Seniorzy na drodze do zmian. Jak projekt zamienił doświadczenie w sprawczość?
W gminach wiejskich i miejsko-wiejskich seniorzy często zmagają się z barierami ograniczającymi ich udział w życiu publicznym, cyfrowym i społecznym. Projekt „Seniorzy na drodze do zmian” pokazał, że odpowiednie wsparcie i edukacja potrafią przemienić te bariery w siłę. Dzięki udziałowi 90 seniorów w tym 18 wolontariuszy lokalne społeczności zyskały nowych liderów, inicjatywy i realną sprawczość.
W wielu małych gminach seniorzy przez lata pozostawali na marginesie życia publicznego – nie dlatego, że brakowało im chęci, lecz dlatego, że nikt nie pokazywał im narzędzi, a jeszcze mniej osób zadawało pytanie: co chcieliby zmienić? Projekt „Seniorzy na drodze do zmian” udowodnił, że wystarczy odrobina wiary, dobra edukacja i przestrzeń do działania, aby doświadczenie życiowe zamieniło się w realną sprawczość.
W ciągu kilku miesięcy 90 seniorów w tym 18 wolontariuszy stworzyło historię, która jest czymś więcej niż zestawem warsztatów i inicjatyw. To opowieść o dojrzewaniu do aktywności – w wieku, w którym społeczeństwo często tej aktywności już nie oczekuje.
Pierwszy krok: uwierzyć, że można mieć wpływ
Warsztaty liderskie były dla uczestników czymś więcej niż szkoleniem. To był moment, w którym po latach milczenia i biernego przyglądania się lokalnym problemom pojawiła się myśl: to ja mogę o tym decydować? To ja mogę coś zgłosić? To ja mogę zmienić swoje otoczenie?
Nauka o partycypacji, diagnozowaniu potrzeb, konsultacjach społecznych i obsłudze wniosków grantowych stała się przepustką do świata, od którego wielu seniorów czuło się odciętych. Z kolei spacery badawcze pozwoliły popatrzeć na własne miejscowości jak na mapę możliwości – i barier, które warto naprawić.
Społeczna odpowiedzialność – przebudzenie obywatelskie
Dla wielu uczestników największą wartość miało odkrycie, jak zgłosić problem w gminie, jak napisać petycję, jak rozmawiać z urzędem, a przede wszystkim – że mają do tego prawo.
To była nauka odwagi.
Nauka mówienia własnym głosem w przestrzeni publicznej.
Technologia, bezpieczeństwo i praktyka, która zostaje
Nowoczesne narzędzia – VR, alkogogle, symulacje – pokazały seniorom, jak w praktyce wygląda bezpieczeństwo drogowe. To właśnie te doświadczenia wzmocniły świadomość i odpowiedzialność, dając impuls do późniejszych działań, np. zgłaszania potrzeb modernizacji przejść dla pieszych.
Inicjatywy lokalne: moment, w którym teoria zamienia się w działanie
Najbardziej namacalnym efektem projektu były inicjatywy stworzone i przeprowadzone przez same grupy seniorów.
Nie były to działania symboliczne – były odpowiedzią na prawdziwe problemy społeczności:
- edukacja ekologiczna i pszczelarska,
- warsztaty dobrostanu psychicznego,
- florystyka zero waste,
- kulinarne działania łączące tradycję z ekologią,
- aktywność sportowa,
- edukacja cyfrowa i zdrowotna,
- spotkania międzypokoleniowe.
Po raz pierwszy wielu seniorów powiedziało: „to jest nasze działanie” – zaplanowane, zorganizowane i zrealizowane własnymi rękami.
Od diagnozy do dialogu – spacery badawcze
Wspólne przejścia ulicami miejscowości pozwoliły spojrzeć na codzienne trasy oczami tych, którzy korzystają z nich najczęściej.
Brak ławek, słabe oświetlenie, niebezpieczne przejścia, bariery architektoniczne – to wszystko przestało być „tłem”, a stało się listą zadań.
Na podstawie obserwacji spisano raporty, a seniorzy mogą stać się nie odbiorcami, lecz partnerami do rozmów z władzami.
Konferencja końcowa – nie podsumowanie, lecz otwarcie
Finał projektu był świadectwem tego, jak bardzo zmieniły się grupy seniorskie.
Wymiana doświadczeń, prezentacje inicjatyw i podpisanie Porozumienia na Rzecz Realizacji Inicjatyw Lokalnych i Wzajemnej Współprac pokazały, że seniorzy mają nie tylko pomysły, lecz także odwagę i gotowość do dalszego działania.
Porozumienia oznaczają jedno: projekt nie kończy się wraz z finansowaniem.
Teraz zaczyna się sieć współpracy – powstała oddolnie, solidnie i z wiarą, że warto.
Najważniejsza zmiana? Ta wewnętrzna
Projekt „Seniorzy na drodze do zmian” nie tylko podniósł kompetencje.
Przede wszystkim zmienił sposób myślenia o roli osób starszych w lokalnych społecznościach.
Seniorzy:
- odzyskali poczucie wpływu,
- przełamali izolację,
- zbudowali sieci wsparcia,
- odkryli narzędzia, które dotąd były poza ich zasięgiem.
W przestrzeni, gdzie często mówiono: „już niewiele można zrobić”, pojawiła się energia: „zróbmy to razem”.
Droga się nie kończy – teraz prowadzi dalej
Seniorzy przestali być grupą „dla której się robi”.
Stali się grupą, która robi – świadomie, odpowiedzialnie, wspólnie.
To największa wartość projektu.
I najlepszy kierunek, w którym mogła podążyć lokalna społeczność.
Zadanie publiczne Seniorzy na Drodze do Zmian jest finansowane ze środków otrzymanych od Zleceniodawcy w ramach edycji 2025 rządowego programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych Aktywni+ na lata 2021–2025.
