Publicystyka - ngo.pl

Jednym z panelistów był Piotr Szymański ze Stowarzyszenia Barka. Opowiadał on o gospodarstwie ekologicznym prowadzonym przez Barkę w Chudobczycach. W gospodarstwie osoby z grup wykluczonych produkują atestowaną żywność ekologiczną i hodują tradycyjne odmiany zwierząt w celu chronienia bioróżnorodności.

Szymański zwrócił uwagę, że wbrew pozorom gospodarstwo dostarczające ekologicznych produktów jest stosunkowo łatwym pomysłem na biznes społeczny. Z jednej strony nie wymaga dużych inwestycji na starcie (w przeciwieństwie do zwykłych gospodarstw rolnych, które – aby być konkurencyjne – muszą mieć dużą skalę i pokaźny pak maszynowy). Z drugiej – na produkty ekologiczne wzrasta (i w ocenie Szymańskiego – będzie wzrastał) popyt. Dzięki temu gospodarstwo Barki jest rentowne ekonomicznie.

Obecnie Wandzin nie tylko dostarcza wartościowe ekologiczne produkty, ale również jest miejscem, które propaguje ideę bioróżnorodności. – Wielu rolników nie tylko w najbliższej okolicy hoduje kolejne pokolenia „naszych” kurek – powiedział Kuczewski.

Jednak ekologia to nie jedyny cel Wandzina. Mieszkający w ośrodku chorzy na AIDS i nosiciele HIV oraz osoby po terapiach odwykowych dzięki pracy w wandzińskim gospodarstwie podnoszą swoje kwalifikacje, wracają do zdrowia i odbudowują poczucie własnej wartości. Odzyskują również umiejętności funkcjonowania w społeczności, co ma bardzo duże znaczenie terapeutyczne.

O terapeutycznych i społecznych aspektach pracy mówiła również Elżbieta Gołębiewska-Onik prezeska Stowarzyszenia „Niepełnosprawni dla Środowiska EKON”, dającego pracę osobom niepełnosprawnym przy segregacji śmieci.

Gołębiewska-Onik podkreśliła trzy najważniejsze aspekty prowadzonego przez stowarzyszenie przedsiębiorstwa społecznego. Po pierwsze – wartościowa praca w sprzyjających warunkach jest dla osób niepełnosprawnych umysłowo bardzo ważnym elementem terapii. Po drugie przedsiębiorstwo wypracowuje ekologiczną wartość dodaną. Po trzecie bardzo ważne są aspekty społeczne – z jednej strony włączanie chorych do lokalnej społeczności, z drugiej – edukacja ekologiczna mieszkańców.

Pomysł na działania EKONu (którego pracownicy odbierają wprost z mieszkań torby z odpadami nadającymi się do recyklingu, a następnie segregują je i sprzedają do przedsiębiorstw zajmujących się wykorzystaniem surowców wtórnych) wziął się między innymi z założenia, że w dziedzinie budowania świadomości ekologicznej jest w Polsce jeszcze bardzo duża nisza do zagospodarowania. I rzeczywiście – w najlepszych momentach działalności EKON stwarzał prawie 900 miejsc pracy i był doskonale rozpoznawany przez mieszkańców południowej części Warszawy.

Niestety od tamtej pory wiele się zmieniło. Gołębiewska-Onik przypomniała szereg problemów, jakie pojawiły się przed EKONem. Głównym problemem jest fakt, że kolejne władze samorządowe różnie podchodzą do działalności przedsiębiorstwa, niekoniecznie rozumiejąc jego specyfikę i znaczenie wartości dodanej generowanej przez EKON, co skutkuje np. odbieraniem siedziby, nieprzedłużaniem umów itd. – Bez ustawy o przedsiębiorczości społecznej bardzo trudno jest przekonać urzędników, że ekonomia społeczna ma sens – uważa Gołębiewska-Onik.

Przewodnicząca zarządu stowarzyszenia zwróciła również uwagę, że poważnym problemem jest poważne uzależnienie rentowności przedsiębiorstwa od dotacji, jakie dostaje ono z PFRON. Wszelkie ewentualne negatywne zmiany w ustawie odbiją się negatywnie na dalszym funkcjonowaniu EKONu.

Kolejny problem wynika z gospodarczych cyklów koniunkturalnych. Obecnie rynek kupuje znacznie mniej produktów pochodzących z recyklingu niż kiedyś. Zmieniają się również ceny produktów. Coraz trudniej jest utrzymać poziom zatrudnienia.

W panelu wzięła również udział Anna Kamińska z firmy rodzinnej HO::LO zajmującej się produkcją toreb ze starych bannerów reklamowych. Zauważyła ona, że ekonomia społeczna jest bardzo interesującą koncepcją, którą fascynuje się wielu ludzi (również z „tradycyjnego” biznesu), ale niestety często nie udaje się wdrożyć jej w życie.

Zdaniem Kamińskiej winna jest zarówno administracja (która często nie zdaje sobie sprawy z tego, jak ważna dla lokalnego rozwoju i zabezpieczenia lokalnych potrzeb może być przedsiębiorczość społeczna), jak i – często – same osoby z grupy wykluczonych.

Kamińska, powołując się na własne doświadczenia jako przedsiębiorcy, powiedziała, że wielu bezrobotnych tak naprawdę nie chce podejmować zatrudnienia. Właścicielka HO::LO powiedziała również, że nie do końca przekonują ją koncepcja spółdzielni socjalnych, a szczególnie kwestia partycypacyjnego zarządzania. Niemniej zadeklarowała, że jako przedsiębiorca jest bardzo mocno zainteresowana rozwojem ekonomii społecznej i widzi możliwości związania tego sektora z tworzeniem zielonych miejsc pracy.

Jako przykład Szymański podał rodzący się projekt społecznego budownictwa ekologicznego, przy którym Barka będzie współpracowała m.in. z Politechniką Poznańską oraz prywatnymi firmami. W ramach projektu osoby wykluczone społecznie będą budować ekologiczne domy dla siebie i innych.

Niestety ze względów osobistych na konferencję nie mógł przyjechać prowadzący warsztat „Jak czerpać zyski z eko-działalności”, w związku z tym kolejne „ekologiczne” wydarzenie zaplanowane na OSES nie mogło się odbyć. Organizatorzy zadbali jednak o to, by ekologia i zrównoważony rozwój nie były jedynie tematami konferencyjnych wystąpień.

O zaangażowaniu w ideę zrównoważonego rozwoju świadczy również fakt, że na konferencji serwowano kawę i herbatę pochodzące od dostawców z certyfikatem FairTrade. Mimo iż w pewnym momencie kawa się skończyła i zaczęto podawać zwykłą neskę, a ciastka, cukier i owoce plantacyjne już takiego certyfikatu nie miały, to należy przyznać, że OSES był na pewno jedną z pierwszych konferencji sektora w Polsce, na której produkty ze sprawiedliwego handlu tak wyraźnie zaistniały.

Należy wreszcie wspomnieć o pokazanym na zakończenie pierwszego dnia, niestety już dla dość nielicznej publiczności, filmie dokumentalnym Zmiany w Bogocie, Andreasa Mol Dalsgarda. Film pokazuje, jak w ciągu kilkunastu lat, dzięki dwóm burmistrzom-wizjonerom, Antanasowi Mockusowi i Enrique Peñalosie, Bogota z jednego z najniebezpieczniejszych i najmniej przyjaznych miast świata staje się wzorem zrównoważonego rozwoju dla sąsiednich metropolii. Duże znaczenie w transformacji Bogoty miało również postawienie przez Peñalosę na transport zbiorowy, ograniczenie ruchu samochodowego i tworzenie lokalnych parków i ogrodów.

Jak widać lubelski OSES był prawdopodobnie najbardziej zieloną ze wszystkich dotychczasowych konferencji. Jednocześnie jednak musiał pozostawić pewien niedosyt. Przede wszystkim merytoryczny. Panel pierwszego dnia, mimo interesujących uczestników – przedstawicieli najważniejszych ekologicznych przedsiębiorstw społecznych w Polsce, nie pozwolił rozwinąć pogłębionej dyskusji wokół zielonych miejsc pracy, które może tworzyć ekonomia społeczna.

Jakie ekologiczne obszary rynku pozostają jeszcze do zdobycia? Czy polska przedsiębiorczość społeczna jest gotowa do tej ekspansji? Jakich kompetencji brakuje pracownikom i kadrze kierowniczej? W jaki sposób finansować tworzenie zielonych miejsc pracy? Jakie są formalne, prawne, kulturowe, ekonomiczne i polityczne bariery w rozwoju w tym kierunku? Jak zainteresować polskich klientów produktami i usługami odpowiedzialnymi środowiskowo? Co zrobić, by proekologiczne zachowania – zarówno przedsiębiorców jak i klientów – nie były jedynie powierzchowne, a wiązały się z rzeczywistą i głęboką troską o planetę – te wszystkie pytania pozostały niewypowiedziane.

Prawdziwa dyskusja o ekologii zielonych miejscach pracy w przedsiębiorczości społecznej dopiero nas czeka. Pozostaje mieć nadzieję, że już wkrótce zaczniemy ją toczyć – z korzyścią dla środowiska i dla sektora.