Publicystyka - ngo.pl

Oczywiście nie jest tak, że już 20 maja 2016 r. (czy nawet kilka dni później) stowarzyszenie zwykłe otrzyma dotację ze środków publicznych (np. od samorządu). Ale przepisy, które właśnie weszły w życie, stwarzają formalną możliwość startu stowarzyszeń zwykłych w konkursach.

Warunkiem podstawowym jest zgłoszenie się do nowej ewidencji (uzyskanie wpisu - o czym za chwilę). Drugim warunkiem będzie pojawienie się konkursu na realizację zadania publicznego, w którym ogłaszający przewidzi możliwość uczestnictwa stowarzyszeń zwykłych.

Stowarzyszenia zwykłe od 1989 r., kiedy to uchwalono ustawę - Prawo o stowarzyszeniach, funkcjonowały w oparciu o bardzo prostą konstrukcję. Trzy osoby powoływały do życia stowarzyszenie, ustalały regulamin i jedyne, co musiały zrobić, to zgłosić ten fakt organowi nadzoru, którym po reformie administracyjnej w 1999 r. był starosta.

Ale z powodu tej prostoty niewiele mogły. Stowarzyszenia działały w oparciu o zaangażowanie swoich członków – zbierały składki i było to jedyne źródło finansowania ich działań. Miały problemy z wynajmowaniem siedziby, niedostępne dla nich były środki z dotacji publicznych. Nie mogły nawet organizować zbiórek. Większość niedogodności wynikało z braku osobowości prawnej stowarzyszenia zwykłego. Z biegiem lat sądy zaczęły odmawiać stowarzyszeniom zwykłym zdolności sądowej. Z założenia podstawowa, najbardziej przystępna i powszechna forma aktywności obywatelskiej była wykorzystywana coraz rzadziej.

Nadal będą zbierać składki, ale nie tylko. Swoje pomysły sfinansują również z darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz ofiarności publicznej. Będą ubiegać się o dotacje. Będą rejestrować status pożytku i zbierać 1 procent. Jeśli zachcą, powołają zarządy i organy kontroli wewnętrznej.

Nowe kształt stowarzyszeń zwykłych związany jest z nadaniem im ułomnej osobowości prawnej. Stare stowarzyszenia zwykłe, bez możliwości "nabywania praw, zaciągania zobowiązań, możliwości pozywania i bycia pozywanym", było pozbawione zdolności prawnej. Warto jednak zaznaczyć, że ułomna osobowość to nie to samo co bycie osobą prawną (jaką jest stowarzyszenia rejestrowe).

Założenie stowarzyszenia zwykłego jest prostsze niż utworzenie stowarzyszenia zarejestrowanego w KRS. By je powołać wystarczą trzy osoby. Nowelizacja niczego tu nie zmienia. Kiedy minimum 3 osoby postanawiają założyć stowarzyszenie zwykłe, piszą regulamin. Regulamin będzie zawierał m.in. nazwę organizacji, opisze cele dla jakich ją powołano, wymieni środki przewidziane na realizacje działań (ale tylko takie, z których mogą formalnie korzystać stowarzyszenia zwykłe).

Założyciele wybierają przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie lub zarząd. To ich decyzja: pojawienie się zarządu przy trzech osobach może wydawać się przesadą, ale przy większej ilości członków warto się zastanowić. Podobnie od ich decyzji zależy czy wybiorą spośród członków organ kontroli wewnętrznej (nazywany najczęściej komisją rewizyjną).

W kolejnym kroku założyciele stowarzyszenia zwykłego zgłaszają je do ewidencji. Ewidencja prowadzona jest przez "organ nadzorujący właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia zwykłego" czyli przez starostę. Do starosty składamy pisemny wniosek o wpis do ewidencji. Wniosek może złożyć przedstawiciel reprezentujący stowarzyszenie zwykłe albo zarząd (jeśli stowarzyszenie zwykłe zdecydowało się na jego powołanie). Złożenie wniosku nie pociąga za sobą konieczności dokonania opłaty. Wpis do ewidencji powinien nastąpić w ciągu 7 dni. Jeśli we wniosku będą braki dostaniemy 14 dni na ich uzupełnienie.

• Jak założyć stowarzyszenie zwykłe [infografika]
• Stowarzyszenia zwykłe. Ewidencja

To dodatkowa możliwość, która pojawi się 1 stycznia 2017 r. Związana jest z modelowym założeniem, że stowarzyszenie zwykłe to początek społecznej aktywności, szkoła pozwalająca nauczyć się działać. Jednak z czasem ramy stowarzyszenia zwykłego stają się za wąskie dla ambitnych planów jego członków. Mają oni już doświadczenie oraz dorobek i na tej bazie chcą zrobić coś więcej. Ustawodawca postanowił więc nakreślić w prawie płynną ścieżkę przejścia ze stowarzyszenia zwykłego w rejestrowe. Możliwości działania tego drugiego są szersze, np. może prowadzić działalność gospodarczą, zwykle ma większe zasoby ludzkie, ustawa pozwala mu na tworzenie oddziałów (terenowych jednostek organizacyjnych).

Żeby stowarzyszenie zwykłe przekształciło się w stowarzyszenie rejestrowe, musi mieć co najmniej 7 członków (czyli musi osiągnąć liczbę członków, którą ustawa – Prawo o stowarzyszeniach podaje jako potrzebną do zarejestrowania stowarzyszenia).

Warto jednak zaznaczyć, że przekroczenie czy osiągnięcie liczby 7 wcale nie oznacza, że stowarzyszenie musi się przekształcić. Stowarzyszenie zwykłe może działać w swojej pierwotnej formule z dowolną liczba członków (tzn. od wymaganych trzech wzwyż). Do przekształcenia w rejestrowe potrzebna jest decyzja. Co więcej, zgodę na przekształcenie muszą wyrazić wszyscy członkowie stowarzyszenia zwykłego. Taką zgodę należy wyrazić w formie uchwały.

Konsekwencją nadania stowarzyszeniom zwykłym ułomnej osobowości prawnej jest określenie odpowiedzialności członków stowarzyszenia. Członkowie odpowiadają jednak nie w pierwszej kolejności. W pierwszej kolejności odpowiada stowarzyszenie, natomiast członkowie "z chwilą, gdy egzekucja z majątku stowarzyszenia zwykłego okaże się bezskuteczna".

Kwestia odpowiedzialności była punktem zapalnym podczas prac w Sejmie nad zmianą ustawy - Prawo o stowarzyszeniach. Przeciwnicy nadania stowarzyszeniom zwykłym ułomnej osobowości prawnej i określenia zasad na jakich odpowiadają członkowie stowarzyszeń dowodzili, że obarczenie odpowiedzialnością członków wyrządzi aktywności obywatelskiej wiele szkód – ludzie przestraszą się.

Takie podejście do tematu było wynikiem braku orientacji w obowiązujących przepisach. Członkowie stowarzyszeń zwykłych przed nowelizacją odpowiadali za to, co robili (w ich przekonaniu na "konto" stowarzyszenia) i to w pierwszej kolejności. Brak wyraźnego zapisu w ustawie – Prawo o stowarzyszeniach wcale nie oznaczał, że mogli unikać odpowiedzialności.

Najważniejsze informacje o stowarzyszeniach zwykłych w kontekście nowelizacji ustawy (materiały opublikowane przed 20 maja 201 6 r. w portalu NGO.PL)

• Stowarzyszenia zwykłe – klucz do nowelizacji (cz.1). Alternatywa
• Stowarzyszenia zwykłe – klucz do nowelizacji (cz. 2). Ewidencja
• Nowelizacja stowarzyszeń. Ze stowarzyszenia zwykłego w rejestrowe
• Jak założyć stowarzyszenie zwykłe [infografika]
• Stowarzyszenie zwykłe. Sprawdź, co się zmieni! [infografika]
• Opublikowano rozporządzenie w sprawie ewidencji stowarzyszeń zwykłych
• Hadrowicz: Stowarzyszenia zwykłe były skazane na infamię!
• Nie taka straszna odpowiedzialność członków stowarzyszeń zwykłych