Stale rośnie liczba osób przesiedlonych – w 2022 r. było to ponad 108 mln
Konflikty zbrojne, przemoc, nasilające się skutki zmian klimatu i katastrofy naturalne przyczyniają się do globalnego wzrostu liczby osób przesiedlonych. Coraz częściej los uchodźcy nie jest kwestią przejściową, ale staje się zjawiskiem przewlekłym. Choć dzieci stanowią mniej niż jedną trzecią światowej populacji, w gronie 108 mln przymusowo przesiedlonych jest ich ponad 40 proc. I to one są tymi, które ponoszą najwyższe koszty.
W 2022 r. świat osiągnął rekordową liczbę ponad 108 mln przymusowo przesiedlonych osób. Dzieci są dramatycznie nadreprezentowane w tej populacji – liczba najmłodszych przymusowo wysiedlonych z domów podwoiła się w ciągu ostatniej dekady, pod koniec 2023 r. osiągając 47 mln.
Dzieci uchodźców często są narażone na poważne naruszenia swoich praw i częściej żyją w ubóstwie, nie mają zapewnionego bezpieczeństwa żywnościowego i możliwości rozwoju swojego potencjału, cierpią z powodu złego stanu zdrowia oraz doświadczają wykluczenia i dyskryminacji.
Przymusowe wysiedlenia często prowadzą do utraty możliwości, które są trudne do nadrobienia lub po prostu nieosiągalne w późniejszym życiu. Powoduje to katastrofalne koszty dla jednostek i społeczeństw. Uchodźcy mają jedne z najniższych na świecie wskaźników dostępu do edukacji w porównaniu z krajami o niskim i średnim dochodzie, z mniej niż jedną trzecią dzieci zapisanych do szkół średnich i tylko 3 proc. w szkolnictwie wyższym. Najbardziej dotknięte są dziewczynki, z których tylko 27 proc. uczęszcza do szkoły średniej, w porównaniu do 36 proc. chłopców. Straty w nauce są ogromne – całe pokolenia będą dorastać bez umiejętności, których potrzebują, aby się rozwijać i wnosić wkład w swoje społeczeństwa i gospodarki.
– Stosowane na świecie rozwiązania nie nadążają za rosnącą liczbą osób przesiedlonych oraz ich potrzebami. Zbyt wiele przesiedlonych dzieci spędza całe dzieciństwo w zawieszeniu, ponoszą najwyższe koszty sytuacji, której w żaden sposób nie zawiniły. Ale nie musi tak być – mówi Renata Bem, Dyrektor Generalna UNICEF Polska.
– Naszym wspólnym obowiązkiem jest stworzenie świata, w którym wszystkie dzieci uchodźców i wysiedleńców będą mogły realizować swoje prawa i w pełni wykorzystywać swój potencjał – gdziekolwiek się znajdują. Oznacza to zwalczanie wszelkich przejawów dyskryminacji i nierówności związanych z ich statusem. To również przejście od krótkoterminowej pomocy humanitarnej do długofalowego systemowego podejścia skoncentrowanego na rozwoju – dodaje.
Wiele z obecnie stosowanych rozwiązań pozostaje poza zasięgiem tych wysiedlonych dzieci, które ich najbardziej potrzebują. Przeszkadzają w tym takie czynniki, jak: brak podziału odpowiedzialności między krajami, poleganie na krótkoterminowym podejściu, niewystarczające finansowanie działań włączających społecznie, dehumanizujące narracje na temat uchodźców i migrantów, które często przekładają się na dyskryminującą politykę, a także ograniczone zaangażowanie samych przesiedlonych dzieci i młodzieży w kształtowanie rozwiązań potrzebnych do odbudowy ich życia.
Pilne skupienie się na potrzebach przesiedlonych dzieci ma ogromne znaczenie. Aby zapewnić im bezpieczeństwo i stabilność, możliwość nauki, korzystania z opieki zdrowotnej i socjalnej oraz pełne wykorzystanie ich potencjału, potrzebna jest odbudowa ich życia w integracyjnych, bezpiecznych i stabilnych społecznościach. Wymaga to kompleksowego podejścia skoncentrowanego na rozwoju, które wspiera potrzeby wysiedlonej ludności, a także społeczności ją przyjmujących, wzmacnia systemy i usługi, na których polegają obie społeczności, oraz promuje rozwiązania, które są zrównoważone, trwałe i sprzyjają spójności społecznej.
Dzieci zmuszone do opuszczenia domów potrzebują dostępu do niezbędnego wsparcia i usług, takich jak opieka zdrowotna, edukacja i ochrona socjalna, które mają kluczowe znaczenie dla ich bezpieczeństwa i dobrostanu. Muszą mieć możliwość życia w środowisku, które sprzyja ich zdrowemu wzrostowi i rozwojowi. Muszą zostać włączone do społeczności, które je przyjmują, i bezpiecznie powrócić do swoich domów, jeśli leży to w najlepszym interesie dziecka i gdy pozwalają na to warunki.
UNICEF wzywa rządy do:
- Rozszerzenia dostępu dzieci i rodzin do legalnych ścieżek poszukiwania schronienia, z naciskiem na możliwość łączenia rodzin oraz wydawanie wiz humanitarnych, pracowniczych i naukowych, a także przyznawania tymczasowej ochrony.
- Zwiększenia możliwości regulowania statusu osób przesiedlonych, ich integracji i rozwiązania problemu bezpaństwowości.
- Inwestowania w reaktywne, elastyczne i integracyjne systemy i usługi, które przynoszą korzyści zarówno przesiedlonym dzieciom, jak i tym ze społeczności przyjmującej.
- Zapewnienia ciągłości usług i wsparcia, gdy w najlepszym interesie dziecka leży powrót do społeczności pochodzenia.
- Słuchania i znaczącego angażowania przesiedlonych dzieci w poszukiwanie najlepszych dla nich rozwiązań.
Źródło: UNICEF Polska
