15-lecie uchwalenia ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie to również piętnasty rok, kiedy podatnicy mogą przekazywać organizacjom pożytku 1% podatku. Oceny 1% są różne – często mówi się, że 1% trzeba zmienić. Mimo wad jest on jednak najbardziej rozpoznawalną z rzeczy, które dała ustawa.
Przynajmniej wśród osób, które niekonieczne związane są z trzecim sektorem. Zresztą dla krytyków 1% jest to jeden z argumentów „przeciw” – 1% redukuje filantropię do niewiele kosztującego wskazania w trakcie wypełniania PIT. Nie wchodząc jednak w dyskusję o 1%, przypomnijmy, jak to z 1% było i jak jest.
1% w ustawie o pożytku i kilku innych regulacjach
Regulacja ogólna dotycząca 1% zawarta jest w art. 27 ustawy o pożytku. Szczegółowe regulacje zawarto w przepisach wprowadzających ustawę – czyli tak naprawdę w przepisach zmieniających akty podatkowe.
Podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może, na zasadach i w trybie określonym w przepisach odrębnych, przekazać 1% podatku obliczonego zgodnie z odrębnymi przepisami na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego.
Miał być dla dobra wspólnego. Dla organizacji lokalnych – za ich pośrednictwem miał trafiać do lokalnych społeczności. Na pewno nie miał być na cokolwiek. Ale w uzasadnieniu ustawy wprowadzającej (a także w uzasadnieniu do ustawy o pożytku) nie odnajdziemy wyjaśnień dotyczących idei 1%. Nie dowiemy się, w jakim celu zaprojektowano mechanizm, kogo i jak powinien wesprzeć. Ta powściągliwość autorów może być jednym z powodów trudności, na jakie od 15 lat natrafiają ci, którzy próbują wyjaśnić, do czego 1% miał służyć.
Z mechanizmu korzysta połowa podatników
Czy to dużo? Przede wszystkim trzeba stwierdzić, że liczba podatników i przekazywane przez nich kwoty systematycznie rosną. Z 1% korzystają duże fundacje – w tym fundacje korporacyjne, medialne. To również jakiś przejaw sukcesu. Kolejny: w „sezonie procentowym” (styczeń – kwiecień) naprawdę trudno nie zauważać reklam OPP. Że to wszystko jednocześnie argumenty krytyków 1%? Prawda – ale są to też dowody na to, że 1% nie sposób lekceważyć. Stał się istotnym elementem pozarządowego świata, którego nie mogą bagatelizować i duzi, i mali gracze.
Wciąż budzi nadzieje? Jest narzędziem zmiany?
Czy mechanizm, który dała nam ustawa o działalności pożytku, ma jeszcze potencjał na dokonanie istotnej zmiany w świecie organizacji pozarządowych? Trzeba pamiętać, że o wszystkim decydują podatnicy. Niekiedy potrafią zaskoczyć, tak jak to miało miejsce w 2017 r. Przy ostatnim rozliczeniu podatnicy wsparli organizacje i działania nieprzychylne władzy – a więc mniej lub bardziej odsuwane od środków publicznych. Podatnicy dokonali za władzę wyrównania w podziale środków – posłużył do tego 1%. Jak będzie w tym roku?
1% zmieniał się
Kto pamięta, jak pierwotnie wyglądał mechanizm alokacji? Upraszczając: stawiał podatnikom większe wymagania. Sami musieli wyliczać kwotę (w dużym stopniu tak jest nadal) i sami musieli wpłacać obliczony 1% na konto organizacji pozarządowej. Następnie informowali o tym urząd skarbowy w swoim PIT.
Zmiana nastąpiła w 2007 r. Wtedy w PIT zaczęliśmy wpisywać, która organizacja pożytku ma otrzymać nasz 1%, a urząd skarbowy dokonywał za nas przelewu na konto organizacji. Podatnik miał więc łatwiej. W następnym roku utrwalił się kształt rubryk, które w formularzu podatkowym służą do wskazywania OPP – w tym rubryki pozwalającej na wskazywanie celu szczegółowego (rubryki umożliwiającej stosowanie przez OPP subkont).
Kolejna ważna zmiana to 2017 r. Pojawił się specjalny formularz ułatwiający przekazywanie 1% emerytom i rencistom (świadczeniobiorcom rozliczanym z podatków przez organy rentowe). PIT-OP nie wymaga samodzielnego rozliczania się z urzędem skarbowym i jest przeznaczony wyłącznie do wskazywania organizacji pożytku (nie trzeba nawet wyliczać kwoty 1%).
Sposób, w jaki podatnicy przekazują 1% w najbliższym czasie już raczej się nie zmieni. Mamy jubileusz ustawy o działalności pożytku oraz funkcjonujący od 15 lat mechanizm. I ostatni dzień na skorzystanie z niego przy rozliczeniach za 2017 r.
zobacz też:
Jak mądrze wybrać organizację i przekazać 1%
Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.
Źródło: inf. własna (poradnik.ngo.pl)
