Publicystyka - ngo.pl

Programy wolontariatu miejskiego nie są niezależnym przedsięwzięciem trzeciego sektora. Powstają przy współpracy z władzami miasta i instytucji miejskich, takich jak muzea.

Takimi rozwiązaniami może pochwalić się wiele miast na świecie m.in. Nowy Jork, Londyn, Amsterdam czy Edynburg. Programy te można określić jako „rozwiązanie systemowe”, gdyż mają stworzyć nowy, stały dopływ wolontariuszy do instytucji miejskich oraz organizacji pozarządowych. Nie zastępują przy tym tradycyjnych kanałów dotarcia do wolontariuszy.

Innym ich celem jest przybliżenie idei wolontariatu jak największej liczbie mieszkańców niezwiązanych do tej pory z trzecim sektorem. Dzięki wykorzystaniu internetu oraz nowej generacji social media organizacjom łatwiej będzie dotrzeć do ludzi. Z drugiej strony także osoby, które zawsze chciały pomagać, mają niezwykle ułatwione zadanie. Wystarczy przyjrzeć się wyselekcjonowanym ofertom, zastanowić się „gdzie byłbym najbardziej potrzebny?” i kliknąć.

Obecnie programy wolontariatu miejskiego zdobywają popularność w Europie i w USA. W tym wypadku nie ma podziału ze względu na odmienne tradycje trzeciego sektora w danym kraju. Wolontariat miejski cieszy się popularnością zarówno w etatystycznej Francji, jak i krainie pionierów i stowarzyszeń – Ameryce. W USA tradycja wolontariatu miejskiego jest szczególnie silna. Krach na Wall Street w 1929 roku i dramatyczny kryzys gospodarczy, który po nim nastąpił, pomogły idei wolontariatu zakorzenić się w amerykańskiej obyczajowości. Wielki Kryzys spowodował, że typowo „ochotnicze” zaangażowanie kojarzone z jednorazowymi akcjami pomocy na stałe wpisały się w życie miast. Wolontariat był sposobem na zagospodarowanie rzesz często wykształconych bezrobotnych. Władze USA zauważyły, że praca wolontariuszy jest jednym z niezbędnych czynników umożliwiających funkcjonowanie społeczeństwa w trudnych czasach. Po zelżeniu kryzysu wiele osób nadal chciało pomagać. Powstały pierwsze narodowe i miejskie programy koordynujące wolontariuszy. W 1940 roku biura wolontariatu istniały już w dwudziestu ośmiu amerykańskich miastach.

Przykładem programu wolontariatu miejskiego na wielką skalę jest zainicjowany w 2009 roku nowojorski NYC Service (www.nycservice.org). Program oraz portal łączą w sobie elementy akcji społecznej i kampanii informacyjnej. Są rezultatem miejskiej strategii i koalicji władz miasta z organizacjami pozarządowymi. Funkcjonowanie programu opiera się na pracy około dwustu wolontariuszy. Wszystko finansowane jest ze środków miasta oraz prywatnych donacji. Zgłaszane przez organizacje i instytucje „oferty” zaangażowania się są przydzielane do różnych kategorii działania takich jak „pomoc potrzebującym sąsiadom”, „wzmacnianie lokalnych społeczności”, czy „edukacja”. Wybierając kategorię, potencjalny wolontariusz od razu kieruje się ku działaniom odpowiadającym jego chęciom i kompetencjom. Jeżeli chce pomagać mieszkańcom swojej dzielnicy, kieruje się do odpowiedniej części – tam czeka na niego oferta „Potrzebujemy ochotników do rozwiezienia darmowych posiłków – Nowojorska Koalicja przeciw Niedożywieniu”. Nowojorski program jest niezwykle rozbudowany i nadzoruje kilkadziesiąt projektów z rozmaitych dziedzin. Współpracuje z około sześćdziesięcioma organizacjami. Co ważne, program NYC Service jest traktowany jako niezwykle istotny element kampanii promującej Nowy Jork. Według władz Nowego Jorku odpowiednio rozbudowany program wolontariatu ma niezwykle istotny wpływ na reputację miasta.

Edynburg (www.edinburgh.gov.uk) jest przykładem miasta średniej wielkości z funkcjonującym programem wolontariatu miejskiego. Miasto współpracuje z organizacjami pozarządowymi od kilkudziesięciu lat. Od lat 90. współpraca ta przybiera coraz bardziej zinstytucjonalizowaną formę. Owocem współpracy jest dokument przedstawiający rolę wolontariatu w funkcjonowaniu Edynburga (Inspiring volunteering. A volunteering strategy for Edinburgh. Policy and good practice guidelines on volunteering). Dokument sugeruje jak powinny wyglądać relacje pomiędzy urzędnikami i wolontariuszami. Wskazuje również, że jedynie odpowiednie finansowanie i stworzenie odpowiednich warunków pracy może spowodować, by wysiłek wolontariuszy był odpowiednio spożytkowany. Najbardziej znaną inicjatywą w Edynburgu jest projekt „Friends for parks”. Z pomocą władz wolontariusze zajmują się zielonymi przestrzeniami miasta – od zbierania funduszy na inwestycje po sadzenie drzew.

Programy wolontariatu miejskiego w światowych metropoliach są owocem nowego sposobu postrzegania relacji pomiędzy instytucjami samorządowymi a trzecim sektorem. Ważna staje współpraca międzysektorowa. Socjologowie m.in. Robert Putnam wskazują natomiast na rolę trzeciego sektora w budowaniu kapitału społecznego.

Systemy wolontariatu miejskiego są dobrym przykładem oddelegowania pewnych zadań trzeciemu sektorowi. Specjaliści trzeciego sektora lepiej znają się na wolontariacie i animowaniu przestrzeni społecznej niż urzędnicy – zatem zleca się im stworzenie miejsca, gdzie potrzeby organizacji i obywateli będą mogły się spotkać. Korzyść z przedsięwzięcia czerpie zarówno samorząd, jak i organizacje pozarządowe, a przede wszystkim miasto jako społeczność.

Systemy wolontariatu miejskiego można uznać za XXI-wiecznych krewnych tradycji dobroczynności miejskiej oraz doświadczenia oddolnej samoorganizacji w mieście. Odpowiadają jednak współczesnym potrzebom mieszkańców miast i idei współpracy pomiędzy samorządami a trzecim sektorem. Dzisiejsze miasta mają coraz mniej wspólnego ze zżytymi społecznościami pierwszej połowy XX wieku. Obecnie  życie w mieście cechuje się  niezwykłą dynamiką, ciągłymi zmianami, mobilnością mieszkańców i indywidualizacją. Wykorzystanie Internetu w programach wolontariatu miejskiego jest wyjściem naprzeciw tej dynamicznej, fragmentarycznej rzeczywistości. Miasto jak żadne inne miejsce świadczy o tym, że odległość jest również kategorią społeczną. Na przestrzeni jednego kilometra kwadratowego mogą mieszkać ludzie niezwykle sobie odlegli – z zupełnie różnych światów społecznych. Obok działań animacyjnych organizacji pozarządowych programy miejskiego wolontariatu są jednym z najnowszych pomysłów by reperować utracone więzi i budować nowe.

O wolontariacie miejskim, roli wolontariatu w życiu miasta, doświadczeniach organizacji pozarządowych w mieście oraz współpracy z m.st. Warszawa będziemy rozmawiać podczas dyskusji „Miejski heros czy darmowa siła robocza – dyskusja o wolontariacie miejskim”, która odbędzie się 26 września o godzinie 18.00 w siedzibie Pracowni Badań i Innowacji Społecznej „Stocznia” przy ul. Brackiej 20a.