Wirtualna rzeczywistość jest nieodłącznym elementem naszego życia. Otaczamy się nią już nie tylko spędzając czas przed ekranem komputera, bo jest ona z nami w naszych telefonach, a nawet w zegarkach, które są teraz smartwatchami. W ten sposób cyfrowy świat przenika się z tym rzeczywistym i tworzą nową jakość, która zmienia rzeczywistość. Zmienia się również sposób budowania i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
Obywatele się organizują
Podwaliną społeczeństwa obywatelskiego jest zdolność do samoorganizacji. Obywatele wykazują się jakimś stopniem aktywności po to, żeby realizować zamierzone cele bez impulsu i wpływów ze strony władzy państwowej. Bardzo ważna jest wspomniana niezależność przedstawicieli i organizacji tworzących społeczeństwo obywatelskie od instytucji państwowych. Jednak niezależność nie oznacza izolacji, bo społeczeństwo obywatelskie w dobrze funkcjonujących demokracjach uzupełnia działanie organów państwa, a czasem podejmuje wspólne wysiłki na rzecz zmiany rzeczywistości społecznej. Taka postawa wynika z przekonania obywateli, że są odpowiedzialni za otaczające ich środowisko lokalne, ale też są elementem większej całości, czyli państwa.
Filary społeczeństwa obywatelskiego:
• świadomość potrzeb wspólnoty – obywatele szczególnie wrażliwi społecznie widzą, co trapi lub co raduje innych członków społeczności, więc starają się (bez odgórnej interwencji) realizować cele konieczne do wzrostu lokalnej społeczności,
• pluralizm – bardzo ważna jest świadomość, że należy wsłuchać się w głos większości, ale jest również mniejszość, której zdanie jest również ważne,
• wyjątkowa aktywność społeczna, np. kreowanie wydarzeń, które integrują społeczność,
• dobrowolność działania,
• krytyczne podejście do rzeczywistości,
• współodpowiedzialność za własną społeczność lokalną, ale również państwo, w którym się żyje,
• innowacyjność – wyrażona w otwartości na świeże światopoglądy i nurty, ale również otwartości na nowe technologie.
Społeczeństwo internetowe
Media elektroniczne zmieniają sposób komunikacji między ludźmi. Zmieniają również sposób budowania układów ekonomicznych, politycznych, kulturowych, a przede wszystkim społecznych. Proces zamieniania się świata w globalną wioskę, bo nie tylko komunikujemy się błyskawicznie, ale podróżujemy coraz szybciej, ma swoje plusy i minusy. Niewątpliwie jednak wpływa na rozwój społeczeństw i być może jest to najsilniejszy wpływ w historii.
Badacze społeczeństw nie od razu zauważyli pozytywny wpływ na rozwój realnych relacji międzyludzkich, bo “zanurzenie” się w sieci często przynosiło efekt alienacji i odcinania się od relacji z innymi członkami społeczności. Po jakimś czasie zauważono, że równy dostęp do praktycznie nieograniczonych zasobów wiedzy oraz możliwość błyskawicznego komunikowania się między ludźmi, stają się fundamentami budowania nowych relacji społecznych uzupełnionych o wykorzystanie nowych technologii.
Już w raporcie “Diagnoza Społeczna 2009” zwrócono uwagę na to, jak internet oddziałuje na aktywność społeczną. Porównywano zaangażowanie w działanie na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego internautów oraz nie korzystających z internetu. We wszystkich uwzględnionych sytuacjach internauci wykazali większe zaangażowanie niż osoby niekorzystające z tego medium, co w szczelności widać w przypadku członkostwa w organizacjach, zabierania głosu na zebraniach, udziału w wyborach i zaangażowania na rzecz społeczności lokalnej.
Większe zaangażowanie internautów w rozwój społeczeństwa obywatelskiego nie oznacza, że w każdym przypadku szerszy dostęp do tego medium jest równoznaczny z większym zaangażowaniem społecznym, jednak umiejętność korzystania z niego spowodowały wzrost aktywności społecznej internautów, czy może internauci są grupą charakteryzującą się większą niż u ogółu populacji wrażliwością społeczną i chęcią uczestnictwa w życiu społecznym. Tak czy inaczej, większe zaangażowanie użytkowników Internetu na rzecz społeczności lokalnej potwierdzałoby wcześniej postawioną tezę, że rozwój społeczeństwa informacyjnego sprzyja nie tylko nawiązywaniu relacji ponadnarodowych, lecz może także przyczyniać się do intensyfikacji działań lokalnych, co charakteryzuje społeczeństwo obywatelskie.
Nowoczesne państwo?
Większe zaangażowanie internautów w kreowanie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego przekłada się również na większe wykorzystywanie nowych technologii wokół tego procesu. Nowoczesne platformy e-learningowe, serwisy ułatwiające wspólną pracę wielu osób przez internet, narzędzia mobilne, czy choćby organizowanie zbiórek crowdfundingowych są przejawami, że cyfrowe technologie zadomowiły się na dobre w społeczeństwie obywatelskim i pomagają mu się rozwijać.
Nieco inaczej sprawa wygląda, jeśli chodzi o państwo, które choć nie nadzoruje, to powinno nie hamować oddolnych inicjatyw obywatelskich. Z tym bywa różnie. Nie skupiamy się na dobrej lub złej woli państwowych urzędników, ale technicznym zaawansowaniu państwowych organów. Przedstawiciele państwowych urzędów mają konta w mediach społecznościowych, ale bywa tak, że załatwienie drobnej sprawy w urzędzie wiąże się z przepychaniem się z urzędnikami i chodzeniem od okienka do okienka z papierowymi wnioskami. Należy przyznać, że instytucje państwowe starają się wprowadzać nowoczesne rozwiązania, ale są daleko za obywatelami, którzy z ogólnie dostępnych aplikacji komercyjnych mogą zrobić użytek na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
Internet jest dokonaniem cywilizacji, ale też początkiem kolejnych, jeszcze szybszych zmian cywilizacyjnych. Nie da się uciec od nowych technologii. Ważny jest sposób ich wykorzystania w realnym świecie. Należy również pamiętać, że cyfrowy świat z internetu jest w gruncie rzeczy elementem realności, a nie czymś abstrakcyjnym, bo to, co dzieje się w sieci, ma przełożenie na to co dzieje się poza nią. Cyfrowa rzeczywistość to ogromna szansa dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, ale tylko wtedy, kiedy sami obywatele będą używać technologii jako sposobu realizowania celów.
Przypisy:
- Gryczka M. Rola Internetu w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego. MBA. Artykuły 2012;2:107-122
Źródło: lublin.ngo.pl
