Publicystyka - ngo.pl

Organizowany co dwa lata Kongres Archiwów Społecznych to święto pasjonatek i pasjonatów, którzy zajmują się oddolnym dokumentowaniem historii. Do uczestnictwa w wydarzeniu i wzajemnej inspiracji zaproszone zostały nie tylko osoby, które bezpośrednio angażują się w prace archiwów społecznych lub zbierają relacje historii mówionej, lecz wszyscy, którzy chcą rozpocząć zbieranie historii, choćby swoich bliskich czy sąsiadów.

Tegoroczna edycja Kongresu poświęcona była historii mówionej – zapisywaniu indywidualnych ludzkich losów, w których odbija się wielka historia, ale również – nie mniej ciekawa codzienność. Tysiące nagrań gromadzonych przez archiwa społeczne – historie lokalnych społeczności, pracowników i pracownic, środowisk twórczych – składają się na wielowymiarowy obraz przeszłości i teraźniejszości. Jednym z celów Centrum Archiwistyki Społecznej było sprawić, aby nagrane opowieści nie milkły w zbiorach archiwów, lecz wybrzmiewały i zostały wysłuchane. Dlatego hasłem przewodnim Kongresu była „Historia na głosy”.

• Program stacjonarny V Kongresu Archiwów Społecznych 
• Program online V Kongresu Archiwów Społecznych

W V Kongresie Archiwów Społecznych wzięło udział 200 osób stacjonarnie i ponad 380 online. Zaproponowaliśmy 26 warsztatów stacjonarnych, 11 warsztatów online, 13 prezentacji, debatę, 2 spektakle, spotkanie z bohaterem kampanii „Historia na głosy”, 4 spacery po Lublinie, 11 wizyt oraz spotkanie przy stolikach z przedstawicielami i przedstawicielkami 13 archiwów społecznych, instytucji czy organizacji pozarządowych.

W piątek, pierwszego dnia Kongresu, uczestnicy i uczestniczki zjeźdżali się do Lublina z całej Polski, by wziąć udział w spacerach tematycznych, zobaczyć ciekawe wystawy i odwiedzić ważne dla tego miasta instytucje: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, lubelski oddział Archiwum Państwowego czy miejsce aktywizowania i integracji społecznej lublinian i lublinianek Baobab, prowadzone przez Fundację Homo Faber. W Domu Słów można było podziwiać oryginalne prasy drukarskie Solidarności, zaś na Lubelskiej Trasie Podziemnej poznawać wielowiekową historię Lublina.

Wieczorem w Bramie Grodzkiej odbyło się niezwykłe spotkanie z Michałem Hochmanem – lublinianinem, nowojorczykiem, piosenkarzem, emigrantem Marca 1968 roku, którego relacja biograficzna znajduje się w archiwum Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Spotkanie prowadziła Grażyna Lutosławska, dziennikarka Polskiego Radia Lublin.

Uroczyste otwarcie Kongresu obejmowało przemowy Katarzyny Ziętal (dyrektorki CAS), Zbigniewa Gluzy (prezesa zarządu Fundacji Ośrodka KARTA), prof. Iwony Hofman (dyrektorki Instytutu Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS), Tomasza Pietrasiewicza (dyrektora Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”) oraz odczytanie listów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego oraz Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Pawła Pietrzyka i przemówienie dyrektora Archiwum Państwowego w Lublinie, Krzysztofa Kołodziejczyka.

Działania Centrum Archiwistyki Społecznej oraz plany na przyszłość zaprezentowały Joanna Łuba i Adriana Kapała. Premierowo pokazaliśmy nową publikację CAS „Podręcznik dla archiwistów społecznych” (więcej o niej wkrótce) oraz film „Historia na głosy” dopełniający kampanię społeczną towarzyszącą Kongresowi.

Następnie zaprezentowały się archiwa społeczne, które na co dzień przeprowadzają, gromadzą i popularyzują wywiady historii mówionej. Słuchacze i słuchaczki mogły poznać nie tylko ich najważniejsze projekty, lecz także zainspirować się rozmaitymi sposobami na wykorzystanie historii mówionej w codziennych działaniach. Zaprezentowały się następujące instytucje:

• Fundacja Ośrodka KARTA
  prezentujący: Dominik Czapigo
• Ukraińskie Archiwum Społeczne Historii Mówionej
  prezentująca: Yaryna Lazar
• Fundacja Kultury Wizualnej Chmura
  prezentująca: Aleksandra Grzonkowska
• Fundacja Animacja – Praga Gada
  prezentujący: Przemysław Olszewski
• Białostocki Ośrodek Kultury – Centrum Ludwika Zamenhofa
  prezentująca: Agnieszka Kajdanowska
• Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”
  prezentująca: Wiola Wejman

Drugą część dnia wypełniły warsztaty: uczestnicy i uczestniczki poznawali sztukę opowiadania (storytellingu), uczyli się obsługi sprzętu potrzebnego do zrealizowania wywiadu, dyskutowali nad etycznymi wyzwaniami związanymi z historią mówioną. Po warsztatach był czas na spotkania z przedstawicielami i przedstawicielkami archiwów społecznych i instytucji, dzięki którym można było lepiej poznać ich działania.

Sobotni wieczór stał pod znakiem spektaklu „Spis kobiet” Kolektywu Polka. Przedstawienie zbudowane zostało na podstawie spotkań i rozmów z kobietami pracującymi w sklepach i punktach usługowych przy ul. 1 Maja w Lublinie.

Ostatni dzień Kongresu otwarty został inspirującymi projektami artystycznymi i kulturalnymi, wyłonionymi spośród ponad 40 zgłoszeń w ramach open call. Były to:

• Warszawa zapamiętana – cykl spacerów
  prezentująca: Maria Pawlak
• Szpularnia
  prezentujące: Krystyna Duniec, Dorota Glac, Marta Jalowska (TERAZ POLIŻ)
• Premiks – słuchowisko ludzi zza baru
  prezentujący: Kajetan Gołębiewski
• Kroniki sejneńskie
  prezentująca: Bożena Szroeder
• Koalicje pamięci. Dworek „Milusin” 1956–2000
  prezentująca: Beata Nessel-Łukasik
• Etnograficzna mapa gminy Sępólno Krajeńskie
  prezentująca: Anna Bińka
• „Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość
  prezentujący: Andrzej Hoja

Następnie na kongresową scenę zaproszeni zostali Joanna Łuba (wicedyrektorka CAS), Marcin Wilkowski (Centrum Kompetencji Cyfrowych UW), Anna Wylegała (Instytut Filozofii i Socjologii PAN) i dramaturżka Dorota Ogrodzka, którzy w rozmowie z Justyną Dżbik-Kluge mierzyli się z trudnymi nierzadko wątkami wokół historii mówionej.

Padały pytania o to, jak radzić sobie z emocjami podczas przeprowadzania wywiadu i przy jego opracowywaniu, według jakich kryteriów decydować, które historie zostają nagrane oraz jak zmierzyć się ze strumieniem opowieści i informacji, które odkrywamy w archiwum Webu.

Partnerami Kongresu byli Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS oraz Polskie Towarzystwo Historii Mówionej.

Partnerami medialnymi Kongresu byli „Tygodnik Powszechny”, ngo.pl, histmag.org i Radio Lublin.

Wydarzenie zostało objęte Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Lublin oraz Honorowym Patronatem Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.

V Kongres Archiwów Społecznych dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Koordynacja programowa i organizacyjna: Karolina Sakowicz i Maria Mossakowska

Zespół organizacyjny i programowy CAS: Esila Adajewa, Agata Bujnowska, Karolina Jakóbowska, Adriana Kapała, Anna Kowalik, Andrzej Konopka, Małgorzata Kudosz, Marlena Lewandowska, Zofia Lisowska, Joanna Łuba, Ewa Majdecka, Joanna Michałowska, Anna Mitas, Karolina Moczulak, Marta Przybyło, Małgorzata Pankowska-Dowgiało, Gabriela Stępniak, Dominika Szpinda, Michał Zadrzyński, Katarzyna Ziętal

Komunikacja i promocja: Iwona Oleszczuk-Jaźwiecka (koordynacja), Gabriela Jaguszewska, Martyna Leśniak, Kamila Krzewska, Marta Michalska, Żaneta Przybylska

Zdjęcia: Michał Dyjuk

Wideo: Rafał Chojnacki

Tłumaczenie na język ukraiński: Volodymyr Dyshlevuk, Olga Krokowska, Kristina Sribniak

Tłumaczenie na Polski Język Migowy: Łukasz Grzesiuk, Ewelina Lachowska

Współpraca: Wiola Wejman – Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, prof. Iwona Hofman – Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS, Izabella Gawęcka – Kolektyw Polka

Realizacja: MAKE Event

Zdjęcie w głównej identyfikacji Kongresu: fot. Wojciech Zamecznik, 1948 © Juliusz i Szymon Zamecznik / Fundacja Archeologia Fotografii