Publicystyka - ngo.pl

Radosław Wałkuski: – Czy pierwszy warszawski budżet partycypacyjny nam się udał?

Dariusz Kraszewski: – Moim zdaniem  –  jak najbardziej. Po pierwsze, Warszawa ma jedyny budżet w Polsce, w którym wprowadzono debaty przed głosowaniem. Były rozmowy, dyskusje, ludzie rozmawiali o swoich projektach. To jest bardzo ważne. Po drugie, było dużo spotkań, różnych wydarzeń wokół całego przedsięwzięcia.

Frekwencja też dopisała  – zagłosowało ok. 170 tysięcy osób. Niektórzy powiedzą, że to niedużo. Moim zdaniem jednak ten wynik jest dobry. To jest ponad 8% mieszkańców Warszawy. I to pod koniec czerwca, kiedy ludzie mają na głowie inne sprawy. Kampania urzędu miasta promująca budżet również nie była oszałamiająca. W takim kontekście te liczby należy oceniać jako wysokie.

Po raz kolejny budżet partycypacyjny pokazał, że teoria potwierdzają się w praktyce. Mieszkańcy wzięli sprawy w swoje ręce, zaangażowali się w działania  na rzecz swoich pomysłów.

D.K.: – Jestem przekonany, że tak. Ludzie jednoczyli się w grupy, organizowali się na rzecz swoich pomysłów. Powstały relacje, więzi. Mieszkańcy wiele się też nauczyli. To właśnie jest  oddolna, samoorganizująca się społeczność. To się przełoży na powstanie nowych stowarzyszeń, grup nieformalnych, które będą działały na rzecz swoich lokalnych społeczności. Za chwilę rozpocznie się kolejna edycja budżetu partycypacyjnego, co również będzie miało pozytywny wpływ na tę aktywność. To właśnie cykliczność jest siłą tego procesu. Mieszkańcy nabyli doświadczenia, które będą mogli wykorzystywać w kolejnych latach.

D.K.: –  Jestem za tym, aby osoby z zespołów ds. budżetu partycypacyjnego, które mają taką wolę, utworzyły zespoły monitorujące, które będą utrzymywały kontakt z wnioskodawcami i czuwały nad wdrażaniem zwycięskich projektów. Aby były jak najbardziej zgodne z potrzebami zarówno wnioskodawców, jak i mieszkańców. Bo to przecież im mają one służyć. Żeby ścieżki rowerowe budowane były zgodnie z obowiązującymi standardami, żeby mieszkańcy mogli się wypowiedzieć, jak ostatecznie ma wyglądać zagospodarowanie skweru czy boiska. To będzie miało efekty, bo osoby, których projekty wygrały, będą czuć się za nie odpowiedzialne.

Oczywiście podczas realizacji będą pojawiać się różnorakie problemy. Ciekawy jestem, jak rozwinie się system dialogu między pomysłodawcami, urzędem a zespołem monitorującym. To jest w ogóle coś, co w Polsce kuleje. Skupiamy się na decyzji, a istotne jest również włączanie się mieszkańców we współpracę i kontrolę na etapie wykonania. Dzięki temu zmieniać się będzie także postawa urzędników.

D.K.: – To jest normalne. Nie możemy brać procesów budżetu partycypacyjnego w oderwaniu od kontekstu, w jakim dotychczas działały samorządy. Pamiętajmy, że dotychczas było wiele różnych spotkań konsultacyjnych, ludzie brali udział w dyskusjach, które często nie przekładały się na podejmowane decyzje. Musi upłynąć jakiś czas, żeby mieszkańcy zobaczyli, że to co robią, ma przełożenie na rzeczywistość.

W Polsce ciągle zbyt duża wagę przywiązujemy do danych ilościowych: ile było uczestników, ile głosów itp., a umyka nam jakościowy aspekt całego procesu, który jest według mnie dużo ważniejszy. Choć liczby też są ważne, szczególnie w pierwszym roku, bo legitymizują całe przedsięwzięcie.

D.K.: – Wyniki głosowania, podobnie jak wyniki z innych miast, pokazują, że następuje pewna zmiana jakościowa postaw Polaków. Zaczynamy mieć inne wyobrażenie o tym, jakie potrzeby miasto powinno zaspokajać. Zmienia się też styl życia ludzi. Coraz częściej przesiadamy się z samochodów na rowery, coraz więcej zaczynamy dbać o siebie i myśleć o swoim mieście jako przestrzeni rekreacji i wypoczynku.

Budżet partycypacyjny pokazał, że ludzie mają potrzeby, które nie zawsze są dostrzegane przez ich przedstawicieli. Bardzo często ci, na których głosujemy, po wyborach przestają nas słuchać, nie wczuwają się w potrzeby mieszkańców. Zajmują się dużymi inwestycjami, które nie zawsze idą zgodnie z taką polityką rozwojową, której życzyliby sobie warszawiacy. To pokazuje, że mieszkańcy chcą trochę innej Warszawy. Nie modernistycznej, nie wyasfaltowanej, ale Warszawy, która jest przyjazna zwykłemu człowiekowi, która stwarza warunki do tego, by mógł zaspokajać swoje potrzeby.

D.K.: – 170 tysięcy ludzi pokazało, na czym im zależy. Polityk, jeśli chce przetrwać, musi działać zgodnie z oczekiwaniami mieszkańców.

D.K.: – Nie odpowiem na to pytanie jednoznacznie. To jest sprawa, którą trzeba gruntownie przemyśleć. Z jednej strony, są to zadania własne gminy i one po prostu powinny być przez samorząd realizowane. Problematyczne jest również to, że szkoły mogą mieć ogromną siłę przebicia, z którą innym może być trudno konkurować.

Z drugiej strony, szkoły to również jest doskonała przestrzeń do tego, by konsolidowały się środowiska rodziców, nauczycieli i uczniów – komitety rodzicielskie, organizacje okołoszkolne. Budżet partycypacyjny może to wspierać. Postulatem minimalnym jest, żeby inwestycje robione na terenach szkół były otwarte dla mieszkańców.

Warto też zauważyć, że to zjawisko pokazuje problem niedoinwestowania obiektów tego typu. Budżet partycypacyjny również obnaża słabości. Mamy w Warszawie dwa wielkie stadiony, a są szkoły, w których młodzież nie ma boiska i  gra w piłkę na betonowym placu…

D.K.: – Tego nie wiem, nie ja jestem decydentem. Ale uważam, że postulat jest słuszny i powinna się go domagać cała strona społeczna. Te 100 mln to nawet nie jest 1% budżetu miasta. A minimalnym punktem wyjścia, powinno być decydowanie właśnie o 1% i dyskusja o tym, jak dalej rozwijać to przedsięwzięcie.

D.K.: – Bardzo ważne jest, żeby w tak dużym mieście, jak Warszawa wypracować mechanizm, który będzie uwzględniał potrzeby miasta jako całości. Warto przyjrzeć się, jak ten proces przebiegał w Porto Alegre. Tam zaczęto od budżetu partycypacyjnego na poziomie lokalnym z myślą o małych, osiedlowych przedsięwzięciach.  Ale po jakimś czasie zdano sobie sprawę, że nie wszyscy ludzie się tym interesują, bo niektórzy patrzą na miasto jako pewną całość. Stworzono więc zespoły tematyczne działające w skali całego miasta. W tych zespołach decydowano o priorytetach. Uczestniczyli w tym inżynierowie, planiści, architekci. Wszyscy, którzy patrzą na miasto z nieco inne perspektywy. Tego nam jeszcze w Warszawie brakuje.

Jest jeszcze jedna ważna rzecz. Jeżeli zwiększając pulę pieniędzy przekroczymy kiedyś 10% budżetu, to powinniśmy się zastanowić, jak łączyć projekty z priorytetami rozwojowymi miasta. Pomysły mieszkańców powinny się w te priorytety wpisywać. Inaczej miasto rozwijać się będzie chaotycznie. Dobrze, jeśli to sami mieszkańcy mają wpływ na wybór tych priorytetów.

Bardzo mnie też ciekawi, jak będzie wyglądała debata przedwyborcza w temacie budżetu partycypacyjnego. Mam nadzieję, że partie startujące w wyborach będą zgodne co do tego, że budżet obywatelski powinien na stałe zagościć w naszym życiu publicznym i że powinien być rozwijany. Nie możemy zadowalać się decydowaniem o 0,2 % budżetu.  Jako mieszkańcy powinniśmy mieć swoją godność i nie zadowalać się rzuconymi ochłapami. Domagajmy się większego wpływu.

D.K.: – Sporo rzeczy. Być może warto wywrócić trochę cały proces. Na pewno na wcześniejszym etapie bym zorganizował spotkania dyskusyjne wnioskodawców, żeby mogli dyskutować nad swoimi pomysłami, poprawiać, łączyć je ze sobą.

Warto wprowadzić element, który zachęcałby projektodawców do skonsultowania swojego pomysłu z mieszkańcami, których ten projekt będzie dotyczył, bo na przykład mieszkają w jego sąsiedztwie. To mógłby być element dodatkowy – pokazanie, że dla pomysłu jest jakiś poziom akceptacji, a nie że jest to jedynie potrzeba jakiejś wąskiej grupy. Do przemyślenia jest też kwestia wprowadzenia głosów ujemnych. Można też zastanowić się nad wprowadzeniem priorytetów dla dzielnic, które byłyby ustalane przez samych mieszkańców.

Wiem, że debaty i konsultacje są czasochłonne, ale jeśli nie będzie przestrzeni do dyskusji, to budżet partycypacyjny zamiast być narzędziem zmiany, może przekształcić się w coś na kształt konkursu audiotele. A przecież nie o to chodzi.

Pojawiło się też sporo spraw szczegółowych, jak problemy związane z oceną formalną projektów. Kryteria nie zawsze były ostre. Na pewno konieczne jest również publikowanie pełnych treści projektów na stronach urzędów i to od najwcześniejszego etapu. Dobrze jest  umożliwić ludziom komentowanie tych projektów przez Internet, kontakt z wnioskodawcami, żeby mogły być one udoskonalone.

Cały czas liczę również na to, że prezydent Warszawy zreflektuje się i zaprosi do Rady ds. budżetu partycypacyjnego przedstawiciela lub przedstawicielkę Prawa i Sprawiedliwości, którego zabrakło. Od początku istnienia Rady pojawiał się postulat, aby w jej skład weszli przedstawiciele wszystkich klubów radnych. Chodzi tu przede wszystkim o budowanie wspólnego porozumienia, co do tego, jak proces ma się kształtować i rozwijać.

Pamiętajmy, to był pierwszy raz. Jeśli wspólnie wyciągniemy wnioski z tego, co się wydarzyło, kolejna edycja na pewno będzie jeszcze lepsza.