Publicystyka - ngo.pl

Warszawski Obszar Funkcjonalny (WOF) to 40 gmin, które podpisały umowę o powołaniu Związku Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT). W teorii (czyli według Zasad realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce, zatwierdzonych przez minister Elżbietę Bieńkowską w lipcu 2013 roku) oznacza to, że gminy te powinny wspólnie wypracować dokument strategiczny, określający najważniejsze dla danego obszaru potrzeby (wynikające z diagnozy), zaplanować działania, które by na te potrzeby odpowiadały, a następnie – również wspólnie – działania te przeprowadzić, czyli zrealizować zaplanowane projekty.

Więcej o Zintegrowanych Inwestycjach Terytorialnych pisaliśmy tutaj: Samorządy nie informują, organizacje się nie interesują, a także tutaj: Projekty partnerskie a zintegrowane instrumenty rozwoju lokalnego (ZIT i RLKS)

W praktyce ten proces w Warszawskim Obszarze Funkcjonalnym wygląda trochę inaczej.

– Uznaliśmy, że nasza Strategia ZIT nie będzie dokumentem strategicznym, ale raczej planem działania, wydatkowania pieniędzy, które możemy otrzymać w ramach tego instrumentu finansowego UE – wyjaśniała Paulina Nowicka z Biura Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego UM Warszawa, podczas spotkania podsumowującego konsultacje społeczne.

W zamierzeniach Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju WOF miał obejmować 50 gmin sąsiadujących i powiązanych funkcjonalnie z Warszawą. Jednak – przystępując od prac nad Strategią ZIT – zdecydowano się tę liczbę zmniejszyć, aby większe były szanse powodzenia zaplanowanych projektów.

Przy wyborze gmin, którym Warszawa, jako miasto metropolitalne, zaproponowała udział w Związku ZIT, zastosowano trzy dodatkowe kryteria: odległość od miasta stołecznego (mierzona czasem potrzebnym na dojazd), wspólny bilet (czyli wcześniejsze doświadczenia we współpracy partnerskiej) oraz zamożność gminy. To ostatnie kryterium jest istotne ze względu na to, że samorządy, przystępujące do projektów, będą musiały dysponować wkładem własnym (20 %).

Z pieniędzy, jakie Polska przeznaczyła na zrealizowanie projektów w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, Warszawski Obszar Funkcjonalny ma do wykorzystania blisko 166 milionów euro. Do tego dojdzie jeszcze około 1 milion euro z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego. Projekty przewidziane w ZIT dla WOF będą mogły uzyskać finansowanie także z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ).

– Kwota, którą mogliśmy rozdysponować, jest za mała, aby zrobić coś sensownego, co by odpowiadało na potrzeby gmin znajdujących się w WOF, ale jednocześnie za duża, aby ją wydać na sprawy mało istotne – przyznał Maciej Fijałkowski, dyrektor Biura Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego UM Warszawa.

Dodatkowo, przy tworzeniu Strategii ZIT i wyborze projektów do realizacji, pracownicy warszawskiego Biura oraz współpracujących gmin musieli brać pod uwagę ograniczenia, wynikające ze specyficznej sytuacji Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego, jak i całego województwa mazowieckiego.

Mazowieckie charakteryzuje się znacznymi różnicami w poziomie rozwoju i zamożności gmin skupionych w centrum i tych na peryferiach. Z powodu dobrych wskaźników rozwoju gmin centralnych, istniało spore zagrożenie, że całe województwo zostanie pozbawione pieniędzy unijnych w nowej perspektywie finansowej UE. Do tego nie doszło, ale jednak pieniędzy przewidzianych dla województwa mazowieckiego jest mniej niż w innych regionach, są one dedykowane głównie ośrodkom uboższym i mniejszym, a te, które można wykorzystać w gminach zamożniejszych (czyli właśnie przewidziane ZIT), obwarowane są dodatkowymi wymaganiami opisanymi w Umowie Partnerstwa, Ustawie o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-202 oraz wspomnianymi już Zasadami realizacji ZIT w Polsce. I to te wymagania spowodowały, że projekty, które znalazły się w Strategii ZIT dla WOF, dotyczą trzech najważniejszych – zdaniem przedstawicieli gmin – dziedzin: usług elektronicznych, rozwoju gospodarczego oraz transportu niskoemisyjnego.

Przedsięwzięcia, które ostatecznie znalazły się w Strategii ZIT, wybrano spośród propozycji zgłaszanych przez same gminy, które korzystały przy tym ze swoich lokalnych strategii rozwoju.

E-usługi mają zwiększyć dostępność i jakość usług publicznych. Zaproponowano tu do realizacji trzy przedsięwzięcia: Wirtualny Warszawski Obszar Funkcjonalny (Virtual WOF), dostęp do informacji publicznej WOF (E-Archiwum) oraz budowę i wdrożenie zintegrowanego systemu wsparcia usług opiekuńczych opartego na narzędziach TIK (E-Opieka). Rezerwowe są jeszcze dwie propozycje: Zintegrowane zarządzanie zasobami wiedzy WOF (E-Biblioteka) oraz Zintegrowany system rekrutacji do gminnych placówek oświatowych Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego (E-Rekrutacja).

Rozwojowi gospodarczemu WOF (rozumianemu jako rozwinięcie oferty inwestycyjnej, promocja gospodarcza oraz kształtowanie postaw przedsiębiorczych i warunków dla powstawania podmiotów gospodarczych) miałyby służyć takie przedsięwzięcia jak na przykład budowa oferty terenów inwestycyjnych WOF (Invest in WOF), stworzenie sieci Centrów Przedsiębiorczości WOF (StartBox), Wspieranie zakładania działalności gospodarczej na terenie WOF (BizStarter), Wspieranie zakładania i rozwoju działalności gospodarczej na terenie (BizInfo), Program edukacji proprzedsiębiorczej dla WOF (SmartEdu).

Największym zainteresowaniem gmin wchodzących w skład Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego cieszą się przedsięwzięcia, które mają służyć rozwojowi transportu niskoemisyjnego, szczególnie budowa sieci tras rowerowych na terenie WOF (WOF4Bikes) (chodzi o ścieżki rowerowe służące komunikacji, a nie rekreacji) oraz stworzenie sieci parkingów P+R (P+R in WOF).

Oprócz przedsięwzięć głównych Strategia ZIT zawiera także tak zwane projekty komplementarne, czyli takie, które nie będą finansowane bezpośrednio z pieniędzy przeznaczonych na realizację ZIT, ale ze środków dostępnych w PO IiŚ czy w RPO Województwa Mazowieckiego i tam specjalnie „oznaczonych”.

Opisy przedsięwzięć zgłoszonych do ZIT znajdują się w załącznikach do Strategii ZIT, dostępnej na stronie: http://omw.um.warszawa.pl/wp-content/uploads/2014/07/Strategia-ZIT-WOF.pdf

Projekty wpisane do Strategii ZIT mogą być realizowane zarówno w trybie konkursowym, jak i pozakonkursowym. Jak przyznał Maciej Fijałkowski, Warszawa będzie dążyła do tego, aby jak najwięcej z tych przedsięwzięć zrealizować w tej ostatniej formule, ponieważ tylko wtedy można zagwarantować ich kompleksowość. Czy to się uda – zależy od wyniku rozmów z Instytucją Zarządzającą (czyli Urzędem Marszałkowskim) i Ministerstwem Infrastruktury i Rozwoju. Skądinąd wiadomo, że MIiR chce, aby pieniądze z Europejskiego Funduszu Społecznego (które także są składową budżetu przeznaczonego na ZIT) były w jak największym stopniu wydatkowane poprzez konkursy.

– Jeśli się okaże, że formuła konkursowa jest konieczna, organizacje pozarządowe będą jedną z kategorii beneficjentów – zapowiedział dyrektor Fijałkowski.

To może być jedyna rola, jaką organizacje pozarządowe odegrają w realizacji ZIT dla Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego. Chociaż Zasady realizacji ZIT w Polsce przewidują, że „w proces przygotowania i realizacji Strategii ZIT powinni być zaangażowani lokalni aktorzy”, w tym min. „instytucje pozarządowe zajmujące się zagadnieniami realizowanymi przez ZIT”, organizacje pozarządowe działające na terenie WOF do prac na etapie tworzenia Strategii nie zostały zaproszone w ogóle (z wyjątkiem może środowisk rowerowych), a w konsultowanie tego dokumentu włączyły się w niewielkim stopniu.

– ZIT został pomyślany przede wszystkim jako narzędzie służące rozwijaniu partnerskiej współpracy między jednostkami samorządu terytorialnego, dlatego do prac nad Strategią zostali zaproszeni przede wszystkim przedstawiciele gmin – tłumaczył Maciej Fijałkowski.

Projekt Strategii został przedstawiony w czerwcu Warszawskiej Radzie Pożytku. Przedstawiciele Rady i Dzielnicowych Komisji Dialogu Społecznego byli obecni także na konferencji, podczas której na początku lipca zaprezentowano projekt Strategii i którą rozpoczęto cykl spotkań konsultacyjnych.

– ZIT nie był z Warszawską Radą konsultowany, a jedynie jej prezentowany. Przyjęliśmy do wiadomości, że taka Strategia powstaje. Nie zgłaszaliśmy specjalnie uwag, wychodząc z założenia, że to przede wszystkim organizacje z gmin podwarszawskich powinny się w tej sprawie wypowiadać. Zgłosiliśmy jedynie postulat włączania przedstawicieli organizacji do zespołów zadaniowych nadzorujących poszczególne przedsięwzięcia – mówi Ewa Kolankiewicz z Federacji Centrum Szpitalna.

Uwagi do Strategii można było przesyłać poprzez formularz udostępniony w tym celu na stronie http://omw.um.warszawa.pl/konsultacje-spoleczne/ (wpłynęły dwie) lub wziąć udział w jednym z pięciu spotkań, które odbyły się w lipcu w Markach, Otwocku, Łomiankach, Konstancinie Jeziornej i Podkowie Leśnej. Oprócz tych dwóch ostatnich, podczas których frekwencja dopisała (obecnych było ponad dwadzieścia osób), reszta spotkań nie cieszyła się zbyt wielkim zainteresowaniem ani pojedynczych mieszkańców, ani działających w podwarszawskich gminach organizacji.

Pewnym usprawiedliwieniem może być fakt, że w prace nad Strategią ZIT zaangażowanych jest 40 gmin, które do tej pory nie miały zbyt wielu doświadczeń we wspólnej realizacji projektów.

– Musieliśmy się nauczyć ze sobą rozmawiać i sobie zaufać, nie było to łatwe – mówiła Monika Kordek z Biura Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego UM Warszawa podczas spotkania zorganizowanego w Podkowie Leśnej. – I nawet jeżeli nie wszystko, co zaplanujemy w Strategii ZIT, uda nam się zrealizować, to i tak ZIT się sprawdzi, ponieważ ze sobą rozmawiamy, a tego do tej pory nie było. To daje także szanse na późniejszą współpracę.

Strategia ZIT (mimo swej nazwy) jest de facto traktowana jako dokument wdrożeniowy dla Strategii Obszaru Metropolitalnego Warszawy. W prace nad tym dokumentem organizacje pozarządowe powinny się włączyć znacznie bardziej zdecydowanie. Biuro Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego UM Warszawa zapowiada, że proces powstawania tej Strategii będzie w pełni partycypacyjny i ma ruszyć już po wakacjach.