Publicystyka - ngo.pl

Helena Radlińska urodziła się w 1879 roku w Warszawie, jej rodzice – Aleksander i Amelia Rajchmanowie - pochodzili z asymilowanych rodzin żydowskich. W Warszawie spędziła dzieciństwo i młodość, była słuchaczką tajnych kursów nauczycielskich na Uniwersytecie Latającym. Po ukończeniu kursów pracowała jako praktykantka w czytelniach Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności.

W 1902 wzięła ślub z lekarzem Zygmuntem Radlińskim, również uczestnikiem tajnych stowarzyszeń oświatowych. Pod wpływem małżeństwa ukończyła kursy pielęgniarskie i pracowała w bezpłatnych ambulatoriach WTD. Było to ważne doświadczenie, które wpłynęło na jej późniejszą koncepcję pedagogiki społecznej. Jak pisała po latach: „leczenie najuboższych, częstokroć żyjących poza jakąkolwiek więzią społeczną, krzywdzonych i wykolejonych, przekraczało miłosierdzie ukazując obowiązki współżycia społecznego”.

Po ukończeniu pracy jako pielęgniarka, w 1903 r. rozpoczęła pracę nauczycielki, zarówno w tajnych jak i jawnych szkołach. Brała udział w toczonej w pierwszych latach XX wieku „walce o szkołę polską”: uczestniczyła w związkach nauczycielskich (m.in. w Kole Wychowawców), pisała programy dla tajnych szkół podstawowych, organizowała strajki nauczycieli. W 1906 wyjechała do Krakowa, gdzie zaangażowała się w tworzenie Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza, niezależnej placówki szerzącej oświatę wśród robotników i chłopów.

Po odzyskaniu niepodległości wróciła do Warszawy i po krótkim okresie poszukiwań zaangażowała się w pracę na Wolnej Wszechnicy Polskiej, uczelni stworzonej przez Ludwika Krzywickiego, która była spadkobiercą tradycji Uniwersytetu Latającego. Studium Pracy Społeczno-Oświatowej, prowadzone przez Radlińską w ramach Wolnej Wszechnicy Polskiej w latach 1925-1939, było prawdziwą kuźnią ludzi zaangażowanych społecznie. Ludwik Krzywicki, pierwszy rektor Wolnej Wszechnicy Polskiej, w swoich Wspomnieniach tak pisał o słuchaczach Studium, na którym prowadził seminaria i wykłady socjologiczne:

„Wśród uczestników byli ludzie różnych sfer: tacy, co wyszli spomiędzy włościan, inni spośród inteligencji pracującej, jeszcze inni z ziemiaństwa – osoby różnych przekonań, różnych doświadczeń osobistych, odmiennego punktu widzenia. Ale wszystkich łączyło jedno: zapał do pracy ku korzyści pospólności społecznej. Pobyt wśród tych entuzjastów i entuzjastek był dla mnie swego rodzaju narkotykiem. Ta wiara we własne siły, co wydobywała się w ich wynurzeniach, ta chęć pracy społecznej, co przemawiała całym ich zachowaniem się, jak gdyby mnie odmładzały. Opuszczałem wykład podniecony, z powiększonym zasobem sił do pracy”.

W latach okupacji Helena Radlińska organizowała tajne nauczanie, a jej Studium nie przerwało swoich kursów. Radlińska uczestniczyła także w organizowaniu ruchu oporu. Po wojnie przeniosła się do Łodzi gdzie rozpoczęła pracę na Uniwersytecie Łódzkim – tworzyła dział Pracy Kulturalnej na wydziale pedagogicznym. Zmarła w Łodzi w 1954 r.

Oprócz aktywności społecznej, Helena Radlińska przez całe życie pisała, a jej teksty dotyczyły głównie rozwijającej się przez lata koncepcji pedagogiki społecznej, która była, można powiedzieć, dziełem życia Heleny Radlińskiej. U podstaw tej koncepcji leżało, jak pisała sama autorka, przekonanie o możliwości „przekształcania środowiska społecznego siłami człowieka”.

W dziełach Radlińskiej odnaleźć można nie tylko podstawy nowoczesnej pedagogiki, ale także idei animacji kultury czy koncepcji partycypacji obywatelskiej. Radlińska nie utożsamiała się z najstarszymi definicjami, które podkreślają jako istotne dla wychowania przede wszystkim działanie wychowawców, wpływanie na wychowanków i urabianie ich. Poglądy Radlińskiej na wychowanie utożsamiają ją z kręgiem pedagogów czynu, przeciwstawiającym się wszystkiemu, co krępuje swobodny rozwój człowieka. Sergiusz Hassen określił stanowisko Radlińskiej terminem ”pedagogika przeżywana”, czyli taka, która angażuje całą osobowość, obejmuje umysł uczucia,działania-są to poglądy w stanie ciągłego powstawania, odrzucające sztywną konstrukcję teorii. Radlińska wychowała w zgodzie ze swoją wizją kilka pokoleń pedagogów, którzy w praktyce stosowali głoszone przez nią idee.

Bibliografia:

Irena Lepalczyk, Helena Radlińska. Życie i twórczość, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001

Ludwik Krzywicki, Wspomnienia (t.3), Czytelnik, Warszawa 1951