Publicystyka - ngo.pl

Warszawska Rada Działalności Pożytku Publicznego wyraża zaniepokojenie przedstawionym projektem Ustawy o Narodowym Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (NCRSO). Z uwagi na znaczącą rolę organizacji pozarządowych w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego, potwierdzoną podejmowanymi działaniami oraz doświadczeniem III sektora w realizacji zadań publicznych, wszelkie regulacje w proponowanych projektach legislacyjnych powinny być konsultowane z organizacjami, które od lat pracują na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i mogą wnieść istotny wkład doświadczenia do propozycji nowych rozwiązań i zapisów ustawowych. Tymczasem przedstawiony projekt dokumentu w wielu punktach przeczy fundamentalnym zasadom pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Zaproponowane rozwiązania nie rozwiązują problemów opisanych w uzasadnieniu do projektu.

1. Przede wszystkim wątpliwości budzi zaproponowany system podziału środków publicznych przez NCRSO. Przypominamy, że zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie przyznawania środków publicznych na realizację zadań zostały określone w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (UDPPiW) oraz rozporządzeniach wykonawczych. Zapisany tam konkursowy tryb przyznawania środków publicznych, z zagwarantowaniem udziału strony społecznej i niezależnych ekspertów, jest rozwiązaniem wpisującym się w standardy europejskie oraz respektującym fundamentalne zasady konstytucyjne.

Tymczasem projekt Ustawy o NCRSO przewiduje wyjątek od otwartych konkursów ofert przeprowadzanych zgodnie z UDPPiW, jak również przyznaje prawo zlecania zadań przez NCRSO bez konkursu wybranym organizacjom pozarządowym oraz innym podmiotom (np. spółkom prowadzącym działalność gospodarczą, związkom wyznaniowym, jednostkom podległym ministrom). Enigmatyczna formuła nowego trybu przekazywania środków, bez wskazania szczegółowych rozwiązań i standardów – w tym zasad sprawozdawczości z realizacji zadań – stwarza zagrożenie instrumentalnego i nierównego traktowania organizacji pozarządowych, skrajnie nietransparentnego dystrybuowania środków publicznych, przeczy też zasadzie partnerstwa i suwerenności stron. W praktyce zlecanie zadań publicznych opierać się będzie o subiektywne i zmienne przesłanki. Niezrozumiały i niepokojący jest ogólnikowy zapis, iż Prezes NCRSO będzie uprawniony do wstrzymania finansowania jednoosobowo, jeżeli uzna, że środki są wydatkowane niezgodnie z umową.

2. Obawy potęguje fakt, iż eksperci oceniający wnioski wyznaczani będą jednoosobową decyzją Prezesa NCRSO, który również jednoosobowo może wyłączyć eksperta na podstawie bliżej niesprecyzowanych okoliczności, argumentując, że powziął uzasadnione podejrzenie stronniczego działania. Pominięcie konsultacji ze stroną społeczną w tym aspekcie rodzi poważne obawy o niezależność i obiektywność ekspertów. Tymczasem ich ocena jest podstawą do przyznania środków publicznych.

3. Istotnym mankamentem projektowanej Ustawy jest brak wskazania zależności pomiędzy Radą Działalności Pożytku Publicznego (RDPP) a NCRSO. Po wejściu w życie dokumentu RDPP będzie doradzać Premierowi, nie uzyska jednak żadnych kompetencji wobec NCRSO. –Taki zapis spowoduje zmarginalizowanie znaczenia RDPP, która stanie się ciałem fasadowym. Projektowane rozwiązanie niepokoi tym bardziej, że nie przewidziano udziału strony społecznej w ustalaniu istotnych dokumentów, takich jak programy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, czy zakresy tematyczne, terminy i warunki realizacji projektów w ramach NCRSO. Przecząca zasadom partnerstwa i współpracy jest propozycja zapisu, iż w Radzie NCRSO zapewniono jedynie dwa na siedem miejsc przedstawicielom organizacji pozarządowych (pozostałych członków wyznacza władza wykonawcza – Prezydent, Premier i Minister), to czyni uzasadnionym wniosek, iż intencją autorów projektu Ustawy jest zmniejszenie udziału przedstawicieli organizacji pozarządowych w tworzeniu zasad współpracy między instytucjami rządowymi a III sektorem.

Wobec bardzo wielu niewiadomych i braku szczegółowych, transparentnych rozwiązań we wskazanych wyżej obszarach, przyjęcie Ustawy w obecnym kształcie będzie krokiem wstecz w relacjach pomiędzy organizacjami pozarządowymi a instytucjami rządowymi, a tym samym w istotny sposób zahamuje rozwój społeczeństwa obywatelskiego. NCRSO zamiast rozwiązać problemy, o których mowa w uzasadnieniu do projektu Ustawy, spotęguje je i przyczyni się do wzrostu braku zaufania organizacji pozarządowych do władz państwowych. Przewidywalność partnerów jest bowiem kluczowa dla budowania wzajemnych relacji.

Jednocześnie podzielamy obawy wyrażone w stanowisku Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych.

Warszawska Rada Działalności Pożytku Publicznego