Stowarzyszenia i fundacje skupiające się na działaniach z zakresu usług socjalnych i pomocy społecznej to około 7% wszystkich polskich organizacji pozarządowych. Jednak mimo iż jest ich mniej niż organizacji sportowych czy edukacyjnych, są wśród Polaków bardziej znane. Często korzystają ze wsparcia wolontariuszy, stosunkowo dużo środków uzyskują dzięki osobom indywidualnym i firmom i na tle innych branż sektora pozytywnie oceniają warunki funkcjonowania.
W Polsce jednym z priorytetów Europejskiego Roku jest przeciwdziałanie ubóstwu dzieci i międzypokoleniowemu przekazywaniu biedy (fot. Jan Mencwel – inne zdjęcia możesz obejrzeć na mediateka.ngo.pl).
W Polsce aktywnych jest ok. 10 tys. stowarzyszeń i fundacji prowadzących działania w zakresie pomocy społecznej i usług socjalnych. Dla ok. 4 tys. z nich realizacja tych właśnie zadań jest podstawową misją organizacji (natomiast pozostałe 6 tys. koncentruje się na innych zadaniach, takich jak ochrona zdrowia czy edukacja, traktując działania z pola pomocy społecznej jako aktywność poboczną czy uzupełniającą).
Choć owe 4 tys. to zaledwie 7% wszystkich polskich organizacji pozarządowych, to jednak branża pomocy społecznej jest przez zwykłych Polaków znacznie lepiej rozpoznawalna niż liczniejsze w naszym kraju organizacje sportowe czy edukacyjne. Dzieje się tak zapewne dzięki aktywności dużych ogólnopolskich organizacji oraz zainteresowaniu mediów tematyką pomocy społecznej.
Czym dokładnie zajmują się organizacje pomocy społecznej?
Zanim przyjrzymy się bliżej specyfice działania tych organizacji, zobaczmy czym dokładnie zajmują się w swojej codziennej aktywności. Ponad połowa z nich (59%) wspiera osoby niepełnosprawne i chore, również ponad połowa (53%) prowadzi działania wspomagające rodziny (niewydolne wychowawczo, ubogie, wielodzietne). Pomocą osobom skrajnie ubogim zajmuje się 44% organizacji z branży pomocy społecznej, a osoby starsze wspiera 29%. Nieco mniej jest organizacji, które w ramach swojej aktywności wspierają osoby uzależnione lub ich bliskich (25%) czy osoby bezdomne (16% organizacji pomocy społecznej).
Jednak organizacje z tej branży nie ograniczają się tylko do działania w obszarze usług socjalnych. Blisko połowa (42%) prowadzi tez działania edukacyjno-oświatowe, 35% jest aktywna na polu ochrony zdrowia, a 31% - na polu sportu i turystyki.
Jak działają i kogo angażują organizacje pomocy społecznej?
Organizacje z tej branży prowadzą działania na stosunkowo szeroką skalę. Ponad jedna trzecia (36%) jest aktywna na terenie całego kraju lub nawet w innych krajach, a tylko 3% ogranicza swoje działania tylko do najbliższego sąsiedztwa. 37% ma siedzibę w miastach wojewódzkich, natomiast na wsi – tylko 17%.
Stowarzyszenia i fundacje pomocy społecznej znacznie częściej niż organizacje z innych branż są wspierane społeczną pracą osób niezrzeszonych w organizacji. Aż dwie trzecie (66%) korzysta z pomocy wolontariuszy zewnętrznych, podczas gdy w całym sektorze pozarządowym odsetek ten jest na poziomie 50%. W przeciętnej organizacji korzystającej z takiego wsparcia społecznego w ciągu roku angażuje się ok. 12 wolontariuszy, spośród których większość systematycznie i często włącza się w prace organizacji.
Prawie połowa stowarzyszeń i fundacji pomocy społecznej (a więc podobny odsetek jak w przypadku całego sektora) korzysta też z pracy płatnej: zatrudniając na stałe płatny personel (27%) lub jedynie podpisując jednorazowe umowy (21%). W ciągu 2010 roku w 29% organizacji zatrudniających personel wzrosła liczba pracowników, w 12% zmalała. Warto zauważyć, że aż 19% organizacji działających w obszarze pomocy społecznej i usług socjalnych planowała na przełomie 2010 i 2011 roku zatrudnić w ciągu nadchodzącego roku nowe osoby (w całym sektorze pozarządowym odsetek ten jest na poziomie 13%).
Jak organizacje finansują swoje działania?
Organizacje pomocy społecznej dysponują dużymi funduszami: przeciętna organizacja miała w 2009 roku 45 tys. przychodu (a więc ponad dwukrotnie więcej niż przeciętny budżet w innych branżach), a 16% miało do dyspozycji ponad pół miliona złotych. Ponad połowa (55%) organizacji korzysta ze środków samorządowych, a dla 28% jest to główne źródło przychodów. Łącznie aż jedna trzecia przychodów całej branży pochodzi ze źródeł samorządowych. Ważną rolę – ważniejszą niż w większości innych branż – pełnią też fundusze uzyskiwane z darowizn (korzysta z nich 67% organizacji) i z 1% podatku dochodowego (uzyskiwane przez 36% organizacji). Wraz z funduszami ze zbiórek publicznych, środki z tych źródeł stanowią jedną czwartą przychodów całej branży, zaś dla jednej trzeciej (32%) organizacji stanowią one najważniejszą pozycję w budżecie.
Ocena sytuacji i najważniejsze potrzeby
Działacze organizacji skupionych na pomocy społecznej i usługach socjalnych są zadowoleni z warunków, w jakich funkcjonują: aż 35% uważa że są one lepsze niż w latach poprzednich (w całym sektorze wskaźnik ten jest na poziomie 30%), a 41% - że ani lepsze, ani gorsze. Optymistycznie też patrzą w przyszłość: aż 51% spodziewa się warunków lepszych niż obecnie.
Nie znaczy to oczywiście, że w swoich działaniach nie napotykają na problemy. Wśród najważniejszych wskazują trudności w zdobywaniu funduszy i sprzętu (jako odczuwalne określa je 63% organizacji), nadmierną biurokrację administracji publicznej (60%) oraz skomplikowane formalności przy staraniu się o środki (56%), przy czym te dwie ostatnie kwestie są w branży pomocy społecznej odczuwalne bardziej niż w organizacjach o innym profilu.
Spośród możliwych szkoleń największe zainteresowanie – podobnie jak w innych branżach sektora – budzą te związane ze zdobywaniem funduszy (jako przydatne określa je 58% organizacji), a także z kwestiami formalnoprawnymi (37%) oraz dotyczące samej dziedziny działania organizacji (35%).
Dodatkowe środki organizacje najchętniej przeznaczyłyby na wkład własny do projektów (31% organizacji), promocję działań (26%) lub poszerzenie serwisu świadczonych usług (25%).
Źródło: inf. własna ngo.pl
