Publicystyka - ngo.pl

Organizacje pozarządowe mogą występować w roli prasy (w roli wydawcy), choćby tylko publikując w internecie. Mogą też występować w innej roli – być obiektem zainteresowania dziennikarzy. Najbardziej profesjonalne wykorzystają tych ostatnich do budowania swojego wizerunku. Niezależnie od tego czy jesteśmy „na celowniku”, czy sami „śledzimy i dociekamy”, czy prowadzimy serwis informacyjny, czy też właśnie próbujemy zainteresować naszymi działaniami media, każdej NGO przyda się wiedza o Prawie prasowym, w tym o obowiązkach i przywilejach dziennikarzy.

1. dzienniki i czasopisma,
2. serwisy agencyjne,
3. biuletyny,
4. programy radiowe i telewizyjne.

Kontrowersje dotyczą w szczególności blogów. Sądy różnie orzekają w takich sprawach. W nowszym orzecznictwie uznaje się, że co do zasady nie są prasą, ponieważ nie są formą publikacji na tyle zamkniętą i jednorodną, aby wypełniać przesłanki ustawowe.

Można przyjąć, że jeżeli organizacja prowadzi portal na bieżąco przekazujący wiadomości z gminy to może być on uznany za prasę. Natomiast w sytuacji gdy publikowane są nieregularnie informacje o projektach to taka strona nie będzie traktowana jak prasa.

Dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji.

Inaczej mówiąc dziennikarzem nie będzie osoba komentująca wpisy w sieci, ponieważ nie robi tego na zlecenie redakcji. Wobec takiej osoby Prawo prasowe nie ma zastosowania.

Ustawa Prawo prasowe nakłada na dziennikarzy następujące obowiązki i zakazy:

1. obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych,
2. zakaz publikacji danych osobowych i wizerunku stron postępowania i świadków,
3. zakaz publikacji informacji bez zgody osób udzielających informacji,
4. zakaz wypowiadania w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia w I instancji,
5. zakaz publikowania informacji utrwalonych fonicznie lub wizualnie bez zgody osób udzielających informacji,
6. wymóg autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi, o ile nie była ona uprzednio publikowana,
7. zakaz publikowania informacji, jeżeli osoba udzielająca jej zastrzegła to ze względu na tajemnicę zawodową,
8. obowiązek zachowania w tajemnicy danych informatorów.

W praktyce największe znaczenie ma pierwszy ze wskazanych wyżej obowiązków (pkt. a), ponieważ niedochowanie go może prowadzić do naruszenia dóbr osobistych.

Dotyczy to również sytuacji, w której dziennikarz ma uzasadnione przypuszczenie, co do faktów, ale nie są one potwierdzone przez odpowiednie organy takie jak sądy. Na przykład w wyniku śledztwa dziennikarskiego stwierdzono zaniedbania w domu pomocy społecznej, które mogą zagrozić życiu podopiecznych. Dziennikarz może opublikować taki materiał, kiedy interes społeczny wymaga ich niezwłocznego ujawnienia, ale nie może stwierdzić, że popełniono przestępstwo. Może jedynie wskazać, że jest uzasadnione podejrzenie takiego zdarzenia.

Sprostowanie jest specjalną instytucją przewidzianą w prawie prasowym, która ma służyć wyjaśnieniu nieścisłej lub nieprawdziwej wiadomości zawartej w materiale prasowym. Informacja taka nie musi naruszać dóbr osobistych, wystarczy że nie odpowiada prawdzie lub może być tak interpretowana.

Podstawą zamieszczenia sprostowania jest artykuł 31 Prawa prasowego, który określa następujące warunki dla tej instytucji:

1. sprostowanie musi odnosić się do faktów, nie do ocen,
2. sprostowanie powinno zawierać podpis wnioskodawcy, jego imię i nazwisko lub nazwę oraz adres korespondencyjny, który może zostać zastrzeżony do wiadomości redakcji,
3. sprostowanie powinno zostać nadane w placówce pocztowej operatora pocztowego lub złożone w siedzibie odpowiedniej redakcji, na piśmie w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia opublikowania materiału prasowego,
4. tekst sprostowania nie może przekraczać dwukrotnej objętości fragmentu materiału prasowego, którego dotyczy, ani zajmować więcej niż dwukrotność czasu antenowego, jaki zajmował dany fragment przekazu,
5. sprostowanie powinno być sporządzone w języku polskim lub w języku, w którym opublikowany został materiał prasowy będący przedmiotem sprostowania.

Redaktor naczelny właściwego dziennika lub czasopisma jest zobowiązany sprostowanie opublikować bezpłatnie, bez skrótów ani innych zmian, w następujących terminach:

1. w elektronicznej formie dziennika lub czasopisma, w której zamieszczono materiał prasowy będący przedmiotem sprostowania - w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprostowania,
2. w dzienniku - w najbliższym przygotowywanym do druku numerze, a w przypadku braku możliwości technicznych w numerze następnym, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania sprostowania,
3. w czasopiśmie - w najbliższym od dnia otrzymania sprostowania lub następnym po nim przygotowywanym do opublikowania numerze,
4. w innym niż dziennik przekazie za pomocą dźwięku lub obrazu i dźwięku - w najbliższym analogicznym przekazie.

Sprostowanie w drukach periodycznych powinno być opublikowane w tym samym dziale i taką samą czcionką, co materiał prasowy, którego dotyczy, pod widocznym tytułem „Sprostowanie”. W przypadku przekazu za pomocą dźwięku lub obrazu i dźwięku sprostowanie powinno być wyraźnie zapowiedziane oraz nastąpić w przekazie tego samego rodzaju i o tej samej porze.

Tekst sprostowania nie może być komentowany w tym samym numerze, przekazie lub w elektronicznej formie dziennika lub czasopisma tego samego dnia. Nie wyklucza to jednak prostej zapowiedzi polemiki lub wyjaśnień.

Redaktor OBLIGATORYJNIE odmawia opublikowania sprostowania, jeżeli jest ono:

1. nierzeczowe lub nie odnosi się do faktów,
2. zostało nadane lub złożone po upływie terminu lub nie zostało podpisane,
3. zawiera treść karalną,
4. podważa fakty stwierdzone prawomocnym orzeczeniem dotyczącym osoby dochodzącej publikacji sprostowania.

Redaktor MOŻE odmówić opublikowania sprostowania, jeżeli:

1. odnosi się ono do wiadomości poprzednio sprostowanej,
2. jest autorstwa osoby, której nie dotyczą fakty przytoczone w prostowanym materiale,
3. zawiera sformułowania powszechnie uznawane za wulgarne lub obelżywe.

Odmawiając opublikowania sprostowania, redaktor naczelny jest obowiązany niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania sprostowania, przekazać wnioskodawcy pisemne zawiadomienie o odmowie i jej przyczynach.

Jeżeli jesteś niezadowolony z materiału w prasie, telewizji lub internecie pamiętaj, że masz specjalne uprawnienia wynikające z prawa prasowego. Żeby z nich skorzystać musisz ustalić czy:

1. materiał jest materiałem prasowym,
2. osoba go tworząca jest dziennikarzem,
3. kto jest odpowiedzialny za publikację materiału.

Na dziennikarzach spoczywają specjalne obowiązki i ich naruszenie grozi odpowiedzialnością cywilną i karną. Szczególnie ważnym jest obowiązek zachowania staranności i rzetelności. Ma to zapobiegać publikowaniu niesprawdzonych materiałów, które wyrządzają szkodę innym osobom.

Ochronie przed nierzetelnymi publikacjami służy również sprostowanie.

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.