Publicystyka - ngo.pl

Z punktu widzenia prawa skłoting to działanie nielegalne, zwyczajne włamanie, naruszenie świętej własności prywatnej[1]. Jednakże moralna ocena tego zjawiska zależy też od języka, jakim się posługujemy. Skłotersi, czyli osoby przejmujące pustostany, mówią o „odzyskiwaniu” opuszczonych, zapomnianych, niszczejących miejsc, adaptowaniu ich do życia i mieszkania. Są różne powody, dla których ludzie decydują się stworzyć nowe bądź zamieszkać na już istniejących skłotach. Motywacja bywają czysto praktyczne względy, gdyż mieszkanie „na czarno” pozwala nie płacić za czynsz, a najczęściej także za wodę czy prąd. [Takie podejście przeważa na Zachodzie ze względu na wysokie ceny czynszów i mieszkań (za: Magazyn „Obywatel”, nr1 / 2003)]. Nieprawdziwe jest zatem przekonanie, że w większości skłotersi to zblazowane japiszony, którym życie ponad stan pozwala na taką fanaberię czy przygodę, możliwość igrania z prawem, a liczba  zer na ich kontach pozwoli im w ostatecznym rozrachunku wybawić ciała z policyjnej opresji. Nic bardziej mylnego. Niepłacenie czynszów czy opłat za wynajem pozwala tym ludziom godnie przeżyć kolejny dzień. Godnie to kwestia umowna. Umówmy się zatem, że jest to sytuacja, w której po opłaceniu mieszkania i wszelkich możliwych podatków jest za co nakarmić jeszcze dziecko i siebie.

Na skłotach zatrzymują się często z Europy
Środkowo-Wschodniej, jadące na Zachód do pracy. To pozwala im
oszczędzać wydatki związane z wynajmem mieszkania czy pokoju.

Ale są także ideologiczne i polityczne powody skłotowania. To ważna część ideologii anarchistycznej czy w ogóle myśli wolnościowej[2]. Ludzie ideologicznie zaangażowani w skłoting bardzo często na skłocie organizują miejsce, które możemy nazwać niezależnym centrum społeczno-kulturalnym (na świecie znane jako „social center”). Centrum takie staje się niemalże „instytucją” wspierania i promocji kultury niezależnej i inicjatyw wolnościowych: od wystaw i koncertów punk-rockowych przez warsztat rowerowy i drukarnie po debaty polityczne i akcje bezpośrednie w obronie praw pracowniczych czy lokatorskich. Jest wytchnieniem dla osób zmęczonych masową, komercyjną pop-kulturą. Miejscem, gdzie można realizować się na płaszczyźnie społecznej, obywatelskiej, lokalnej. Mimo że nie jest to zasadą, to jednak zazwyczaj skłoty skupiają osoby, które nie zgadzają się z zastanym porządkiem ekonomiczno-społecznym, powołując do życia inicjatywy (zarówno stowarzyszenia i fundacje jak i grupy nieformalne) mające na celu naprawę niesprawiedliwości, wyeliminowanie wszelkich dyskryminacji czy pomoc osobom społecznie zmarginalizowanym. Psychologia, socjologia traktują skłoting jako formę bezdomności. Skłotersi i skłoterki tym samym, stanowią formację sytuującą się na obrzeżach społeczności[3]. Są marginesem, o prawa którego walczą. Są siłą i narzędziem, jednym z motorów przemian społecznych jak niejednokrotnie same i sami o sobie mówią.

Nie samą pracą u podstaw jednak skłot żyje. Za bogatą ideą
skłotowania stoi również chęć mieszkania w „jednolitej”
społeczności, skalibrowanej według określonego stylu życia oraz
wspólnej wizji świata. Wbrew niektórym opiniom, nie ma to jednak
nic wspólnego z sektą. Te dwa zjawiska łączy jedynie (złośliwi
powiedzą „aż!”) ta sama litera początkowa s. Pomijając już fakt, że
sekty mają wyłącznie charakter religijny bądź wyznaniowy, to
sprawowana w nich władza jest wybitnie autorytarna. Już te dwa
argumenty stanowią silne zaprzeczenie idei skłotu. Skłot (z
wyjątkami od reguły) jest oparty na zasadach wolnościowych, gdzie
priorytetem jest poszanowanie drugiego człowieka bez względu na
kolor skóry, orientację seksualną, wyznanie, płeć czy status
społeczny. Decyzje podejmowane są poziomo na zasadzie wspólnego
konsensusu – nie w hierarchii pionowej, bez centralizacji. Jak
mówią mieszkańcy i mieszkanki skłotów, ta filozofia podejmowania
decyzji wynika z przekonania, że hierarchia zazwyczaj idzie w parze
z opresją i dyskryminacją wynikającą z posiadanej władzy. Władzy,
która daje szerokie pole do popisu manipulacji i upokorzeniu.
Zatem, gdy jedni i jedne skłotują z czysto użytecznych powodów,
drudzy i drugie upatrują w tym możliwość stworzenia choćby
namiastki alternatywnrgo społeczeństwa.

Owa chęć życia i mieszkania w takiej wspólnocie (obok
ideologii i/lub warunków ekonomicznych) jest jednym z fundamentów
skłotowania. Szczególnie cenną zaletą takiej społeczności o
zbieżnych dążeniach autonomicznych jest jej nieprzypadkowość i,
nazwijmy to, antymasowość, gdzie najważniejsza jest wolność
jednostki i relacje międzyludzkie. Gdzie nie jesteśmy anonimowymi
lokatorami mijającymi się tylko na klatkach schodowych, ale zwartą
grupą ludzi świadomych swoich wspólnych relacji i odpowiedzialnych
za swoje czyny. To utopia, ale kolejne próby tworzenia społeczności
alternatywnych, antysystemowych do tej utopii zbliżają.

[1]    Prawo w wielu krajach Unii Europejskiej dopuszcza skłotowanie bez obciążenia wykroczeniem kryminalnym. W krajach Europy Środkowo-Wschodniej prawo dotyczące skłotowania jest znacznie bardziej restrykcyjne i każda próba zajęcia pustostanu kończy się zazwyczaj interwencją policji i brutalną eksmisją (http://cia.bzzz.net/nielegalna_ewikcja_sklotu_na_zydowskiej,http://cia.bzzz.net/estonia_nalot_na_sklot). Podobne praktyki zdarzają się również w pozostałej części Europy (http://poland.indymedia.org/pl/2009/01/41929.shtml,http://cia.bzzz.net/eksmisja_ungdomshuset_zaczela_sie).

[2]    Zdarzają się również skłoty neofaszystowskie jak np. Casa Pound w Rzymie (www.casapound.org)

[3]    „Mieszkańcy skłotów zazwyczaj nie płacą podatków i innych opłat. Pozostają więc na marginesie funkcjonowania społeczeństwa” - „Wstęp do Anarchizmu”, Wydawnictwo AIW