15 marca obchodziliśmy Dzień Konsumenta. Każdy z nas dokonuje codziennie niezliczonych zakupów, ważne by wybierać produkty świadomie. Pomóc może „Spacerownik – przewodnik po świadomej konsumpcji”. Można się z niego dowiedzieć gdzie kupić naturalne kosmetyki, warzywa z ekologicznych upraw, ręcznie robione prezenty na Gwiazdkę czy towary ze znakiem Fair Trade.
Pracownicy Polskiej Zielonej Sieci (PZS) mają za sobą wiele
rozmów z ludźmi z całej Polski na temat świadomej konsumpcji. Od 3
lat, w ramach kampanii „Kupuj Odpowiedzialnie”, prowadzą na ten
temat zajęcia w szkołach, pokazy filmowe, debaty. Ci, którzy są
zainteresowani tematem, zawsze pytają, gdzie można w praktyce
realizować zasady, o których słyszą podczas zajęć. Dlatego powstały
„Spacerowniki” – małe książeczki oferujące garść sprawdzonych
adresów miejsc, których działalność wpisuje się w trend świadomej
konsumpcji, odpowiedzialności społecznej i ekologicznej. Na razie
wydano przewodniki po Warszawie oraz Krakowie. W przyszłości
planowane są edycję w kolejnych miastach.
Stary warzywniak i perskie dywany
W „Spacerownikach” znalazły się bardzo różne miejsca. Jest tu
m.in. warzywniak działający od 1924 r., firma kurierów na rowerach,
sklep z adapterami, komis płyt winylowych, pracownia ceramiczna,
najstarsza spółdzielnia w Polsce, piwnica win biodynamicznych,
wypożyczalnia kostiumów, zakład naprawiający parasole założony w
1931 r., a także bary wegetariańskie, kawiarnie, gdzie można napić
się kawy Fair Trade, sklepy z żywnością ekologiczną, sklepy z
rękodziełem.
Każde z tych miejsc ma niepowtarzalny klimat. Właściciele to
prawdziwi pasjonaci, którzy prowadzenie tych miejsc traktują jak
sposób na życie, nie tylko zarabianie pieniędzy. Niekiedy tradycje
prowadzenia tych zakładów czy sklepów były przekazywane z pokolenia
na pokolenie. Dziś, niektórym z nich nie jest łatwo utrzymać się na
rynku, publikacja w „Spacerowniku” była więc dla nich cenną
promocją. – Spośród wielu miejsc, które spełniały kryteria,
wybraliśmy te najbardziej odpowiedzialne. Chcemy polecać miejsca, w
które naprawdę wierzymy – mówi Małgorzata Krzystkiewicz z Polskiej
Zielonej Sieci (PZS opracowała „Spacerownik” krakowski, edycję
warszawską opracowali członkowie organizacji EFTE). Wszyscy
pracowali przy projekcie jako wolontariusze (koszty wydania broszur
pokryły fundusze unijne). W ich tworzenie zaangażowanych było przez
6 miesięcy ok. 10 osób. – Znajdowanie miejsc było bardzo ciekawym
doświadczeniem. O części sklepików i miejsc wiedzieliśmy wcześniej,
ale duża część wymagała od nas penetracji miasta, wypytywania
znajomych. Każde z miejsc odwiedziliśmy 2-3 razy, z właścicielami
wypełnialiśmy wcześniej przygotowaną ankietę. Był to dobry pretekst
do rozmowy z nimi. – opowiada Krzystkiewicz.
Okazało się, że większość właścicieli miejsc opisanych w
„Spacerowniku” była zaskoczona, że wpisuje się w nurt
odpowiedzialnej konsumpcji. Właściciele Galerii Persja w Krakowie
sprowadzają dywany i kilimy prosto z Iranu bez pośredników,
wspierając lokalnych producentów. Twórcy przewodnika uświadomili
im, że ich galeria promuje ideę sprawiedliwego handlu.
Polak – świadomy konsument
Papierowa wersja „Spacerownika” została wydana jedynie w 3
tys. egzemplarzy, dlatego twórcy starają się jak najbardziej
promować jego elektroniczną wersję. Każdy internauta może do niej
dodać propozycje nowych miejsc. Niezwykle pozytywna reakcja
odbiorców na „Spacerownik” przekonała twórców, że taki praktyczny
przewodnik skuteczniej trafia do ludzi niż podręczniki czy broszury
pełne teorii.
A Polacy, po 20 latach życia w kapitalizmie, powoli zaczynają
przekonywać się do świadomej konsumpcji. – To trend zdecydowanie
wzrastający – uważa Krzystkiewicz. Dziś okazuje się, że idee
odpowiedzialnego kupowania nie są zupełnie obce naszemu
społeczeństwu. Odpowiedzialnymi konsumentami, choć może nawet o tym
nie wiedzą, są często osoby starsze: wielu z nich od lat ma zwyczaj
korzystania z toreb wielokrotnego użytku, oszczędzania światła,
wody, energii. Za to dla ich wnuków urodzonych już w kapitalizmie,
otoczonych zewsząd gadżetami, świadoma konsumpcja może być rodzajem
buntu wobec panującej kultury konsumpcyjnej.
Przełomowym momentem dla rozpowszechnienia idei świadomej
konsumpcji była w Polsce, według Małgorzaty Krzystkiewicz, masowa
moda na torby ekologiczne. Dzięki ich popularności wielu ludzi
zaczęło się interesować kwestiami związanymi z wytwarzanymi
odpadami.
Z drugiej strony, czy w naszym – cały czas stosunkowo biednym
społeczeństwie – jest szansa na to, by ludzie masowo kupowali
produkty ekologiczne czy oznakowane jako Fair Trade, które są
droższe? Czy można oczekiwać, że polscy konsumenci będą prowadzić
bojkoty konsumenckie – jak to czynią mieszkańcy Europy Zachodniej –
wymuszając od koncernów lepsze traktowanie pracowników czy
ekologiczne sposoby produkcji?
Ujawnienie łamania praw pracowniczych przez „Biedronkę” nie
przyczyniło się do utraty klientów przez sieć. O lojalności
konsumentów zadecydowały ceny – o wiele niższe niż w innych
sklepach.
Promotorzy świadomej konsumpcji nie oczekują więc cudów.
Wiedzą, że żyjemy w świecie uzależnionym od konsumpcji. –
Absolutnie nie przekonujemy ludzi do tego, by przestali chodzić do
sklepów lub zmienili wszystkie swoje nawyki konsumenckie –mówi M.
Krzystkiewicz.Wystarczy stosować się do kilku podstawowych zasad:
nie nabierać się na triki marketingowe; czytać to, co jest na
etykietach; mieć świadomość, co i od kogo kupujemy, skąd pochodzą
produkty i co możemy z nimi zrobić, gdy już nie są nam
potrzebne.
Jak widać, bycie świadomym konsumentem nie wymaga wielu
poświęceń. Metodą małych kroków możemy zacząć zmieniać codzienne
wybory przy kasie.
Elektroniczna wersja „Spacerowników” na
Źródło: inf. własna
