Publicystyka - ngo.pl

W artykule Sportowe, edukacyjne, socjalne, kulturalne… pisaliśmy o podstawowych różnicach między największymi branżami w polskim sektorze pozarządowym – dziś więcej na temat organizacji zajmujących się sportem i turystyką. Tworzą one największy segment polskiego sektora pozarządowego: można szacować, że dla ok. 20 tys. aktywnych organizacji jest to podstawowe pole działalności, zaś kolejnych 10 tys. prowadzi jakieś działania w obszarze sportu i turystyki, pomimo, że nie jest to najważniejsze pole ich aktywności. W tym artykule skupiamy się tylko na tych pierwszych, dla których są to najważniejsze obszary działania.

Zdecydowana większość z tych organizacji zajmuje się prowadzeniem zajęć sportowych, organizowaniem zawodów lub prowadzeniem obiektów sportowych (85%). Aktywność związana z turystyka i rekreacją najczęściej jest prowadzona równolegle do sportowej i deklaruje ją 53% organizacji z tej branży. Dlatego też w dalszej części artykułu organizacje te będziemy skrótowo nazywać „sportowymi” pamiętając, że wśród nich są też organizacje skupione na turystyce i rekreacji.

Ponad połowa organizacji działa na wsi lub w niedużych miastach do 50 tys. mieszkańców, a zaledwie 5% ma swoją siedzibę w Warszawie. Skupiają się przede wszystkim na działaniach lokalnych i regionalnych: mniej niż jedna trzecia prowadzi działania na skalę ogólnopolską.

Organizacje z tej branży to niemal wyłącznie stowarzyszenia: formę fundacji ma zaledwie 2% z nich (zainteresowanych tematem form prawnych klubów sportowych odsyłamy do  Poradnika NGO: http://poradnik.ngo.pl/x/674547). Mają one stosunkowo dużo członków (połowa z nich zrzesza 40 lub więcej osób), którzy aktywnie włączają się w ich działania. Jednocześnie tylko 46% organizacji współpracuje z zewnętrznymi wolontariuszami – to mniej niż w pozostałych branżach, w których wolontariuszy angażuje większość organizacji, a w przypadku stowarzyszeń i fundacji działających w obszarze ochrony zdrowia czy usług socjalnych – nawet ponad 60%. Organizacje sportowe stosunkowo rzadko współpracują też z płatnymi pracownikami: 22% zatrudnia na stałe płatny personel, kolejne 19% podpisuje jednorazowe umowy zlecenia czy o dzieło. Jednak 12% planuje kogoś zatrudnić w ciągu najbliższego roku.

Na tle całego sektora pozarządowego organizacje sportowe nie są zamożne: przeciętna miała do dyspozycji w 2009 roku 17 tys. złotych, podczas gdy inne typy organizacji – 24 tys. zł. Widoczne są różnice związane z miejscem funkcjonowania: na wsi przeciętna organizacja sportowa ma roczny budżet w wysokości 9,5 tys. zł, podczas gdy w miastach przekracza on 20 tys. zł, a w Warszawie – 50 tys. zł. Jest to konsekwencją faktu, że ponad połowa warszawskich organizacji sportowych działa na skalę ogólnopolską lub szerszą, podczas gdy na wsi dominują organizacje działające lokalnie – a to właśnie organizacje ogólnopolskie prowadzą szeroko zakrojone działania wykorzystujące duże budżety.

Najpopularniejsze źródła finansowania organizacji sportowych to środki samorządowe oraz składki członkowskie – każde z nich wykorzystywane jest przez blisko dwie trzecie organizacji. Jednak o ile te pierwsze stanowią istotny składnik budżetów organizacji: co czwarta wykorzystywana złotówka pochodzi właśnie z kasy samorządowej, o tyle ze składek pochodzi zaledwie co dziesiąta złotówka. Obok środków samorządowych drugim najważniejszym składnikiem budżetu sektora sportowo-turystycznego są środki rządowe, z których również pochodzi co czwarta złotówka w budżecie.

W porównaniu do innych typów organizacji, organizacje sportowe i turystyczne w ogromnym stopniu bazują na środkach publicznych (wliczając w to zarówno fundusze samorządowe, rządowe, jak i europejskie) – są one najważniejszym źródłem finansowania dla ponad połowy organizacji.

Środki europejskie wykorzystywane są jednak w niewielkim stopniu - tylko 19% organizacji aplikowało o nie w latach 2009-2010, a zaledwie 41% starających się uzyskało dofinansowanie. Są to znacznie niższe wskaźniki niż w przypadku organizacji zajmujących się innymi dziedzinami. Warto zauważyć, że mniej niż jedna trzecia organizacji sportowych i turystycznych uznaje swoją wiedzę na temat funduszy europejskich za wystarczającą.

Na tle innych branż sektora pozarządowego organizacje sportowe są niezwykle silnie wzajemnie ze sobą powiązane: aż 40% należy do jakichś krajowych porozumień organizacji pozarządowych, podczas gdy w większości innych branż sektora odsetek ten nie przekracza 25%. Wydaje się jednak, że powiązania te pozostają w wielu przypadkach na papierze: częste, regularne kontakty z innymi organizacjami pozarządowymi deklaruje zaledwie 19% organizacji sportowych i turystycznych. Jednocześnie gorzej niż organizacje z innych branż oceniają poziom współpracy z podobnymi do siebie organizacjami.

Znacznie intensywniejsze kontakty łączą organizacje sportowe z instytucjami publicznymi: 38% ma częste i regularne kontakty z samorządem gminnym, a jeszcze więcej (43%) często kontaktuje się z instytucjami użyteczności publicznej.

Największe potrzeby organizacji sportowych związane są z ich zapleczem materialnym: dodatkowe, wolne środki najchętniej przeznaczyłyby na zakup sprzętu związanego z obszarem działania. Odpowiedź taką wskazało aż 59% organizacji, podczas gdy pozostałe cele wskazywane były przez maksymalnie 30% organizacji. W tej kwestii organizacje sportowe wyraźnie odróżniają się od innych organizacji pozarządowych: dla większości branż pierwszym celem, na jaki zostałyby przeznaczone takie dodatkowe środki, byłby wkład własny do projektów, niemal równie często pojawiała się promocja działań organizacji.

W kwestii szkoleń największe zainteresowanie budzą te związane z pozyskiwaniem funduszy – podobnie jak w innych branżach sektora, za potrzebne uważa je prawie 60% organizacji. Na drugim miejscu, wskazywane przez 41% organizacji, pojawiają się szkolenia związane z dziedziną działania.

Gdy spojrzymy na dotychczasowe doświadczenia organizacji sportowych, okazuje się, że ich przedstawiciele rzadziej niż działacze z innych branż korzystają ze szkoleń: w 2010 roku 29% organizacji brało udział w szkoleniach poświęconych specyfice obszaru działania, a tylko 19% - z tych związanych z funkcjonowaniem organizacji.

Na koniec przyjrzyjmy się jeszcze nastrojom przedstawicieli władz organizacji sportowych. Są one raczej optymistyczne: co trzeci badany uważa, że w ostatnim roku warunki działania były lepsze niż w latach poprzednich, zaś połowa spodziewa się w następnym roku warunków lepszych niż obecnie.