Publicystyka - ngo.pl

Na początku maja 2016 r. wejdą w życie przepisy ustawy o zmianie ustawy Prawo o stowarzyszeniach, które kreują nowy kształt stowarzyszeń zwykłych. W poprzednim artykule (Stowarzyszenia zwykłe – klucz do nowelizacji) wyjaśnialiśmy, jakie znaczenie ma ułomna osobowość prawna i kto powołuje do życia stowarzyszenie zwykłe. Kontynuując wątek stowarzyszeń zwykłych, opisujemy ewidencję prowadzoną przez starostę oraz przepisy przejściowe, dające działającym dziś stowarzyszeniom zwykłym czas na podjęcie decyzji.

EWIDENCJA PRZED I PO NOWELIZACJI

Również dziś (przed wejściem w życie nowelizacji) starosta zbiera informacje o stowarzyszeniach zwykłych. To, co prowadzi, nie jest jednak ewidencją. Nie ma ustalonych reguł ani wzorów, dlatego "ewidencje" (a więc i realia zakładania stowarzyszeń zwykłych) w poszczególnych powiatach mogą się od siebie różnić. Po nowelizacji EWIDENCJA BĘDZIE JEDNOLITA. Zasady jej prowadzenia określi rozporządzenie.

Minimum 3 osoby postanawiają założyć stowarzyszenie zwykłe. Piszą regulamin, wybierają – lub nie – zarząd. I co dalej? Kolejnym krokiem jest zgłoszenie stowarzyszenia zwykłego do ewidencji. Ewidencja prowadzona jest przez "organ nadzorujący właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia zwykłego". Chodzi tu o starostę.

Do starosty składamy pisemny wniosek o wpis do ewidencji. Wniosek może złożyć przedstawiciel reprezentujący stowarzyszenie zwykłe albo zarząd (jeśli stowarzyszenie zwykłe zdecydowało się na jego powołanie).

Do wniosku trzeba dołączyć:

1. regulamin działalności,
2. listę założycieli stowarzyszenia zwykłego, zawierającą ich imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli,
3. imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie zwykłe albo członków zarządu,
4. imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL członków organu kontroli wewnętrznej, o ile regulamin działalności przewiduje ten organ,
5. adres siedziby stowarzyszenia zwykłego.

Jeżeli wniosek o wpis składa zarząd, podpisują go wszyscy członkowie zarządu.

Stowarzyszenie zwykłe powstaje i może rozpocząć działalność z chwilą wpisu do ewidencji (art. 40a. ust 1). Starosta powinien dokonać wpisu do ewidencji w terminie 7 dni od złożenia wniosku. Jeśli jednak wniosek zawiera braki, może wezwać do ich uzupełnienia. Termin na uzupełnienie to 14 dni.

W ustawie Prawo o stowarzyszeniach, po wejściu w życie przepisów nowelizacji, pojawi się wyraźny zapis wskazujący na możliwość działania w przypadku opieszałości starosty. To prawo wniesienia skargi na bezczynność do sądu administracyjnego. Sąd powinien rozpatrzyć sprawę w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt.

Ewidencja stowarzyszeń zwykłych będzie jawna i udostępniana w Biuletynie Informacji Publicznej. Każdy będzie miał prawo otrzymania zaświadczeń z ewidencji. W ewidencji znajdziemy następujące dane:

1. nazwę stowarzyszenia zwykłego, jego cel lub cele, teren i środki działania oraz adres siedziby,
2. imię i nazwisko przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie zwykłe albo członków zarządu oraz sposób reprezentowania stowarzyszenia zwykłego przez zarząd, o ile regulamin działalności przewiduje ten organ,
3. imię i nazwisko członków organu kontroli wewnętrznej, o ile regulamin działalności przewiduje ten organ,
4. informacje o regulaminie działalności i jego zmianach,
5. informację o posiadaniu statusu organizacji pożytku publicznego,
6. informacje o przekształceniu lub rozwiązaniu stowarzyszenia zwykłego,
7. imię i nazwisko likwidatora stowarzyszenia zwykłego,
8. informacje o zastosowaniu wobec stowarzyszenia zwykłego środków, o których mowa w rozdziale 3. (Rozdział 3 Prawa o stowarzyszeniach opisuje środki umożliwiające organowi nadzoru interweniowanie kiedy w stowarzyszeniu łamane jest prawo).

Działające dziś stowarzyszenia zwykłe, po wejściu w życie przepisów nowelizacji (w maju 2016 r.), będą miały do wyboru:

1. dostosować swoje regulaminy i zasady działania do nowych przepisów i uzyskać wpis do nowej ewidencji prowadzonej przez starostę,
2. nie dostosowywać regulaminów i nie uzyskiwać wpisu.

W pierwszym przypadku stowarzyszenia uzyskają ułomną osobowość prawną – czyli staną się stowarzyszeniami zwykłymi w rozumieniu nowych przepisów. Dostosowując regulaminy będą mogły w różnym stopniu skorzystać z możliwości, jakie oferuje nowelizacja (pisaliśmy o tym w poprzednim artykule). Dostosowania nie muszą następować od razu. Ustawodawcy dali stowarzyszeniom zwykłym czas na zastanowienie się i podjęcie odpowiednich kroków. Stowarzyszenia zwykłe działające na podstawie przepisów dotychczasowych są obowiązane dokonać wpisu do ewidencji w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji. Ten ostateczny termin na uzyskanie wpisu przypadnie więc na maj 2018 r. Dopóki nie dokonają wpisu, działają na podstawie starych zasad.

Stowarzyszenie zwykłe, które w wyznaczonym terminie nie uzyska wpisu do ewidencji (czyli przypadek drugi z powyższej listy), zostanie rozwiązane z mocy prawa. Nie będzie się liczyło ani to, że stowarzyszenie prężnie działa, ani to, że założono je np. 20 lat temu. Ustawa wyraża się jasno: brak wpisu równa się rozwiązanie z mocy prawa.

Twórcy ustawy o zmianie ustawy Prawo o stowarzyszeniach tłumaczą, że nie jest ich zamiarem likwidacja starych stowarzyszeń. Tzn. nie negują sensu i potrzeby społecznego działania w tej formie: w oparciu o luźną strukturę, bez osobowości prawnej, bez pieniędzy (ewentualnie z niewielkimi składkami). Propozycja nowych stowarzyszeń zwykłych nie jest w gruncie rzeczy próbą ulepszania dotychczas funkcjonujących podmiotów. To nowa forma stowarzyszenia. A stare stowarzyszenia zwykłe mogą działać jak działały. Dlaczego więc ustawa mówi o ich rozwiązywaniu z mocy prawa?

Profesor Huber Izdebski, wspierający autorów nowelizacji w sejmowych pracach nad ustawą, tłumaczył, że działania obecnych (sprzed nowelizacji) stowarzyszeń zwykłych w ogóle nie wymagają regulacji ustawowej. Państwo nie powinno się interesować tym, że kilka osób zbiera się razem i postanawiają coś zrobić, bazując tylko na swoich pieniądzach (składkach) lub wyłącznie w oparciu o własne chęci czy pracę. Informowanie o tym władz (starosty), to relikt poprzedniej epoki (Prawo o stowarzyszeniach zostało uchwalone w kwietniu 1989 r.). Swoboda działania w tej najprostszej formie może być oparta wyłącznie o zapisy Konstytucji, dotyczące wolności zrzeszania się.

Choć już dziś, w opisany sposób (bez ewidencji czy rejestracji – bez nadzoru) działają ruchy nieformalne, może nie być proste przekonanie członków obecnych stowarzyszeń zwykłych, że mogą przetrwać bez wpisu u starosty. Zamiast cieszyć się z deregulacji, zmartwią się raczej utratą podmiotowości, którą zawsze odnajdywali w przepisach ustawy. Problematyczne może być choćby to, czy nadal w nazwie będą mogli stosować zwrot "stowarzyszenie". I czy interpretacja mówiąca o deregulacji, a nie likwidacji, w ogóle się przyjmie.

W kolejnej informacji, opisującej stowarzyszenia zwykłe po wejściu w życie nowelizacji, omówimy przepisy dotyczące przekształcania się w stowarzyszenia rejestrowe.

Ustawa z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw, TEKST

Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw, przebieg procesu legislacyjnego

Więcej informacji, jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – znajdziesz w serwisie poradnik.ngo.pl.