Publicystyka - ngo.pl

Wyniki badania „Kondycja sektora organizacji pozarządowych 2015” świadczą o tym, że branża socjalna zyskuje na znaczeniu w stosunku do 2012 i 2010 roku, kiedy odpowiednio 6% i 7% organizacji wskazało działania z obszaru pomocy społecznej jako swój główny cel i misję. Zwiększył się też procent organizacji, które deklarują, że prowadzą jakieś działania z obszaru pomocy społecznej i usług socjalnych, choć niekoniecznie jest to najważniejsze pole ich działań – w 2014 roku było ich 20%, a trzy i pięć lat wcześniej 16% i 17%. Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że zgodnie z wynikami badania „Kondycja sektora” sprzed siedmiu, dziewięciu i jedenastu lat, przed 2010 rokiem organizacje socjalne stanowiły większą niż obecnie część sektora.

Czym zajmują się organizacje socjalne?

Organizacje z branży pomocy społecznej (wszystkie, które prowadzą jakieś działania w tym obszarze, a więc 20% sektora) najczęściej działają na rzecz rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, mających problemy z wychowaniem dzieci itd. oraz osób niepełnosprawnych – każdą z tych grup odbiorców wskazuje po połowie organizacji socjalnych.

Działalność skierowana do rodzin w trudniej sytuacji życiowej polega bardzo często na pomocy dzieciom i młodzieży oraz opiece nad nimi – taką działalność prowadzi 46% organizacji socjalnych.

Odbiorcy działań organizacji z branży pomocy społecznej często wymagają wsparcia z powodu bardzo trudnej sytuacji materialnej – pomoc osobom skrajnie ubogim to kwintesencja działań charytatywnych – w 2014 roku zadeklarowało ją 39% stowarzyszeń i fundacji świadczących usługi socjalne, a 23% stwierdziło, że organizuje dystrybucję darów żywnościowych, rzeczowych oraz odzieży.

Osoby ubogie, a także niepełnosprawne, bywają jednocześnie w podeszłym wieku, dlatego aktywność skierowana do osób starszych jest także częstym celem działania organizacji socjalnych – wskazuje go 36% z nich. Rzadziej organizacje pomocy społecznej wspomagają uzależnionych (28%) i chorych (23%), 18% z nich prowadzi lub wspiera domy dziecka, a 16% zajmuje się pomocą bezdomnym.

W jaki sposób organizacje socjalne wspierają wspomniane grupy odbiorców i realizują swoją misję? Podobnie jak w przypadku innych organizacji pozarządowych, stowarzyszenia i fundacje socjalne przede wszystkim prowadzą bezpośrednie działania na rzecz swoich

podopiecznych (73%), a także organizują różnego rodzaju wydarzenia – choćby koncerty czy festyny (61%).

Branża ta zdecydowanie częściej pomaga swoim podopiecznym materialnie – finansowo lub rzeczowo (52%), a także organizuje ich wzajemne wsparcie – na przykład grupy samopomocowe (41%). Częściej niż w całym sektorze organizacje socjalne podejmują też aktywność rzeczniczą, reprezentując interesy członków lub klientów organizacji (40%).

Większa systematyczność działań i zasoby

Działania podejmowane przez organizacje socjalne zazwyczaj wymagają działalności stałej i systematycznej – trudno „od czasu do czasu” lub akcyjnie prowadzić noclegownię dla bezdomnych czy dom dziecka. Dlatego organizacje z tej branży częściej działają codziennie w „godzinach pracy” (w ten sposób pracuje 42% z nich w stosunku do 33% stowarzyszeń i fundacji w całym sektorze), częściej też dysponują biurem/lokalem, z którego mogą dowolnie korzystać (w takiej sytuacji jest 67% organizacji branży socjalnej i 58% wszystkich).

Bardziej systematyczne, stałe działanie i codzienna dostępność dla klientów oraz podopiecznych wymaga nie tylko lokalu, ale też zasobów – ludzkich i finansowych. Dane z badania przeprowadzonego w 2015 roku potwierdzają, że na tle całego sektora organizacje socjalne są bogatsze i częściej zatrudniają pracowników oraz angażują wolontariuszy.

Przeciętny budżet organizacji pomocy społecznej w 2014 roku (73 tysiące złotych) ponad dwukrotnie przewyższał przeciętne przychody wśród wszystkich organizacji (27 tysiące złotych). Większe środki pozwalają częściej zatrudniać pracowników – stały personel ma 44% organizacji socjalnych w stosunku do 35% w całym sektorze.

Zespół pracowników w stowarzyszeniach i fundacjach zajmujących się pomocą społeczną jest też większy niż w pozostałych organizacjach – przeciętnie liczy 6 osób, podczas gdy we wszystkich organizacjach zatrudniających na stałe pracowników są to przeciętnie 4 osoby. Warto jednak dodać, że mimo ponadprzeciętnych budżetów, wynagrodzenia w organizacjach pomocy społecznej są niższe niż w większości innych branż. W całym sektorze uśrednione zarobki pracowników w przeciętnej organizacji zatrudniającej stały personel wynoszą nieco ponad 2800 złotych brutto miesięcznie w przeliczeniu na podstawowy wymiar czasu pracy. W branży pomocy społecznej jest to około 2400 złotych brutto.

Organizacje pomocy społecznej dysponują nie tylko większymi zespołami pracowników, ale też częściej korzystają z pomocy wolontariuszy – angażuje ich 78% z nich (w całym sektorze 61% organizacji może liczyć na ich wsparcie).

Źródła przychodów i …problemów

Relatywnie wysokie budżety branży socjalnej są związane z większym zróżnicowaniem źródeł przychodu, z których korzystają organizacje do niej należące. Stowarzyszenia i fundacje socjalne częściej niż organizacje w całym sektorze korzystają z zagranicznych środków publicznych (funduszy strukturalnych, programów Komisji Europejskiej itd.) oraz środków rządowych i administracji centralnej. Są liderem pod względem poziomu wykorzystania filantropii indywidualnej, darowizn od instytucji i firm oraz odpisów 1% podatku.

Jest to na pewno związane z ich obszarem działań – badania opinii publicznej potwierdzają, że po pierwsze Polacy identyfikują cały sektor z organizacjami charytatywnymi, a po drugie to je najchętniej chcą wspierać. Mniej oczywiste mogą się wydawać częstsze wpływy z działalności gospodarczej i odpłatnej branży socjalnej. Mają one raczej związek nie z ich obszarem działań, ale z wysokimi przychodami. Badania pokazują, że prowadzenie działalności ekonomicznej wymaga ponadprzeciętnych zasobów.

Więcej środków z różnorodnych źródeł to nie tylko więcej możliwości działania. To też więcej biurokracji i różnych – typowych dla każdego z rodzajów finansowania – formalności związanych z ich wykorzystaniem. Dlatego właśnie organizacje pomocy społecznej częściej narzekają na biurokrację administracji publicznej i formalności związane z wykorzystaniem środków. Częściej też doskwiera im nadmierna kontrola ze strony administracji publicznej – na ten problem skarży się 30% podmiotów z tej branży.