Publicystyka - ngo.pl

Zwiększenie zainteresowania obszarem świadczenia usług społecznych, a tym samym potrzeba wzrostu kompetencji w tym zakresie III Sektora, wynika z nowych regulacji, związanych m.in. z Europejskim Funduszem Społecznym. Coraz częściej przewidują one możliwość partycypowania beneficjentów usług społecznych w kosztach realizacji usług finansowanych ze środków publicznych. Dla sektora pozarządowego oznacza to rozwój działań w ramach działalności odpłatnej i nieodpłatnej pożytku publicznego.

W obecnym okresie programowania przewidziano zdecydowany rozwój usług społecznych wykonywanych przez NGO i zrównane z nimi podmioty, w tym spółdzielnie socjalne. Preferencje wpisywane są wprost w dokumentach programowych Ministerstwa Rozwoju. Działania w tym zakresie monitorowane są m.in. przez zespół ds. społecznych Rady Działalności Pożytku Publicznego przy MRPiPS.

Podobne działania podjął Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych przygotowując projekt standardów współpracy spółdzielni z jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie realizacji usług społecznych użyteczności publicznej, które zostały przyjęte przez MRPiPS i zalecone przez Ministerstwo Rozwoju do stosowania w Regionalnych Programach Operacyjnych (Rekomendacje Ministra Pracy i Polityki Społecznej – standardy współpracy jednostek samorządu terytorialnego ze spółdzielniami socjalnymi w zakresie realizacji usług społecznych użyteczności publicznej – w interesie ogólnym – z 5 sierpnia 2015 r.).

Z debaty przeprowadzonej na VII Ogólnopolskim Forum Inicjatyw Pozarządowych (2015 r.) wynikają wyraźnie obawy przed podjęciem działań ekonomicznych w sferze pożytku publicznego i braki kompetencyjne działaczy pozarządowych, jak i spółdzielczych. Pojawiła się dyskusja o potrzebie zlikwidowania działalności odpłatnej pożytku publicznego „ponieważ nikt jej nie rozumie”! Brak zrozumienia działalności odpłatnej, a często także brak akceptacji dla zarabiania przez NGO, to nierzadka postawa urzędników, decydentów i opinii publicznej. Ostatnim jej przykładem jest rozpoczynająca się publiczna dyskusja o zmianach w prawie o stowarzyszeniach, gdzie opór wielu polityków i komentatorów budzi wzmianka o możliwym ich wynagradzaniu.

Znane są liczne przypadki gdzie urzędnicy w trybie nadzoru wymuszali na organizacjach dopisanie w statucie, że każda ich działalność jest nieodpłatna, choć prawo daje NGO możliwość prowadzenia nie tylko działalności odpłatnej, ale nawet gospodarczej (nastawionej na zysk). Nieznajomość prawa przez urzędników, ogromna władza jaką mają, a także nieświadomość organizacji co do swoich praw oraz brak szybkich i skutecznych procedur interwencji sprawiają, że NGO są bezradne i często nie podejmują bądź rezygnują z prowadzenia działalności odpłatnej lub gospodarczej, ograniczając się do pozyskiwania dotacji czy darowizn, mimo dużego potencjału budowania swojej samowystarczalności w oparciu o działalność przynoszącą przychody/zyski.

Według badań Stowarzyszenia Klon/Jawor z 2015 (Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych, Raport z badania 2015) działalność odpłatną prowadziło ok. 11% (co utrzymuje się na podobnym poziomie od 2007 roku), zaś działalność gospodarczą 7% NGO.

W ostatnich informacjach GUS wskazuje się że odsetek organizacji prowadzących działalność odpłatną waha się od 24 do 25% w ostatnich pięciu latach, zaś odsetek organizacji uczestniczących w zamówieniach publicznych nie przekroczył 2,5%. Podobnie, gdy analizuje się udział poszczególnych przychodów, to w ostatnich pięciu latach działalność odpłatna spadła z 17,5 do 16,2% przychodów, zaś przychody pochodzące z zamówień publicznych oscylują wokół 3,5% przychodów (Karolina Goś-Wójcicka, Kondycja organizacji non-profit w świetle danych statystycznych a cele programu FIO, czerwiec 2016). Świadczy to o kompletnym wyimpasowaniu NGO z zamówień publicznych, również z uwagi na brak wiedzy czy nieprowadzenie działalności gospodarczej nie wyklucza z PZP.

Warto zatem przyjrzeć się zróżnicowanym źródłom finansowania organizacji pozarządowych. W pierwszym odcinku zajmiemy się odpłatną działalnością pożytku publicznego.

Działalność odpłatna jest działalnością pożytku publicznego – działalnością statutową. Jest to jej duża zaleta w przypadku, gdy jest prowadzona w połączeniu z działalnością nieodpłatną pożytku publicznego. Instytucje publiczne – samorządy czy ministerstwa – udzielając dotacji często wymagają wkładu własnego. I tu formuła działalności odpłatnej jest idealna, gdyż:

• Umożliwia pobranie odpłatności od uczestników danego projektu np. osób biorących udział w szkoleniu (co dodatkowo zwiększa motywację uczestników do pilnego brania udziału w zajęciach);

• Przychody z tej działalności są zwykle akceptowane w rozliczeniu wkładu własnego;

• Nie generuje dochodu – bo od uczestników pobierana jest taka łączna kwota, ile wynosi kwota wymaganego wkładu własnego. Przychody uzyskane z działalności odpłatnej nie powodują obniżenia dotacji;

- W efekcie: nie ogranicza dostępu do dofinansowania ze środków publicznych: samorząd chętnie dofinansuje np. wyjazd na wypoczynek letni, gdzie w ramach działalności odpłatnej rodzice będą mieli swój udział finansowy. Ale już nie dofinansuje takiego wyjazdu, na którym NGO może mieć zysk finansowy pobierając wyższą odpłatność od rodziców.

Przychody z działalności odpłatnej mogą stanowić dodatkowe źródło finansowania pewnej działalności, która i tak jest ważna dla organizacji.

• Stanowi dobre źródło finansowania wkładu własnego – jeśli jest możliwe pobranie odpłatności od uczestników projektu;
• Może uzupełniać przychody z działalności nieodpłatnej;

• Może być stosowana tylko w obrębie obszarów pożytku publicznego – np. nie można prowadzić działalności odpłatnej w ramach świadczenia usług reklamowych;
• Nie może generować zysku finansowego: przychody działalności odpłatnej mogą pokryć tylko koszty tej działalności (np. przychody ze sprzedaży biletów na koncert mogą pokryć tylko koszty organizacji tego koncertu).

Dowiedz się, gdzie czekają fundusze dla NGO, kto ogłosił konkurs dla NGO, znajdź granty dla stowarzyszeń i fundacji. Odwiedź serwis fundusze.ngo.pl.