Znaczenie wojewódzkich rad pożytku publicznego w nowym okresie programowania
Nowy okres programowania, obejmujący lata 2014 – 2020, to prawdopodobnie ostatni, w którym tak ogromne środki z UE trafią do Polski.
Zaplanowany sposób dystrybucji tych pieniędzy przesuwa ich większość w gestię samorządów wojewódzkich. To właśnie urzędy marszałkowskie będą decydowały o tym, które projekty, dzięki dofinansowaniu z RPO, otrzymają szansę na realizację. Jak dowodzą zebrane doświadczenia, sporą część projektów społecznych realizują organizacje pozarządowe; z jednej strony dało im to doświadczenie, z drugiej powoduje, że środowisko to chce (i zapewne powinno) mieć wpływ na zasady rozdzielania środków i kontrolowanie tychże zasad przestrzegania. Jaka w tym rola rad wojewódzkich?
Ustawodawca tak zdefiniował funkcję wojewódzkiej rady w ustawie z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie:
Art. 41a. 1. Marszałek województwa na wspólny wniosek co najmniej 50 organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3, prowadzących działalność na terenie województwa, może utworzyć Wojewódzką Radę Działalności Pożytku Publicznego, jako organ konsultacyjny i opiniodawczy, zwaną dalej „Radą Wojewódzką”.
2. Do zadań Rady Wojewódzkiej należy w szczególności:
1) wyrażanie opinii w sprawach dotyczących funkcjonowania organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3, w tym w zakresie programów współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3;
2) wyrażanie opinii o projektach uchwał i aktów prawa miejscowego dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4;
3) udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organami administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3;
4) wyrażanie opinii w sprawach dotyczących zadań publicznych, w tym zlecania tych zadań do realizacji przez organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, oraz w sprawach rekomendowanych standardów realizacji zadań publicznych;
5) wyrażanie opinii o projekcie strategii rozwoju województwa
6) organizowanie wyborów przedstawicieli organizacji pozarządowych do składu komitetu monitorującego, o którym mowa w art. 14 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020.
Jak widać z powyższego, zwłaszcza pkt. 6, daje spore uprawnienia radzie. Komitety monitorujące są dość ważnymi ciałami, porównywalnymi funkcją z radami nadzorczymi spółek; jeśli poważnie podejdą do swoich zadań, ich rola może okazać się kluczowa.
Nie jest, w opinii autora, możliwe takie zorganizowanie wyborów do KM, by zapewniona była pełna reprezentatywność środowiska pozarządowego. Jak dotąd nie udało się zorganizować żadnych wyborów w III sektorze, gdzie frekwencja byłaby choćby porównywalna z frekwencją w wyborach np.samorządowych – wybory do rad działalności pożytku publicznego mogą liczyć na 5-, najwyżej 10-procentowe zainteresowanie; nie ma podstaw sądzić, iż w wypadku KM mogłoby być inaczej. Tu rola rady wojewódzkiej jest ogromna – jak sprawić, by można było mówić o rzeczywistym mechanizmie demokratycznym, a nie o, kolokwialnie ujmując, łapance (sytuacja taka jest zasmucająco częsta) albo jeszcze gorzej, aneksji komitetu przez przedstawicieli organizacji najsprawniej pozyskujących poparcie, a w rezultacie głosy dla siebie?
Trudno teraz rozstrzygać o właściwym sposobie postępowania przy przygotowywaniu wyborów.
Trzeba podejmować kroki zapobiegające ziszczeniu się jednego z wyżej wymienionych czarnych scenariuszy, dostosowane do bieżącej sytuacji. Należy mieć nadzieję, ze okażą się skuteczne. Zamiast podsumowania – województwo śląskie niebawem będzie jedynym, w którym nie funkcjonuje wojewódzka rada działalności pożytku publicznego (na Dolnym Śląsku rada jest w przededniu powołania). Nie stawia to nas w najkorzystniejszym świetle. Oczywiście dalecy jesteśmy od doradzania nerwowych, pośpiesznych działań i „odfajkowania” sprawy; jednakże w ramach projektu „Modelowe rady działalności pożytku publicznego” podjęto skoordynowane działania zmierzające do mobilizacji organizacji i przedstawienia wniosku o powołanie rady urzędowi marszałkowskiemu.
Wyrażamy nadzieję, iż rada powstanie w najbliższych tygodniach…
Piotr Stoły
Źródło: Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych (CRIS)
