Publicystyka - ngo.pl

Dzisiaj, 11 września 2024 r., podczas posiedzenia sejmowej podkomisji do spraw nowelizacji prawa wyborczego przedstawiciele organizacji społecznych przedstawią propozycje zmian mających na celu zwiększenie równości, powszechności i transparentności wyborów w Polsce. Zmiany te zostały wypracowane na podstawie obserwacji wyborów parlamentarnych (2023), samorządowych oraz europejskich (2024), są wynikiem prac ekspertów i ekspertek reprezentujących organizacje od lat monitorujące wybory oraz uwzględniają ostatnie wydarzenia, związane m.in. z rozliczeniem kampanii wyborczej z 2023 r.

Wychodząc naprzeciw potrzebie zagwarantowania wartości równości, powszechności i transparentności wyborów oraz wzmacniania zaufania, zainteresowania i zaangażowania obywatelskiego, widzimy konieczność wprowadzenia systemowych zmian w zakresie regulacji procesu wyborczego.

Do niezbędnych zmian o kluczowym znaczeniu należą:

• podział mandatów pomiędzy okręgi wyborcze w wyborach parlamentarnych (tzw. korekta demograficzna)
• umożliwienie bieżącej kontroli finansowania kampanii wyborczej – zarówno przez uprawnione do tego instytucje, jak i stronę społeczną,
• zapewnienie niezależności i transparentności działania administracji wyborczej na wszystkich jej szczeblach.

Wprowadzane zmiany powinny uwzględniać m.in. europejskie regulacje dotyczące przejrzystości kampanii w internecie (DSA, TTPA), transparentnej moderacji treści wrażliwych czy dokumenty ramowe, takie jak powstający krajowy plan przeciwdziałania korupcji.

Należy bez zbędnej zwłoki przygotować i uchwalić zmiany mające na celu przywrócenie konstytucyjności rozwiązań – korekta demograficzna dla okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu.

Tam gdzie jest to możliwe, należy zwiększyć transparentność procedur wyborczych poprzez ulepszenie aktów wykonawczych i praktyki (np. rozporządzeń ministra finansów czy sposobu wyłaniania kandydatów na stanowiska w administracji wyborczej, np. nadchodzący wybór Szefa KBW).

Koniecznym dla zapewnienia sprawnego działania administracji wyborczej jest zwiększenie środków finansowych przeznaczonych dla Krajowego Biura Wyborczego.

W dalszej perspektywie, biorąc pod uwagę kalendarz wyborczy, należy rozpocząć prace nad kompleksową reformą Kodeksu Wyborczego, w szczególności obejmujące zagadnienia:

• model administracji wyborczej oparty na zasadach niezależności i bezstronności oraz ustawowych gwarancjach je zapewniających, jak np. zakaz łączenia funkcji w organie wyborczym z zasiadaniem w organach decyzyjnych i doradczych spółek z udziałem skarbu państwa czy komunalnych,
• przejrzystość finansowania kampanii wyborczych – w tym umożliwienie bieżącej kontroli wydatków komitetów wyborczych – zarówno przez uprawnione do tego instytucje, jak i stronę społeczną,
• wzmocnienie odpowiedzialności państwa za bezpieczeństwo cyfrowe podczas wyborów oraz za kontrolę przejrzystości reklamy politycznej, odpolitycznienie monitoringu dezinformacji oraz wzmocnienie w tym zakresie kompetencji PKW.

Część z podnoszonych przez nas problemów można naprawić niezwłocznie, za pomocą aktów wykonawczych, pozostałe wymagają rozwiązań kompleksowych wypracowanych przy udziale wszystkich zainteresowanych podmiotów oraz przy zachowaniu określonego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego okresu tzw. sześciomiesięcznej ciszy legislacyjnej. Dlatego, do propozycji rozwiązań dołączamy kalendarium zmian w organizacji wyborów, zgodnie z którym, naszym zdaniem, powinny być procedowane poszczególne zmiany (link do kalendarium).

Liczymy również, że w najbliższym czasie przedstawiciele sił politycznych przedstawią swoje plany dotyczące reformy prawa wyborczego. Kompleksowa reforma systemu wymaga czasu i debatę o jej zasadach należy podjąć jak najszybciej.

Jednocześnie wzywamy posłów i posłanki, senatorów i senatorki, aby do pracy nad reformą prawa wyborczego zaprosili wszystkie zainteresowane strony – przedstawicieli wszystkich sił politycznych, administracji publicznej, organizacji społecznych, jednostek samorządu terytorialnego czy innych instytucji publicznych, które angażują się w proces wyborczy. Tylko powstałe na drodze szerokiej dyskusji i konsensusu rozwiązania będą szanować prawa wszystkich wyborców, a nie odzwierciedlać interesy poszczególnych partii i innych ugrupowań politycznych.

Celem proponowanych przez organizacje społeczne najpilniejszych i jednocześnie najważniejszych zmian w prawie wyborczym jest kształtowanie przekonania o równości i uczciwości wyborów, wzmocnienie instytucji odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie oraz usprawnienie procedur. Szczegółowe propozycje zmian w funkcjonowaniu wyborów zostały omówione w opublikowanym w maju b.r. dokumencie „Równe i powszechne. Społeczne propozycje zmian w prawie wyborczym”, który współtworzyły i poparły:

• Akcja Demokracja
• Forum Obywatelskiego Rozwoju
• Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka
• Fundacja Feminoteka
• Fundacja im. Stefana Batorego
• Fundacja Obserwatorium Demokracji Cyfrowej
• Fundacja Odpowiedzialna Polityka
• Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
• Fundacja Wolności
• Helsińska Fundacja Praw Człowieka
• Inicjatywa Nasz Rzecznik i organizacje w niej zrzeszone
• Instytut Spraw Publicznych
• Komitet Obrony Demokracji
• Sieć Obywatelska Watchdog Polska
• Stowarzyszenie 61 // MamPrawoWiedziec.pl