Publicystyka - ngo.pl

Kim są wolontariusze? Jak postrzegamy wolontariat?

Z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor wynika, że – podobnie jak w poprzednich latach – w wolontariat angażuje się co piąty Polak. O wolontariacie pisaliśmy przed rokiem. Wolontariusze to najczęściej osoby młode, dobrze wykształcone, ze stabilną sytuacją materialną. Sam wolontariat kojarzony jest najczęściej z pomocą osobom pozostającym w potrzebie, z pracą w hospicjum, zbieraniem pieniędzy na ważne społecznie cele lub pracą w schronisku dla zwierząt.

Jest też postrzegany jako duże zobowiązanie czasowe i moralne, jako aktywność wymagająca kontaktu z cierpieniem lub problemami innych ludzi. Być może dlatego idealizujemy wolontariuszy, uznając ich niemal za „herosów”, co dla części z nas stanowi świetną wymówkę dla własnej bierności.

Kto korzysta z pracy wolontariuszy?

Splot wskazanych powyżej, a także innych (więcej na ten temat w raporcie Stowarzyszenia Klon/Jawor) czynników powoduje, że polskie społeczeństwo wciąż nie może przebić „szklanego sufitu”, a odsetek wolontariuszy stoi w miejscu, zamiast gonić wyniki innych europejskich krajów.

Kiedy jednak spojrzymy na wolontariat z drugiej strony – na przykład z perspektywy korzystających z pracy wolontariuszy organizacji – zobaczymy zupełnie inny obraz. Odsetek stowarzyszeń i fundacji, które korzystają z pracy wolontariuszy, systematycznie wzrasta. Jeszcze dziewięć lat temu robiło to tylko 40% organizacji – obecnie już 61%. Przeciętna fundacja lub stowarzyszenie korzystająca ze wsparcia wolontariuszy współpracuje z dziesięcioma takimi osobami w ciągu roku. Na ogół połowa z nich (czyli pięć osób) jest ściślej związana z organizacją, co oznacza, że angażuje się co najmniej raz w miesiącu.

Zdecydowanie najczęściej z pracy wolontariuszy korzystają organizacje działające w obszarze usług socjalnych i pomocy społecznej (78%). Najrzadziej robią to natomiast stowarzyszenia i fundacje zajmujące się sportem (58%) oraz rozwojem lokalnym (55%).

Współpraca z wolontariuszami jest też najbardziej typowa dla fundacji i stowarzyszeń o największych budżetach. Wśród najmniej zasobnych organizacji wystarczającym wkładem pracy jest zazwyczaj aktywność członków, czyli tak zwany wolontariat wewnętrzny. Fundacje i stowarzyszenia o największych budżetach działają na ogół na większą skalę, a zapotrzebowanie na pracę wolontariuszy jest tym samym wśród nich większe. Nie oznacza to jednak, że działają „bardziej społecznie”, niż biedniejsze organizacje. Im większy budżet, tym więcej nie tylko wolontariuszy, ale także płatnych pracowników.

Widać więc, że im większa skala działania organizacji, im większy zasięg realizowanych przez nią projektów – tym częściej w pracy stowarzyszenia lub fundacji obecny jest wkład w postaci zaangażowania wolontariuszy. Wspomniana zależność jest także widoczna, kiedy spojrzymy na organizacje działające wyłącznie lokalnie lub też szerzej: regionalnie, ogólnokrajowo lub międzynarodowo. Im szersze kręgi zatacza działalność organizacji, tym częściej zdarza się, że angażuje ona wolontariuszy.

Wolontariusze zamiast członków?

Skąd bierze się coraz większe zapotrzebowanie organizacji na pracę wolontariuszy? Jednym z powodów może być poziom zaangażowania członków stowarzyszeń w życie swoich organizacji. Mówimy tutaj oczywiście tylko i wyłącznie o stowarzyszeniach, gdyż fundacje, stanowiące 17% sektora pozarządowego, w świetle prawa członków nie mają. Od 2008 roku obserwujemy systematyczny spadek liczebności członków stowarzyszeń. W 2015 roku przeciętne stowarzyszenie liczy trzydzieści osób, podczas gdy jeszcze siedem lat temu było ich czterdzieści.

Co więcej, od lat obserwujemy, że aktywnie w życie organizacji włącza się około połowa członków – reszta pozostaje bierna i faktycznie nie uczestniczy w życiu stowarzyszenia. Jeżeli weźmiemy to pod uwagę, zobaczymy, że przeciętne stowarzyszenie może liczyć na realne zaangażowanie około piętnastu osób. Spadająca liczba członków – czyli osób gotowych do angażowania się w działalność organizacji – powoduje, że poszukują one wsparcia z zewnątrz. Zatrudnienie pracowników jest dla wielu z nich zbyt kosztowne i z różnych względów trudne (na temat płatnej pracy w organizacjach pisaliśmy przed miesiącem). W tej sytuacji wyjściem pozostaje także znalezienie wolontariuszy, którzy wypełnią wspomnianą lukę i zaangażują się w działalność organizacji.

Wpływ popularności fundacji

Od pewnego czasu obserwujemy też w polskim sektorze pozarządowym rosnącą popularność zakładania nowych fundacji (o czym pisaliśmy o w styczniu). Przybywa ich coraz szybciej i „gonią” pod tym względem stowarzyszenia. W efekcie fundacje stanowią już 17% polskiego sektora pozarządowego. Zgodnie z przepisami prawa w ogóle nie mają one członków, a osobami formalnie z nimi związanymi są członkowie zarządu oraz członkowie rady fundacji. Z definicji ich zasoby ludzkie są więc skromniejsze, co powoduje konieczność opierania się na pracy płatnych pracowników lub wolontariuszy. Z pracy tych ostatnich korzysta aż 75% fundacji. Możemy więc oczekiwać, że im więcej będzie ich w sektorze pozarządowym, tym większe będzie zapotrzebowanie na pracę wolontariuszy.

---

Artykuł powstał na podstawie danych zebranych w badaniu „Kondycja sektora organizacji pozarządowych w Polsce 2015” przeprowadzonym między kwietniem a wrześniem 2015 roku na ogólnopolskiej, losowej próbie 4 tysięcy stowarzyszeń i fundacji oraz na podstawie wywiadów realizowanych z pracownikami organizacji pozarządowych.

Badanie zostało sfinansowane ze środków Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji, Funduszu Inicjatyw Obywatelskich oraz środków Polsko–Amerykańskiej Fundacji Wolności.

Co to jest NGO? Ile jest w Polsce NGO? Czym zajmują się NGO? Dowiesz się w serwisie fakty.ngo.pl.