Publicystyka - ngo.pl

Stanisław Lorentz urodził się w 1899 roku w Radomiu. Jego rodzice związani byli z działalnością edukacyjną: ojciec był pedagogiem i dyrektorem szkoły, matka nauczycielką języków obcych. Po przeprowadzce wraz z całą rodziną do Warszawy Stanisław Lorentz uczył się w słynnym gimnazjum Górskiego, a następnie w 1924 roku zakończył pracą doktorską studia na Uniwersytecie Warszawskim z zakresu historii sztuki. Lata 1929–1935 spędził w Wilnie, gdzie pracował na stanowisku konserwatora zabytków, angażując się w prace konserwacyjne w wileńskiej katedrze oraz rekonstrukcję zamku w Trokach.

W 1935 powołany został przez prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego na stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego. W tym czasie placówka przechodziła gruntowną reorganizację: oprócz wybudowania nowego gmachu w prestiżowej okolicy Alej Jerozolimskich, ambicją prezydenta miasta było uczynienie z dość prowincjonalnej placówki, jaką było do tej pory, obiektu o randze międzynarodowej. Realizację tego ambitnego planu rozpoczął Lorentz od powołania zespołu ekspertów oraz reorganizacji struktury muzeum, co szybko zaowocowało powiększeniem zbiorów, stworzeniem nowych galerii czy nawiązaniem współpracy z placówkami archeologicznymi w Egipcie. Również z inicjatywy Lorentza muzeum włączyło się w realizację sztandarowego pomysłu prezydenta Starzyńskiego, czyli wystawy Warszawa wczoraj, dziś i jutro, na której przedstawione zostały imponujące plany rozbudowy stolicy.

Po ataku hitlerowskich Niemiec na Polskę profesor Lorentz pełnił funkcję koordynatora obrony polskich dóbr kultury: najpierw, podczas kampanii wrześniowej, z własnej inicjatywy zabezpieczał zbiory Muzeum Narodowego, Zamku Królewskiego, Zachęty i Łazienek, później, już jako przedstawiciel Delegatury Rządu na Kraj jego działalność składała się głównie z prowadzenia ewidencji zabezpieczanych oraz wywożonych eksponatów. Kulminacją tej pracy były oczywiście miesiące powstania warszawskiego, kiedy ratunek zbiorów biblioteki, muzeum czy archiwum zależał od dotarcia na miejsce przed niemieckimi oddziałami specjalnymi, które zajmowały się podpaleniem budynków. Epilogiem wojennych działań profesora Lorentza jest udział w przygotowywaniu słynnej wystawy Warszawa oskarża, która stanowi rodzaj rachunku wystawionego hitlerowskim Niemcom za zniszczenia dokonane w trakcie wojny i okupacji.

W powojennej Polsce profesor Lorentz nie tylko kontynuował pracę jako dyrektor Muzeum Narodowego, ale także jako przewodniczący Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, był faktycznym koordynatorem odbudowy zabytków oraz procesów rewindykacyjnych dzieł sztuki. Jednocześnie, od momentu zakończenia działań wojennych, profesor zaangażował się w prowadzenie kampanii promującej pomysł odbudowy Zamku Królewskiego. W ciągu 20 lat profesor opublikował ponad 200 artykułów i odbył niezliczoną ilość rozmów z przedstawicielami władz państwowych. Jego starania zaowocowały w 1971 roku sejmową decyzją o odbudowie Zamku, a sam profesor został jednym z najbardziej aktywnych członków Społecznego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego.

Dostrzegając ogromne znaczenie, jakie dla funkcjonowania kultury mają oddolnie tworzone stowarzyszenia, profesor Lorentz, gdy tylko w systemie pojawiła się nadzieja na pewną swobodę, podjął się dzieła reaktywacji dwóch przedwojennych organizacji: Towarzystwa Przyjaciół Warszawy (w 1963 roku) oraz Towarzystwa Opieki nad Zabytkami (w 1974 roku). W obydwu stowarzyszeniach działał aktywnie aż do swojej śmierci w 1991 roku.

---

Zapraszamy na stronę Miasto Społeczne Warszawa – www.miastospoleczne.pl.
Poznaj sylwetki warszawskich społeczników, odkryj, kto i w jaki sposób zmieniał nasze miasto sto lat temu i dawniej.

Projekt "Miasto Społeczne Warszawa" jest realizowany przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych "Stocznia".