Publicystyka - ngo.pl

Joanna Załuska: – Zmieniły się przede wszystkim aspiracje mieszkańców. Na początku lat dziewięćdziesiątych zależało nam na inwestycjach, remontach dróg, wodociągach i tego typu sprawach. W związku z tym mieszkańcy poświęcali swoją uwagę na wybór przedstawicieli, którzy okażą się sprawnymi zarządcami. Dziś wyraźnie widać, że apetyt mieszkańców na wywieranie wpływu się zwiększa. Obywatele chcą współdecydować o przyszłości swojej gminy i chcą, by ich głos był brany pod uwagę nie tylko podczas wyborów, ale też przez cały okres trwania kadencji.

Prawie 25 lat funkcjonowania samorządności terytorialnej w Polsce to jest sukces – zdecydowana większość Polaków pozytywnie ocenia reformę administracyjną po 1989 roku, to zmiana ustrojowa, która chyba najlepiej się udała w wolnej Polsce. Natomiast to, co wciąż stanowi wyzwanie i czego nadal brakuje w naszej samorządności, to właśnie większy udział obywateli w życiu gminy i poczucia współodpowiedzialności za jej los. I tym właśnie zajmujemy się w programie Masz Głos, Masz Wybór – włączaniem mieszkańców w działania, uświadamianiem nam wszystkim, że gmina to nasz dom, to my wszyscy, to nasze wspólne miejsce.

J.Z.: – Myślę, że oba te aspekty mają znaczenie dla aktywności samorządowej. Zmieniają się potrzeby mieszkańców i celem działania wielu lokalnych grup nieformalnych czy organizacji pozarządowych nie jest już przekonanie władz do rozpoczęcia wielkiej inwestycji, tylko finalizacja małej inicjatywy – stworzenia miejsca spotkań, rewitalizacji parku. To sprawy związane z większą potrzebą spędzania wolnego czasu razem, także w przestrzeni publicznej. Z drugiej strony rzeczywiście poziom wiedzy obywateli na temat ich praw czy obowiązków stale rośnie. Mieszkańcy coraz lepiej orientują się także w zawiłościach ustrojowych, mają świadomość rozdziału kompetencji na różnych szczeblach samorządu, wiedzą, czym zajmuje się wójt, a za co odpowiada wojewoda. Obywatele nie tylko znają lepiej swoje prawa, ale także starają się z nich na co dzień korzystać.

J.Z.: – Różnie to bywa. W wielu miejscowościach wójtowie, burmistrzowie, radni są przychylni działalności lokalnych aktywistów a mieszkańcy tych gmin włączają się w proces decyzyjny. Każdego roku akcja Masz Głos, Masz Wybór realizowana jest w ok. 250 miejscowościach. Jednak zdarzają się sytuacje, kiedy uczestnicy muszą zmieniać lub nawet rezygnować ze swoich planów, ponieważ nie spotkali się z wystarczającym zrozumieniem ze strony włodarzy.

Wciąż pokutuje myślenie – wśród znacznej części władz samorządowych – że jeśli otrzymali mandat w wyborach powszechnych, to mają prawo i obowiązek samodzielnego decydowania o sprawach istotnych dla mieszkańców. Naszą rolą jest zmienianie tego nastawienia. W wielu miejscach to się udaje, władze są otwarte. W innych potrzeba na to więcej czasu, a my podpowiadamy działaczom i działaczkom, w jaki sposób inicjować współpracę z samorządowcami. Takie wskazówki są potrzebne. Przykład z życia: lokalni aktywiści organizują debatę publiczną, na której prezydent opowie o swoich osiągnięciach, trudnościach, planach na przyszłość. I wysyłają do ratusza zaproszenie z wyznaczonym z góry terminem, a potem są zdziwieni, że prezydent nie pojawił się na spotkaniu. Ten przykład pokazuje, jak ważne jest, aby obie strony starały się współpracować, poznać i zrozumieć nawzajem swoje potrzeby i oczekiwania. My podpowiadamy sposoby na to, jak rozmawiać i załatwiać efektywnie sprawy w urzędach.

J.Z.: – Ten wynik nie oznacza, że tylko 250 gmin w Polsce działa. W akcji Masz Głos, Masz Wybór możemy wesprzeć tylko określoną liczbę uczestników. Oferujemy im stałą pomoc eksperta, który planuje z nimi działania, doradza w trudnych momentach, pomaga trzymać kurs lub go zmieniać w zależności od potrzeb. Masz Głos, Masz Wybór jest więc swego rodzaju bazą treningową dla organizacji lokalnych, a często także grup nieformalnych. Nasi uczestnicy zdobywają w programie pierwsze szlify, poznają sprawdzone metody i sposoby na inicjowanie współpracy z władzami, a przede wszystkim – angażowanie w swoje działania mieszkańców. Im większe poparcie społeczne dla swoich działań uzyskają, tym silniejszą pozycję posiadają potem w rozmowie z władzami. My także pomagamy uczestnikom zdobyć prestiż w swoim środowisku lokalnym, np. zwracając się z oficjalnymi prośbami do władz o przychylność wobec ich inicjatyw.

Dla wielu organizacji rok w programie Masz Głos, Masz Wybór to szansa na zdobycie doświadczenia w komfortowych warunkach, przy wsparciu praktyków i ekspertów. Potem samodzielnie już rozwijają skrzydła i działają poza akcją – wiele grup nieformalnych, które rozpoczynały przygodę z Masz Głos, Masz Wybór przekształciło się już w formalnie działające organizacje pozarządowe, stowarzyszenia. Choć mamy też uczestników, którzy są z nami już bardzo długo i to jest wielki sukces programu, bo na doświadczeniach naszych „weteranów” bazują nowi uczestnicy.

J.Z.: – Podstawą naszej komunikacji od zawsze jest strona internetowa (www.maszglos.pl). To miejsce, gdzie uczestnicy i inni zainteresowani mogą znaleźć wszystkie informacje na temat programu. Wszyscy potencjalni lokalni działacze mogą zapoznać się z naszym „Narzędziownikiem Obywatelskim” lub „Niezbędnikiem Działacza”, gdzie znajdą wskazówki, jak zorganizować spotkanie, jak zrobić diagnozę potrzeb mieszkańców, jak współpracować z mediami, itd. Od lat współpracujemy też portalem ngo.pl, który jest patronem medialnym akcji i pomaga nam docierać do setek organizacji lokalnych. Wysyłamy także listy z zaproszeniami do organizacji parasolowych i stowarzyszeń lokalnych, zainteresowanych tematyką partycypacji. Współpracujemy też z mediami, szczególnie regionalnymi, odwołujemy się do dorobku akcji w danym województwie i do naszych uczestników. Korzystamy także z nowoczesnych kanałów komunikacji – nasz fanpage na Facebooku śledzi prawie 6 tys. fanów, a kanał YouTube (gdzie gromadzimy instruktażowe filmiki o akcji) odwiedziło kilkadziesiąt tysięcy użytkowników.

Co jednak najciekawsze, co się nie zmienia od 25 lat to fakt, że najlepsze efekty przynosi spotkanie twarzą w twarz. Dlatego przykładamy dużą wagę do corocznych spotkań otwierających każdą edycję akcji, kiedy jest czas na rozmowę o planach, o problemach uczestników, sposobach na ich rozwiązanie. Po takich bezpośrednich spotkaniach łatwiej nam się już też kontaktować telefonicznie czy e-mailowo później.

J.Z.: – Największym sukcesem są nasi uczestnicy. Od lat jesteśmy pełni podziwu dla ich zaangażowania i dobrowolnej chęci poświęcania swojego wolnego czas, aby zrobić coś dla wspólnej sprawy. To właśnie oni zmieniają Polskę.

J.Z.: –  To co obserwuję i co mnie bardzo cieszy, to że mieszkańcy coraz chętniej włączają się w procesy decyzyjne. W ostatnim czasie pojawiło się bardzo wiele organizacji czy grup nieformalnych, które starają się nawiązywać z władzami kontakt i umiejętnie przekonywać ich do współpracy. Obywatele zaczynają czuć się współodpowiedzialni za kształt i rozwój swojego najbliższego otoczenia i ważne, aby tę energię w społeczeństwie podtrzymywać - wspólnie skonsultowane decyzje z pewnością będą trwalsze, lepsze, mądrzejsze. A dla władz samorządowych to tylko dodatkowy zysk, bo takie decyzje nie będą kontestowane i nie będą wywoływać protestów. Lepiej zapobiegać niż leczyć.

Jak co roku będziemy zachęcać coraz to nowe organizacje do przyłączenia się do akcji. Podpowiemy sposoby na skuteczne załatwianie lokalnych problemów. Warto z nich skorzystać, bo to rok wyborczy. W tej chwili stawiamy mocno m.in. na rozwój budżetu obywatelskiego i informowanie mieszkańców „jak to zrobić w swojej gminie”. To świetny sposób wpływania na lokalne finanse, ale też szkoła współodpowiedzialności. Generalnie jednak najważniejszym zadaniem akcji Masz Głos, Masz Wybór w 2014 r. będzie zachęcanie obywateli do podejmowania świadomych decyzji wyborczych, czytanie programów kandydatów, spotkania z nimi i dyskusje, jakie mają pomysły, na rozwiązanie codziennych problemów mieszkańców. Wszystkich chętnych do przyłączenia się do akcji zapraszamy na stronę www.maszglos.pl. Zapisy od 28 lutego!