W Polsce stale rośnie liczba i znaczenie organizacji pozarządowych pełniących współcześnie bardzo zróżnicowane funkcje społeczne. Coraz bardziej złożone są też struktury organizacyjne NGO, które potrzebują nie tylko wsparcia finansowego ze strony fundatorów czy instytucji państwowych, ale także specjalistów, w tym prawników, którzy umożliwiają im długofalowy rozwój. Jaką zadania wykonują zatem prawnicy w NGO?
NGOs i ich funkcje a znajomość prawa
Zacznijmy od tego, że organizacje pozarządowe zajmują się różnymi obszarami tematycznymi takimi jak np.: pomoc humanitarna, przeciwdziałanie zmianom klimatu czy monitorowanie zmian w prawie. NGO mogą też prowadzić działalność gospodarczą, a oprócz tego, po spełnieniu dodatkowych przesłanek, organizacji może przysługiwać status organizacji pożytku publicznego (OPP), dzięki czemu istnieje szereg korzyści takich jak: możliwość otrzymywania 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), zwolnień z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) czy prawa do prowadzenia zbiórek publicznych lub kwest. Status OPP zwiększa też prestiż i możliwości w zakresie pozyskania środków publicznych, takich jak granty czy dotacje. Każda z tych funkcji wymaga jednak znajomości przepisów prawa.
Jak działają organizacje pozarządowe?
Każda organizacja pozarządowa posiada wyodrębnioną strukturę, która różni się w zależności od formy prawnej. Zgodnie z danymi GUS najwięcej jest fundacji i stowarzyszeń. Każda NGO ma swoje organy założycielskie: fundatorów (w fundacjach) czy założycieli (w stowarzyszeniach). Ponadto organami są: zarząd, ew. rada fundacji, jeżeli została powołana lub walne zgromadzenie członków, zarząd czy komisja rewizyjna (w stowarzyszeniach). Organizacje pozarządowe mogą zatrudniać pracowników, mieć wolontariuszy czy zrzeszać członków w stowarzyszeniach. Wielkość organizacji, w tym liczba zatrudnionych współpracowników zależy w dużej mierze od przedmiotu działalności organizacji i jej celu. Większość organizacji pozarządowych działa na podstawie statutu i jest wpisana do KRS. Wyjątek stanowią natomiast stowarzyszenia zwykłe, wpisane do ewidencji prowadzonej przez starostę właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia.
Co robią prawnicy w organizacji?
Prawnicy w organizacjach pozarządowych pełnią bardzo zróżnicowane funkcje, które często zależą od celu i misji społecznej samej organizacji. Do najczęstszych zadań możemy zaliczyć: bieżącą obsługę polegającą na interpretacji przepisów związanych z działalnością organizacji, tworzeniu uchwał, statutów czy wniosków o zmianę w KRS, a także pomocy w rejestracji działalności gospodarczej czy uzyskaniu statusu OPP. Ponadto prawnicy w organizacjach pozarządowych często doradzają w zakresie umów, prawa pracy czy RODO, a także reprezentują NGO na zewnątrz.
W zależności od profilu danej organizacji prowadzą działania edukacyjne w postaci: webinarów, warsztatów, szkoleń czy konferencji mając na celu zwiększenia świadomości prawnej na temat określonych zagadnień. Poza tym monitorują zmiany w prawie, opiniują i tworzą projekty ustaw, czuwają nad tym, czy podmioty stosujące prawo robią to w sposób prawidłowy, a także publikują i tworzą treści dostępne w mediach społecznościowych, łamiąc tym samym stereotyp prawnika siedzącego za biurkiem w kancelarii.
Podsumowanie
Na chwilę obecną mamy w Polsce ponad 100 tys. organizacji pozarządowych, które pełnią bardzo zróżnicowane funkcje społeczne, a ich liczba i znaczenie wciąż rośnie. Z uwagi na często skomplikowaną strukturę organizacyjną czy formę prawną, a także przedmiot i cel działalności, konieczna jest pomoc specjalistów – prawników, wykonujących m.in.: bieżącą obsługę polegającą na tworzeniu uchwał, statutów czy wniosków o zmiany do KRS, a także świadczeniu pomocy w rejestracji działalności gospodarczej czy uzyskaniu statusu OPP. Prawnicy w NGO doradzają, prowadzą działania edukacyjne, opiniują i tworzą projekty aktów normatywnych, monitorują zmiany w prawie i czuwają nad jego stosowaniem przez upoważnione do tego podmioty.
Prawnicy w organizacjach pozarządowych to ludzie z pasją, otwarci na ciągle nowe wyzwania i potrzeby różnych grup społecznych, którym nieustannie wychodzą naprzeciw.
Źródło: Colectiva Centrum Inicjatyw Społecznych i Prawnych