. Wśród osób, które nie wspierają finansowo działań społecznych niemal nie ma wolontariuszy (jest ich zaledwie 4%). Przekazanie datku nie jest bowiem rzeczą uciążliwą ani czasochłonną, nie wymaga też zasobności portfela, bo datek może być niewielki. Jeśli ktoś nie decyduje się na taką formę wsparcia, rzadko zdecyduje się na wysiłek i poświęcenie swojego czasu w ramach wolontariatu.

Motywacje i zaangażowanie wolontariuszy

Zobaczmy zatem, co skłania ludzi do pracy wolontariackiej. Najczęściej deklarują, że po prostu sprawia im to przyjemność, że ich to interesuje – mówią tak zarówno kobiety, jaki i mężczyźni, zarówno młodsi, jak i starsi. Kolejne powody wymieniane są już nieco rzadziej. Warto odnotować pewne różnice między wolontariuszami i wolontariuszkami: kobiety częściej niż mężczyźni podkreślają, że wolontariat daje możliwość bycia między ludźmi, nawiązania kontaktów i pożytecznego spędzenia czasu. Częściej też przyznają, że pomagają, bo po prostu nie umieją odmawiać; taki „brak asertywności” w kwestii wolontariatu charakteryzuje też (niezależnie od płci) osoby w wieku 26 - 45 lat.

Na koniec warto jeszcze się dowiedzieć, ile czasu wymaga zaangażowanie w działalność społeczną. Połowa wolontariuszy mówi, że w skali roku przeznaczyli na nią mniej niż 15 godzin; zaledwie co dwudziesty pracował społecznie ponad 150 godzin rocznie, czyli powyżej 3 godzin tygodniowo.

Wnioski z badania społecznego zaangażowania Polaków, zrealizowanego przez Millward Brown SMG/KRC na losowej, reprezentatywnej próbie 1011 Polaków w wieku 15 i więcej lat, zleconego przez Stowarzyszenia Klon/Jawor.