Publicystyka - ngo.pl

Wzmocnienie legitymacji demokratycznej w UE przez zwiększenie aktywności obywatelskiej jest jednym z dziesięciu priorytetów Komisji pod przewodnictwem Jeana-Claude'a Junckera (priorytet 10 – zmiany demokratyczne). Aby dalej wywiązywać się z tego zobowiązania, Komisja Europejska przyjęła dwa wnioski ustawodawcze – jeden dotyczący zmian rozporządzenia w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, a drugi – zmian rozporządzenia w sprawie europejskich partii i fundacji politycznych.

Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji, Frans Timmermans, powiedział: – Dzięki tym wnioskom zapewniamy Europejczykom możliwość uczestniczenia w procesie demokratycznym. Chcemy, aby europejska inicjatywa obywatelska była bardziej dostępna dla wszystkich Europejczyków. Proponujemy obniżyć granicę wieku z 18 do 16 lat, dzięki czemu dodatkowe 10 mln młodych Europejczyków będzie mogło zabrać głos i pomóc kształtować program polityczny UE. Jednocześnie, za sprawą naszej reformy zasad dotyczących partii politycznych, związki między partiami krajowymi i europejskimi staną się dla Europejczyków bardziej zrozumiałe, a finansowanie partii będzie lepiej odzwierciedlać demokratyczne decyzje obywateli w wyborach do Parlamentu Europejskiego.

Europejska inicjatywa obywatelska została wprowadzona Traktatem z Lizbony i od wejścia w życie rozporządzenia w sprawie inicjatywy wdrażającego postanowienia Traktatu, czyli od kwietnia 2012 r., stanowi instrument, przy pomocy którego obywatele mogą kształtować działania UE.

Po formalnej rejestracji inicjatywy 1 milion obywateli z przynajmniej jednej czwartej państw członkowskich będzie mógł zwrócić się do Komisji Europejskiej o przedłożenie wniosku ustawodawczego w jednej z dziedzin, w których posiada ona takie uprawnienia. Jeżeli inicjatywa osiągnie wymagany poziom poparcia, Komisja ma obowiązek wyjaśnić w komunikacie, czy zamierza podjąć działania następcze, oraz uzasadnić swoje stanowisko.

Od czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego dzięki europejskiej inicjatywie obywatelskiej, o ile uzyska ona milion deklaracji poparcia, obywatele mogą wezwać Komisję Europejską do zaproponowania nowych przepisów unijnych. W ciągu ostatnich pięciu lat ponad osiem milionów obywateli poparło już różne inicjatywy i wywarło wpływ na program polityczny UE, ale narzędzie to ma większy potencjał. Nasz wniosek dotyczący reformy istniejącego rozporządzenia ułatwi obywatelom tworzenie i popieranie inicjatyw, gdyż przewiduje się w nim zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych oraz zniesienie uciążliwych wymogów. Umożliwi on także wyrażenie poparcia dla inicjatyw młodszym Europejczykom, tj. osobom, które ukończyły 16 lat.

Od początku kadencji w listopadzie 2014 r. Komisja pod przewodnictwem Jeana-Claude'a Junckera podejmuje praktyczne działania, aby usprawnić funkcjonowanie tego narzędzia. Nowe podejście oznacza, że decyzje są podejmowane na szczeblu politycznym przez kolegium komisarzy, a w niektórych przypadkach zezwolono na częściową rejestrację inicjatyw. Dzięki temu w czasie kadencji Komisji pod przewodnictwem Jeana-Claude'a Junckera odrzucono tylko jedną inicjatywę dotyczącą powstrzymania wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii, co wyraźnie nie wchodzi w zakres rozporządzenia. Jednocześnie Komisja zmieniła swoją wcześniejszą decyzję o nierejestrowaniu inicjatywy „Stop TTIP” po tym, jak Trybunał Sprawiedliwości UE tę decyzję unieważnił. W przedstawianym wniosku ustawodawczym proponuje się usunięcie innych przeszkód w obecnym rozporządzeniu, które ograniczają wykorzystanie potencjału inicjatywy.

Aby ułatwić zorganizowanie inicjatywy obywatelskiej, Komisja będzie ściślej współpracować z organizatorami, aby dopilnować, że ich wnioski będą się kwalifikowały do rejestracji. Zaoferujemy też nieodpłatną usługę elektronicznego gromadzenia danych dla organizatorów, możliwość korzystania z identyfikacji elektronicznej w celu poparcia inicjatywy oraz tłumaczenie wszystkich inicjatyw na wszystkie języki UE. Aby ułatwić wyrażenie poparcia dla danej inicjatywy, Komisja ograniczy ilość wymaganych danych; organizatorzy będą mieli do czynienia tylko z dwoma rodzajami formularzy poparcia, w porównaniu z 13 różnymi modelami, które są obecnie w obiegu z powodu różnych przepisów krajowych. W swoim wniosku Komisja proponuje także obniżenie wieku osób, które mogą wyrażać poparcie dla inicjatyw, z 18 do 16 lat, co oznacza, że grono uprawnionych do ich popierania zwiększy się o 10 mln osób. Aby zwiększyć oddziaływanie pomyślnych inicjatyw, usprawniony zostanie etap następujący po ich rejestracji – chodzi o to, aby zachęcić do konstruktywnej debaty, zanim Komisja przedstawi swoją odpowiedź. Obywatele będą również informowani na życzenie o działaniach podjętych w następstwie inicjatyw, które podpisali.

Istnienie europejskich partii politycznych jest przewidziane w Traktacie o Unii Europejskiej. Stanowi on, że [p]artie polityczne na poziomie europejskim przyczyniają się do kształtowania europejskiej świadomości politycznej i wyrażania woli obywateli Unii. Rozporządzenie w sprawie statusu i finansowania europejskich partii politycznych i europejskich fundacji politycznych wprowadzono w 2014 r. Zwiększa ono widoczność, przejrzystość i rozliczalność europejskich partii politycznych i związanych z nimi fundacji politycznych, umożliwia im skuteczniejsze funkcjonowanie oraz w większym stopniu uznaje ich rolę w procesie politycznym.

Partie i fundacje polityczne spełniające szereg warunków będą mogły stać się europejskimi podmiotami prawnymi, jeżeli zarejestrują się na poziomie europejskim, co zwiększy ich dostęp do unijnego wsparcia finansowego. Warunki te obejmują reprezentację w wystarczająco dużej liczbie państw członkowskich UE oraz poszanowanie – zarówno w programie, jak i w działalności – wartości, na których opiera się UE.

Proponowane zmiany mają na celu zwiększenie przejrzystości, aby wyborcy lepiej wiedzieli, na kogo głosują, wzmocnienie legitymacji demokratycznej, tak aby finansowanie lepiej odzwierciedlało decyzje wyborców europejskich, oraz lepsze egzekwowanie przepisów, aby w przypadku nadużyć można było podejmować odpowiednie działania i odzyskać środki pieniężne. Wnioski te powinny zostać przyjęte i stać się obowiązującym prawem jeszcze przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w 2019 r.

Europejskie partie polityczne mają kluczowe znaczenie dla bezpośredniego związku między obywatelami a systemem politycznym Unii, gdyż wzmacniają legitymację Unii Europejskiej. Potrzebujemy europejskich partii politycznych o prawdziwym wymiarze europejskim, które dysponowałyby środkami pozwalającymi na konkretne działania.

Proponowana reforma przepisów dotyczących europejskich partii i fundacji politycznych jest odpowiedzią na wnioski Parlamentu Europejskiego, który już kilkakrotnie nawoływał do wyeliminowania luk prawnych umożliwiających niewłaściwe wykorzystanie pieniędzy europejskich podatników. W niektórych przypadkach członkowie tej samej partii krajowej wspierają finansowo tworzenie różnych partii europejskich. Ponadto istniejący system rozdzielania unijnych środków finansowych przeznaczonych dla partii politycznych nie jest proporcjonalny do liczby miejsc w Parlamencie uzyskanych w wyborach europejskich. Partie mają również trudności ze spełnieniem wymogu dotyczącego współfinansowania, aby uzyskać takie środki.

W swoim wniosku Komisja proponuje zapewnić bardziej bezpośrednie powiązanie między rzeczywistą reprezentacją a finansowaniem przez zwiększenie odsetka funduszy, które przydziela się na podstawie rzeczywistego procentu głosów, z 85% do 95%. W obecnym systemie 15% środków finansowych jest dzielone między wszystkie partie, bez względu na to, ilu wyborców reprezentują.

Wniosek zawiera także propozycje przepisów, dzięki którym związki między europejskimi a krajowymi partiami staną się dla obywateli europejskich bardziej przejrzyste. Ma temu służyć wymóg, aby partie krajowe na swoich stronach internetowych w sposób wyraźny umieszczały logo i program polityczny partii europejskiej, z którą są powiązane. Zamieszczana będzie także informacja o równowadze płci wśród posłów do PE poszczególnych partii.

Ponadto, aby zapewnić lepsze zarządzane pieniędzmi podatników, w ramach planowanej reformy proponuje się wyeliminowanie luk prawnych, które umożliwiają partiom nadużywanie systemu przez tworzenie wielu europejskich podmiotów, z których każdy kwalifikuje się do otrzymania dodatkowych środków finansowych.

Kolejne działania: Dwa wnioski ustawodawcze przedstawione przez Komisję muszą teraz zostać przyjęte przez Parlament Europejski i Radę w drodze zwykłej procedury ustawodawczej, aby mogły wejść w życie. Komisja liczy na szybką i konstruktywną debatę, aby te ważne zmiany w demokratycznym systemie naszej Unii jak najszybciej zaczęły obowiązywać.

• Orędzie o stanie Unii 2017
• Orędzie o stanie Unii 2017 – broszura
• Wniosek dotyczący rozporządzenia: Rewizja rozporządzenia w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej
• Wniosek dotyczący rozporządzenia: Zmiana dotycząca statusu i finansowania europejskich partii politycznych i europejskich fundacji politycznych
• Europejska inicjatywa obywatelska i finansowanie partii politycznych – pytania i odpowiedzi