Publicystyka - ngo.pl

Organizacje pozarządowe stały się własnością liderów, którzy nie dbają o rekrutację nowych osób, a tymczasem społecznicy idą do ruchów miejskich – to jeden z wniosków z dyskusji członków dolnośląskiego Regionalnego Panelu Ekspertów.

RPE (po jednym w każdym województwie) powstały jako zespoły robocze debaty „III sektor dla Polski”. Składają się z kilkunastu liderów i osób związanych z sektorem pozarządowym, które analizują najbardziej problemowe obszary w działalności polskich organizacji pozarządowych. Pytania, skąd i jak wprowadzać nowych ludzi oraz jak czerpać od tych doświadczonych, są jednym z kluczowych zagadnień w tej debacie.

Brak chętnych do zaangażowania w działania to od lat jeden z czterech najpowszechniejszych problemów organizacji, w ponad ¼ stowarzyszeń w ciągu 12 miesięcy nie pojawiła się ani jedna nowa osoba, tylko 32% stowarzyszeń podejmowało działania przyciągające nowych członków, aktywnie na rzecz stowarzyszenia działa przeciętnie 50% jego członków” (brak zmiany od 2010 roku), w połowie badanych przypadków skład zarządu nie zmienił się w ciągu ostatnich trzech lat („Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych” KLON JAWOR, 2013).

Być może jest to naturalny trend i wkrótce przyjdzie boom na aktywność w NGO. Dolnośląski RPE uważa jednakże, że zatrzymanie tego kryzysu wymaga aktywności sektora pozarządowego. Istotne są również zmiany w systemie edukacji, który poza deklaracjami w bardzo ograniczonym stopniu przygotowuje Polaków do aktywności obywatelskiej. Symboliczne jest wędrowanie przedszkolaków z wycieczką szkolną do gabinetu prezydenta i banku, ale już nie do NGO. W dyskusji RPE podnoszono, że samo uproszczenie procedur i zmniejszenie liczby osób, które mogą założyć stowarzyszenie jest tylko jednym elementem wpływającym na zmianę trendu niskiej frekwencji w NGO. Ewidentnie problem jest bardzo złożony, w szczególności nie można pominąć kwestii niskiego poziomu zaufania społecznego (Polska jest w ogonie Europy), który wpływa niewątpliwie na wolę zakładania fundacji zamiast stowarzyszeń.

– Dzisiejsi założyciele NGO nierzadko od samego początku traktują organizację jako swoją „własność” –  mówi Grzegorz Tymoszyk z Fundacji Umbrella z Wrocławia. – Dałoby się to jeszcze zrozumieć w przypadku fundacji, ale już nie w przypadku stowarzyszeń, kierują się de facto chęcią znalezienia sposobu na samozatrudnienie, mają problem z określeniem misji i wizji przyszłej organizacji, skupiają się na samym akcie założenia organizacji, nie badają „rynku NGO” w swojej miejscowości i nie wiedzą, czy i ile działa organizacji o podobnych lub identycznych celach, nie rozpatrują dla swojego pomysłu na działalność alternatywy w postaci dołączenia do już istniejącej organizacji, są przeświadczeni, że po założeniu organizacji otrzymają dotację „na działalność statutową” od administracji publicznej, nie zdają sobie sprawy z obowiązków i odpowiedzialności prawnej związanych z zakładaniem i zarządzaniem organizacją, nie są świadomi trudności w łączeniu ścieżki osoby zarządzającej organizacją i działacza „merytorycznego”, nie wiedzą, że będą musieli w organizacji prowadzić pełną księgowość i znaleźć na to środki – wylicza Grzegorz Tymoszyk.

Członkowie RPE zdefiniowali szereg rekomendacji, które mogą wpłynąć na przyrost nowych osób do sektora pozarządowego.

Według Jolanty Zarzeki, zastępcy wójta Gminy Dzierżoniów (gmina postawiła na rozwój z udziałem stowarzyszeń, inicjując ich utworzenie w dziewięciu sołectwach), to samorząd terytorialny powinien wpływać na włączanie się młodych i nowych osób do NGO.

– Odpowiedzialny samorząd nie tylko może, ale i powinien dbać o rozwój i silną pozycję III sektora. Aby jednak zaangażowanie w NGO było realne i trwałe, należy zadbać o wychowanie młodego pokolenia. Wielką rolę w tym procesie odgrywa szkoła. Jest ona miejscem, gdzie dzieci uczą się współpracy w grupie, współodpowiedzialności i wrażliwości na los drugiego człowieka. Poznają również wartość miejsca, w którym żyją i dzięki temu zaczynają odczuwać z nim swój związek emocjonalny. Jest to podstawą rozwoju przyszłych postaw obywatelskich – mówi Jolanta Zarzeka.

Na konieczność edukacji wskazuje też Fundacja Przystanek Dobrych Myśli z Janowic Wielkich. Nadal wiedza o NGO jest szczątkowa, pokutuje też przekonanie o nadużyciach finansowych, szczególnie w odniesieniu do fundacji.

– Bardzo potrzebny jest wzrost świadomości, a edukowanie społeczeństwa należy rozpocząć od kilkuletnich dzieci – stwierdza Krystyna Pisarska z Przystanku Dobrych Myśli.

Anna Gużda z Regionalnego Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych uważa, że liderzy i liderki powinni mocniej dbać o motywację swoich współpracowników do aktywności społecznej.

– Podstawą dla lidera jest z pewnością uważność i obserwacja, co uskrzydla poszczególnych członków w zespole. Potrzebujemy regularnego motywowania – mówi Anna Gużda.

Zdaniem Doroty Goetz z Lokalnej Grupy Działania Partnerstwo Ducha Gór z Mysłakowic należy budować kulturę sprzyjającą aktywności obywatelskiej. Konieczne jest tworzenie przyjaznego i życzliwego klimatu dla działań społecznych, liderów i poszanowania energii wkładanej dla dobra wspólnego.

Trzeba przekonać młodych ludzi, że ludzie, którym nie jest wszystko jedno, są wielką wartością. Kooperacja to mądrość nie jednostki, ale grupy, mądrość i kreatywność zwielokrotniona. Wielka zmiana musi zajść w ludziach, politykach publicznych, metodach działania państwa i samorządów, w rodzinie oraz w tonie publicznego dyskursu.

– Chyba już czas na to, by po 25 latach od uzyskania wolności, zbudowaniu setek kilometrów nowych autostrad, skupić się na rozwoju potencjału obywateli – mówi Dorota Goetz.

Dyskusja będzie kontynuowana w czasie Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych na sesji „Zmiana pokoleniowa – nowe przywództwo w trzecim sektorze: skąd i jak wprowadzać nowych lub młodych oraz jak czerpać od doświadczonych” w niedzielę o 15.00 na Uniwersytecie Warszawskim.

Zenon Matuszko

Sekretarz RPE

Regionalne Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych z Wrocławia.