Publicystyka - ngo.pl

Stworzenie kompleksowego wsparcia dla organizacji obywatelskich stanowiło jeden z priorytetów Rządu Zjednoczonej Prawicy po objęciu władzy w 2015. Było to efektem głębokiego namysłu i pracy zespołu utworzonego i kierowanego przez prof. Piotra Glińskiego. Był to pierwszy w dziejach III RP program, który przyczynił się do wzmocnienia pluralizmu w trzecim sektorze poprzez „wyrównanie szans pomiędzy wielkimi, doświadczonymi i bogatymi organizacjami, zakotwiczonymi głównie w metropoliach, a środowiskami dotąd pomijanymi, o wrażliwości bardziej nastawionej w stronę patriotyczno-konserwatywną, pochodzącymi z mniejszych ośrodków, mniej doświadczonymi w pozyskiwaniu grantów i posiadającymi ograniczone zasoby”[1].

Efektem tego był szereg zmian ustawowych i instytucjonalnych. Stworzony został Komitet ds. Pożytku Publicznego, mający na celu koordynowanie prac ministerstw nad przepisami dotyczącymi społeczeństwa obywatelskiego. Utworzony został Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (NIW), który jako rządowa agencja jest instytucją zarządzającą dla programów wsparcia organizacji obywatelskich.

Nacisk położono na rozwój instytucjonalny organizacji obywatelskich. Temu służył przede wszystkim Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich (PROO), ale też wpisanie możliwości wliczenia wydatków na rozwój instytucjonalny w innych programach. W celu rozwoju małych organizacji i grup nieformalnych w kilku programach stworzono specjalne priorytety na regranting, w ramach których wybrani w konkursach operatorzy, wywodzący się z organizacji obywatelskich, rozdzielali tzw. małe granty. W latach 2018 – 2023 Rada Ministrów ustanowiła 9 programów wsparcia. Przyznano w ich ramach prawie 6,5 tys. dotacji na łączną kwotę 1,2 mld złotych[2]. Oprócz tego uruchomione było specjalne wsparcie dla organizacji wspierających uchodźców z objętej wojną Ukrainy.

Ale NIW nie jest tylko instytucją zarządzającą grantami. Od początku istnienia NIW prowadzone są działania edukacyjne w ramach Akademii NIW. To są zarówno szkolenia, webinary dotyczące samych konkursów, zasad składania wniosków, rozliczania kosztów czy zasad sporządzania sprawozdań jak i działania edukacyjne związane z problemami nurtującymi całe środowisko organizacji obywatelskich (jak np. RODO, dostępność czy prowadzenie mediów obywatelskich).

Program Korpus Solidarności to rozbudowa sieci partnerów regionalnych i lokalnych wspierających rozwój wolontariatu w terenie. W 2023 roku uruchomiony został konkurs Wspierania Organizacji Wolontariatu (WOW) w ramach, którego wsparte zostały organizacje posiadające koordynatorów wolontariatu. Utworzono również Szkołę Dobrego Wolontariatu dla koordynatorów wolontariatu. Jej pierwsza edycja odbyła się na przełomie września i października 2023 roku.

NIW – CRSO wspiera działalność badawczą w ramach utworzonego w 2023 roku Biura Badań i Analiz ważną dla całego sektora obywatelskiego. W ramach dotacji z NIW – CRSO powstały raporty ważne dla całego sektora. Przykładem może być, szeroko dyskutowany na łamach ngo.pl raport Stowarzyszenia Klon/Jawor „Efekt mrożący. O kondycji rzecznictwa organizacji pozarządowych”, powstały w ramach Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich.

NIW – CRSO wspiera w miarę swoich możliwości prace badawcze i publikacje ważne dla sektora. Przykładem tego niech będzie publikacja „Wzory Obywatelskości. Gry salonowe czy zwyczaje domowe”[3] wydaną przez IFiS PAN czy opublikowany przez NIW – CRSO raport z badań przeprowadzonych przez zespół ekspertów z Fundacji M.A.P.A. Obywatelska pod kierunkiem Piotra Steca „Finansowanie organizacji pozarządowych przez jednostki samorządu terytorialnego w 2020 i 2021 r. Raport z badań”

Ważną publikacją była książka „Aktywne społeczeństwo w zmieniającej się rzeczywistości”, będąca podsumowaniem pięciu lat istnienia NIW – CRSO. W tej publikacji są artykuły kilkudziesięciu ekspertów związanych od wielu lat z sektorem obywatelskim a artykuły poruszają istotne sprawy dla całego społeczeństwa obywatelskiego. Z kolei publikacja „Odporność i rozwój. Polski sektor obywatelski po 20 latach obowiązywania ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie” to ważny głos w debacie nad stanem obecnym i kierunkami rozwoju zarówno sektora obywatelskiego jak i prawodawstwa jego dotyczącego.

Dyrekcja NIW dążyła do otwarcia się na płynące z różnych stron głosy (zarówno z sektora obywatelskiego jak i ze środowisk naukowych), aby NIW stał się miejscem refleksji nad sektorem obywatelskim. Niestety obecny dyrektor NIW zlikwidował Biuro Badań i Analiz. W 2024 nie było żadnej publikacji mogącej być forum czy pretekstem do dyskusji na ważne dla sektora tematy. Wydano tylko prace laureatów konkursów na najlepszą pracę doktorską za lata 2021 i 2022. Zwykle na dorocznej konferencji NIW wręczano nagrody laureatom konkursu. W 2024 takiego punktu na Konferencji NIW zabrakło.

NIW – CRSO prowadzi Konkurs na najlepszą pracę magisterską i rozprawę doktorską poświęconą społeczeństwu obywatelskiemu. W 2024 roku planowano wydanie nagrodzonych prace doktorskie w edycji 2021 i 2022.

To tylko jeden aspekt aktywnego uczestnictwa NIW – CRSO w dialogu na ważne tematy dotyczące sektora obywatelskiego. W siedzibie NIW – CRSO co kwartał odbywały się spotkania organizacji harcerskich objętych Rządowym Programem Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych (ROHiS), gdzie przedstawiciele tych organizacji dyskutują zarówno nad bieżącymi problemami tego środowiska, jak i nad samym programem jego skutkami, możliwościami zmian.

Na zaproszenie pierwszego dyrektora NIW – CRSO Wojciecha Kaczmarczyk w siedzibie NIW – CRSO odbywają się też regularnie spotkania Konwentu Wojewódzkich Rad Dialogu Pożytku Publicznego. Rady to ważny element dialogu obywatelskiego. W ich trakcie dyrektor NIW – CRSO informował Konwent o bieżącej działalności i planach NIW oraz Komitetu ds. Pożytku Publicznego. W zeszłym roku na terenie Sejmu RP odbyła się konferencja dotycząca Uniwersytetów Ludowych.

Ważnym elementem rozwojowym dla sektora obywatelskiego były organizowane wspólnie z Fundacją GPW seminaria dotyczące tworzenia kapitałów żelaznych z udziałem ekspertów rynku kapitałowego. Tworzenie kapitałów żelaznych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego jest bardzo ważne i priorytet 2 PROO jest kolejnym innowacyjnym programem wspierania tworzenia takich kapitałów.

Te pionierskie w III RP działania były możliwe również dzięki otwarciu prof. Piotra Glińskiego i współpracującego z nim dyrektora NIW-CRSO Wojciecha Kaczmarczyka. Szerzej zostało to opisane w artykule Przemysław Jaśkiewicza „Byłem naiwny?” na portalu ngo.pl[4] – tu zacytujmy tylko jeden fragment: 
„W 2016 „Wiadomości” i „Panorama” zaczęły publikować materiały o powiązaniach beneficjentów pieniędzy przeznaczonych dla organizacji pozarządowych przez Urząd Miasta Warszawy z politykami rządzącej do 2015 roku koalicji. Symbolem tego było tzw. „rysowanie strzałek”, pokazujących wzajemne związki organizacji i rządzących. Wywołało to sprzeciw wielu organizacji, które uznały tego typu praktyki za godzące w społeczeństwo obywatelskie i, pośrednio, w demokrację. Materiały te nie wywołały żadnych „audytów”, „kontroli”, raportów NIK, czy doniesień do prokuratury. Z tego, co pamiętam sam wicepremier Piotr Gliński zaangażował się w wyciszenie tych inkwizytorskich zapędów, uznając zapewne, że lepiej jest budować niż niszczyć. Była to decyzja sprzeczna z bieżącym interesem politycznym rządzących, ale mająca na celu dalekosiężne skutki (…).Dzięki tej decyzji możliwe było zaangażowanie w dyskusję nad wsparciem przez państwo sektora obywatelskiego szerokiego kręgu środowisk pozarządowych, również tych krytycznie nastawionych do ówczesnego rządu”[5].

Działalność NIW – CRSO spotkała się z atakami mediów związanych z opozycją zwących się „wolnymi mediami”. Katarzyna Batko-Tołuć stwierdziła, że 40% dotacji z Narodowego Instytutu Wolności (NIW – CRSO) otrzymują organizacje związane z PiS[6] . Powołała się przy tym na „raport” Stowarzyszenia 61, które prowadzi serwis Mam Prawo Wiedzieć. Tę wiadomość podchwyciły niektóre tzw. „wolne media”. W programie „Fakty po Faktach” 23 stycznia 2023 r. na podstawie tych informacji Jakub Wygnański stawiał tezy o tworzeniu „jakiegoś innego społeczeństwa obywatelskiego” czy o „braniu organizacji (tych nieprzychylnych rządowi) głodem”. Padło również stwierdzenie, że wcześniej, czyli przed 2015 rokiem, nawet jeżeli miało miejsce wspieranie organizacji przychylnych władzy, to na małą skalę, a teraz „jest kompletnie poza skalą”. To wszystko zostało nazwane „bezwstydem”. Pojawia się pytanie, na podstawie jakich danych Jakub Wygnański opierał swoje twierdzenia? Pytanie Dyrektora NIW – CRSO w sprawie rzekomego raportu pozostało bez odpowiedzi[7].

Obecny Dyrektor NIW – CRSO Michał Braun bronił jesienią 2023 postulatu likwidacji NIW – CRSO w artykule opublikowanym na łamach ngo.pl[8]. Padł tu między innymi argument „środki muszą być rozdawane przy zdecydowanym udziale ekspertów, a nie polityków”. Nie przeszkodziło to politykowi KO. jakim jest Michał Braun objąć funkcji Dyrektora NIW – CRSO w marcu 2024. Sama zmiana na stanowisku Dyrektora NIW odbyła się w okolicznościach budzących spore wątpliwości. czy nie została złamana ustawa o NIW.

Warto tu również przytoczyć inną wypowiedź Jakuba Wygnańskiego. Stwierdził on mianowicie w studiu TVN, że organizacje, które teraz otrzymują dotacje „powiązane z władzą, które po ewentualnej zmianie władzy nie będą miały żadnej szansy na uzyskanie jakiejkolwiek dotacji i dlatego się okopują i wzmacniają”. Równie groźnie brzmiała zapowiedź w „100 konkretach”[9], że dotacji nie dostaną organizacje uznane za „nacjonalistyczne”. Oznaczało to, że ocenie nie będzie podlegał wniosek, ale organizacja i jej profil ideowy oraz poglądy jej kierownictwa.

Do tego dochodziło obrażanie pracowników NIW – CRSO. We wspomnianych „100 konkretach” deklarowano wprost, że NIW – CRSO jest „przechowalnią pisowskich aparatczyków”. Dyrektor NIW – CRSO wydał oświadczenie w obronie szkalowanych pracowników[10], które tradycyjnie pozostało bez odpowiedzi.

W powołanym 13 grudnia rządzie Ministrem ds. Społeczeństwa Obywatelskiego została p. Agnieszka Buczyńska ze Stowarzyszenia Polska 2050. Dawało to nadzieję, że jako osoba rozumiejąca potrzeby i uwarunkowania dotyczące społeczeństwa obywatelskiego będzie podejmowała decyzje bez nacisku polityki. Już na początku stycznia 2024 p. minister Buczyńska dokonała zmian w RDPP. Zostali usunięci członkowie RDPP powołani przez Piotra Glińskiego w listopadzie jako przedstawiciele Przewodniczącego. Byli to przedstawiciele organizacji pozarządowych:

Bogusław Janusz Cebulski – Stowarzyszenie Trzeźwości – Centrum Integracji Społecznej

Jan Walczuk – Instytut Suwerennej

Arkadiusz Malik – Fundacja im. Błogosławionego ks. Ignacego Kłopotowskiego

Mariusz Mituś – Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną

Natalia Janikowska – Stowarzyszenie Projekt Poznań

Maciej Seweryn – Fundacja Polska Wielki Projekt[11]

Na ich miejsce powołano między innymi 3 urzędników KPRM, będących podwładnymi Pani Minister: Piotra Steca, Marka Krawczyka i Michała Brauna. Zrobiono to po cichu. Za to dużo „szumu medialnego” zrobiono przy powołaniu Rady NIW – CRSO kolejnej kadencji, gdzie p. minister Agnieszka Buczyńska „odstąpiła” jedno miejsce będące w jej kompetencji przedstawicielowi organizacji obywatelskich. Ten fakt był i dalej jest przy każdej okazji nagłaśniany. Przez ekipę p. Minister Agnieszki Buczyńskiej jest to uważane za jeden z głównych sukcesów.

Warto się przyjrzeć procesowi naboru członków pozarządowych do Rady NIW. Zgodnie z ustawą o NIW – CRSO[12] w skład Rady NIW – CRSO wchodzi pięciu przedstawicieli organizacji obywatelskich powoływanych przez Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego. Minister Agnieszka Buczyńska praktycznie z dnia na dzień (29 stycznia 2024) ogłosiła, że członkowie pozarządowi będą powoływani w trzystopniowym procesie: pierwszy to przesłanie zgłoszenia wraz z poparciem minimum 20 organizacji obywatelskich, drugi to rozmowa z zespołem powołanym z członków RDPP i trzeci to spotkanie z p. Minister Agnieszką Buczyńską. Kryteria, jakimi kierowały się zespoły RDPP, a szczególnie jakimi kierowała się p. Minister nie zostały nigdzie ogłoszone. Zgłosiło się 65 kandydatów, po drugim etapie zostało 20 osób, które spotkały się z p. Minister Buczyńską na plenarnym posiedzeniu w KPRM[13]. Po tym spotkaniu p. Minister Buczyńska powołała w dniu 15 lutego 2024 pięć osób, nie podając, jakimi kryteriami się kierowała przy wyborze[14]. Dodatkowo jedno miejsce będące w gestii p. Minister objęła osoba z organizacji obywatelskiej. W wielu miejscach podkreślała, że podjęła „decyzję o przekazaniu stronie społecznej dodatkowego miejsca w Radzie”.

Właściwie od początku urzędowania jako Minister ds. Społeczeństwa Obywatelskiego rozpoczęło się ingerowanie w proces przyznawania grantów i w trwające konkursy. Na 15 stycznia 2024 zaplanowane były panele ekspertów we wszystkich priorytetach PROO z wyjątkiem priorytetu 1a. Rano 15 stycznia 2024 drogą mailową p. Minister Buczyńska wstrzymała procedurę konkursową PROO uzasadniając to… kontrolą w NIW – CRSO, którą wymiennie nazywano też audytem[15]. Jednocześnie oświadczyła, że „pozostałe konkursy prowadzone przez NIW-CRSO toczą się zgodnie z ustalonym harmonogramem”[16].

Na 14 marca zaplanowana była komisja konkursowa mająca rozstrzygnąć konkurs grantowy w priorytetach 2-4 Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (NOWEFIO). W dniu 13 marca 2024 rano p. Minister odwołała Dyrektora NIW – CRSO Wojciecha Kaczmarczyka, powołując na jego miejsce p. Michała Brauna, który z kolei wystąpił o odwołanie zastępców Dyrektora NIW – CRSO: Przemysława Jaśkiewicza i Michała Rulskiego i o powołanie na ich miejsce Andrzeja Rybus-Tołłoczko. Pretekstem do odwołania były „wyniki” kontroli/audytu(?) z KPRM. Minister Buczyńska nie odniosła się do stanowiska Dyrekcji NIW, w którym podniesiono wiele zarzutów wobec „ustaleń” kontrolerów. Nie mając innej możliwości obrony, dyrektor i jego zastępcy przedstawili swoje argumenty w specjalnym oświadczeniu[17].

Już następnego dnia w dniu 14 marca 2024 nowy dyrektor NIW – CRSO Michał Braun zaakceptował decyzję Komisji konkursowa FIO priorytety 2-4 „o przyjęciu nowych, przejrzystych zasad dotyczących wyboru ofert w ramach oceny pomysłu (A/B). W przypadku ofert, w których punktacja pozwala na zakwalifikowanie się do dofinansowania, a w których wystąpiła rozbieżność pomiędzy ogólną oceną pomysłu (A/B), decyzję o ostatecznej ocenie podejmie Komisja konkursowa”[18]. Będzie to wymagało „edycji kart oceny”. W sprawozdaniu z kontroli przeprowadzonej przez KPRM uznano: „Możliwość edytowania karty oceny do posiedzenia panelu ekspertów (potencjalne pole do wywierania nacisków na ekspertów)” za uchybienie kluczowe. Pytanie czy w takim razie nowy Dyrektor NIW – CRSO dopuścił się już pierwszego dnia urzędowania uchybienia kluczowego? Czy też wobec nowego Dyrektora zastosowanie mają inne kryteria oceny niż do poprzedniego?

Jeszcze bardziej kuriozalny komunikat pojawił się na stronie NIW – CRSO w dniu 20 marca 2024 dotyczący oceny w konkursie PROO. Przypomnijmy, że 15 stycznia 2024 p. Minister Buczyńska wstrzymała proces oceny, o czym pisaliśmy wyżej. W komunikacie z 20 marca 2024 czytamy, że „W odpowiedzi na zidentyfikowane problemy i potrzeby Rada NIW wprowadziła nowe kryterium oceny ofert w konkursie PROO, edycja 2024: Adekwatność wniosku w odniesieniu do celów programu PROO w zakresie przeciwdziałania oligarchizacji sektora pozarządowego: Wnioskodawca dotychczas nie otrzymał dotacji z przeznaczeniem na rozwój instytucjonalny w ramach Programu PROO w latach 2019-2023 w ramach tego samego priorytetu – 5 pkt”[19]. Oznacza to ni mniej, ni więcej tylko zmianę zasad oceny po zakończeniu naboru ofert, a nawet po zakończeniu oceny przez ekspertów. Zmiana ta została wprowadzona bez żadnych konsultacji społecznych, bez zasięgnięcia opinii RDPP czy Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem (RDzMP). Dodać należy, że punktację w nowym kryterium będzie przydzielał NIW – CRSO czyli w praktyce, będący politykiem KO, Dyrektor Michał Braun.

W kolejnym konkursie (dla organizacji poradniczych[20]) unieważniono… komunikat o ogłoszeniu wyników i w związku z tym jeszcze raz dokonano oceny.

Zmiany w NIW – CRSO miały na celu „odpolitycznienie” tej instytucji. Dlatego też bezpartyjnego fachowca jakim był Wojciech Kaczmarczyk zastąpiono partyjnym funkcjonariuszem KO, który jeszcze jesienią 2023 domagał się likwidacji NIW – CRSO a jego partyjni koledzy pisali o „darmozjadach” pracujących w NIW – CRSO. Pani Minister Buczyńska i jej współpracownicy z KPRM (Piotr Stec i Marek Krawczyk) nie ukrywali swojego zaangażowania w kampanię wyborczą do samorządów. Piotr Stec i Marek Krawczyk kandydowali w tych wyborach z ramienia „Polski 2050”. Obaj byli tez zaangażowani w kampanię wyborczą do europarlamentu. Poprzedni dyrektor i jego zastępcy zachowywali w sprawach politycznych dużą powściągliwość i neutralność. I nie angażowali się w kampanie wyborcze żadnego ugrupowania ani polityka. Sami też dystansowali się od prowadzenia działalności politycznej.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden niepokojący element. W sprawozdaniu z kontroli przeprowadzonej przez pracowników KPRM i podpisanym przez Minister Buczyńską Dyrektor Wojciech Kaczmarczyk zwrócił uwagę na to, że znajduje się w nim stwierdzenie, które „nosi znamiona dyskryminacji pośredniej ze względu na wyznanie w zakresie warunków podejmowania i wykonywania działalności zawodowej, w tym w szczególności na podstawie umowy cywilnoprawnej i może stanowić naruszenie art. 8 ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania”. Zwrócono również uwagę na próbę ukrycia tego w sprawozdaniu gdyż „Z nieznanych powodów ta część sprawozdania z kontroli (str. 15) została na stronie Przewodniczącej Komitetu zaczerniona, pomimo że nie zawiera danych wrażliwych”. Koresponduje to z dyskryminacyjnymi zapisami w „100 Konkretach”[21] Koalicji Obywatelskiej. W tym kontekście z dużymi obawami napawa przebieg procesu weryfikacji ekspertów oceniających w konkursach NIW – CRSO (w tej chwili trwa nabór ekspertów, w którym trzeba wykazać doświadczenie w działalności pozarządowej), a w konsekwencji duże obawy rodzi również sposób rozdziału dotacji w konkursach, które będą organizowane w 2024.

Minister Agnieszka Buczyńska wstrzymywała bez podania powodów przez ponad 3 miesiące podpisanie umów finansowych pomiędzy KPRM a NIW – CRSO, co jest „warunkiem przekazania środków z dotacji beneficjentom rządowych programów zarządzanych przez NIW-CRSO”. Przez ponad 3 miesiące organizacje pozarządowe realizujące wieloletnie projekty nie mogły otrzymać kolejnych transz. Umowa została podpisana w „blasku fleszy” w dniu 14 marca (pierwszego dnia urzędowania) przez nowego dyrektora NIW-CRSO. Chodziło więc wyłącznie o to, żeby umowę podpisał nowy dyrektor, a wstrzymywanie się z podpisaniem ich wcześniej wynikało więc wyłącznie z powodów politycznych[22].

Rada NIW na posiedzeniu w dniu 18 czerwca 2024 zaopiniowała negatywnie sprawozdanie merytoryczne Dyrektora NIW za 2023. Sprawa wydaje się o tyle kuriozalna, że sprawozdanie przygotował Dyrektor, który nie kierował pracami NIW w 2023, a w publicznych wypowiedziach nawoływał do rozwiązania NIW. Do drugiej połowy listopada 2024 na stronie NIW nie opublikowano protokołu z tego posiedzenia Rady NIW, więc nie wiadomo, czym kierowali się członkowie Rady NIW (która nota bene została powołana w 2024), tak opiniując sprawozdanie merytoryczne. Jest tylko krótka informacja na Facebook NIW[23].

Na Konferencji NIW ogłoszono nabór wniosków w konkursach NOWEFIO i PROO. Regulaminy zostały przed ogłoszeniem poddane procesowi konsultacji społecznych. W regulaminach znalazły się zapisy komplikujące aplikowanie, ale przede wszystkim faworyzujące bogate i duże organizacje, a więc przywracające stan sprzed 2015 jako sprzyjające oligarchizacji, któremu działania prof. Piotra Glińskiego i twórców NIW miały przeciwdziałać. Jest to stworzenie zarówno w PROO, jak i FIO progów dotacyjnych. Wysokość dotacji zależy od stażu organizacji i jej przychodu. Zarazem utrzymano zapis o punktach strategicznych dla organizacji, które nigdy wcześniej nie otrzymały dotacji z PROO. Zapisy w regulaminach odbudowują tzw. „szklany sufit”. W PROO mała organizacja może wystąpić o dotację w najniższym progu dotacyjnym, czyli dotacja do 60 000 zł, ale rocznie nie więcej niż 30 000 zł. W protokole z konsultacji jest ciekawe stwierdzenie: "Wydzielenie ścieżek w PROO 1a pozwoli organizacjom na "konkurowanie" w ramach konkursu w swoich "kategoriach wagowych". Małe z małymi, duże z dużymi. Jest to działanie mające na celu ograniczenie oligarchizacji sektora. Organizacja mała może zgłosić się obecnie w ścieżce 1, a jeżeli otrzyma dofinansowanie, za rok jej przychód pozwoli na aplikowanie w większej ścieżce". Otóż stworzenie jakichś mitycznych "kategorii wagowych" (sic!) to właśnie "oligarchizacja", a po drugie mała organizacja nie będzie miała szans w następnym roku, bo już nie będą jej przysługiwać punkty strategiczne za brak dotacji z PROO. A przy tak małej alokacji (tak jak było w 2024, kiedy wprowadzono, "tylnymi drzwiami", punkty za PROO), to szansę na dotację mają tylko ci, którzy otrzymają punkty strategiczne[24].

Kolejnym rozwiązaniem budzącym wątpliwości to ocenianie wniosków programem antyplagiatowym. Wnioski o dotacje nie są wytworami unikalnymi pod względem autorstwa, gdyż są ograniczone wzorem wniosku wynikającym z Rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego, a i sama treść może być powtarzalna, gdyż diagnoza potrzeb może być podobna do diagnoz w innych wnioskach, a i podejmowane działania mogą być podobne w różnych wnioskach. Wiele osób piszących wnioski działa na styku kilku organizacji i może składać podobne lub nawet identyczne wnioski licząc, że zwiększy to szanse na dofinansowanie. Organizacje mogą składać co roku ten sam wniosek. Organizacje mogą też się przekształcać czy łączyć, mogą też użyczyć swój wniosek innej organizacji lub federacji. Pojęcie plagiatu tworzy niejasną sytuację dla wnioskodawców, którzy nie wiedzą, czy ich wniosek nie zostanie zdyskredytowany przez „bezduszne” narzędzie informatyczne. We wniosku ważne jest samo działanie, a nie sposób jego opisania. Stąd też w programie NOWEFIO została wprowadzona ocena za pomysł, gdzie ekspert oceniał całościowy pomysł na działania ich przydatność, oryginalność itp. Niestety, z nieznanych powodów taka ocena została zupełnie zlikwidowana.

Jeszcze w kwietniu w wywiadzie dla TVP INFO p. Agnieszka Buczyńska zapowiadała, że wszystkie organizacje, również te, jak określiła, „boguojczyźniane”, będą traktowane równo. Jak to wygląda w praktyce, przekonaliśmy się jesienią, kiedy nowo powołana Pani Minister Adriana Porowska (w miejsce p. Agnieszki Buczyńskiej) powołała członków Rady Działalności Pożytku Publicznego (RDPP) VIII kadencji. Wśród członków nie ma ani jednej osoby z tych tzw „boguojczyźnianych” organizacji. Nie ma nawet przedstawiciela największej organizacji parasolowej tych organizacji, jaką jest Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej (KIPR). Jak widać również tutaj powróciła dyskryminacja środowisk prawicowych znana sprzed 2015 roku[25].

Starałem się w tym tekście poruszyć najważniejsze wątki zmian wprowadzonych przez rząd powstały 13 grudnia 2023 roku w sferze wsparcia sektora obywatelskiego. Zdaję sobie sprawę, że nie wyczerpałem tematu i wiele spraw zostało tu tylko zasygnalizowanych Ale mam nadzieję, że będzie on jakimś przyczynkiem do refleksji nad dalszym kształtem rozwoju sektora obywatelskiego w Polsce i nad rzetelnym i prawdziwym dialogiem obywatelskim.

Przemysław Jaśkiewicz – działalność obywatelską zaczynał w 1981 w Niezależnym Ruchu Harcerskim "Zawisza". W latach 1987–1989 działacz Niezależnego Zrzeszenia Studentów (NZS). W latach 2011–2016 pełnił funkcję wiceprezesa zarządu Fundacji Niepodległości, a do 2018 członka zarządu. Od 2008 jest w zarządzie Stowarzyszenia Budowlany Klub Sportowy w Lublinie (BKS Lublin). W czerwcu 2016 powołany na członka Rady Działalności Pożytku Publicznego V kadencji. Członek Rady Działalności Pożytku Publicznego VI kadencji. Od lutego 2017 prezes Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych Rzeczpospolitej". W latach 2021–2024 zastępca Dyrektora Narodowego Instytutu Wolności (NIW). Historyk z wykształcenia i zamiłowania, fotograf i filmowiec amator. Żonaty, ma dwóch synów.

^{[1] Piotr Gliński, Wojciech Kaczmarczyk, Informacja o realizacji działań na rzecz wsparcia rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w latach 2016 – 2023 w: „Odporność i Rozwój? Polski sektor obywatelski po 20 latach obowiązywania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie” pod red. W. Kaczmarczyka, P. Jaśkiewicza, K. Burdyki, Warszawa 2023, s. 16}

^{[2] Tamże s. 19}

^{[3] „Wzory obywatelskości. Gry salonowe czy zwyczaje domowe” red. Artur Kościański, Wojciech Misztal, IFiS PAN, Warszawa 2022}

^{[4]https://publicystyka.ngo.pl/bylem-naiwny}

^{[5] Tamże}

^{[6]https://oko.press/niw-narodowy-instytut-wolnosci-piotr-mazurek}

^{[7]https://niw.gov.pl/oswiadczenie-niw-crso-w-zwiazku-z-informacjami-rozpowszechnianymi-przez-pania-roze-rzeplinska-i-stowarzyszenie-61-mamprawowiedziec-pl/}

^{[8]https://niw.gov.pl/oswiadczenie-niw-crso-w-zwiazku-z-informacjami-rozpowszechnianymi-przez-pania-roze-rzeplinska-i-stowarzyszenie-61-mamprawowiedziec-pl/}

^{[9]https://100konkretow.pl/rozliczenie-rzadow-pis/}

^{[10]https://niw.gov.pl/apel-niw-crso-do-michala-szczerby-posla-rp/}

^{[11] https://www.gov.pl/web/pozytek/sklad-rdpp4}

^{[12] USTAWA z dnia 15 września 2017 r. o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (T.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1618).}

^{[13]https://www.gov.pl/web/pozytek/przedostatni-etap-wyborow-do-rady-niw---crso}

^{[14]https://niw.gov.pl/poznalismy-sklad-iii-kadencji-rady-niw-crso/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0IPdgyBmqEu9LyHHVA9qpdonlprY5V1SG8P4W9uKTnk6ZttJ5r-dZIKi4_aem_AQSAkQ6ROj0E2FiNT46ZpSZxaZ01eOHwL32zgeemuNb5kkFPbfOPNjjNhp68u4rkHbAkwu41YB5vmLI0Hj-XtGxc}

^{[15]https://www.gov.pl/web/pozytek/komunikat-w-sprawie-procedury-konkursowej-w-narodowym-instytucie-wolnosci--centrum-rozwoju-spoleczenstwa-obywatelskiego}

^{[16] Tamże}

^{[17]https://publicystyka.ngo.pl/wojciech-kaczmarczyk-odnosi-sie-do-wynikow-kontroli-w-niw-crso}

^{[18]https://niw.gov.pl/komunikat-niw-crso-nowe-informacje-w-sprawie-nowefio-edycja-2024-i-srodkow-na-realizacje-projektow/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0SjUdUg8iE02wg68liEXoo5zhUhInjqbZHTEoxJGT7NB-TucGCP71DPoU_aem_ATHiLenlImFHCXNa_L-hMqauRblnMFGKuMDyzf3-lx4wLykh12cyeLN8qqqrgqAcLrfogrTaWeeHB7_DPKgJA-lu}

^{[19]https://niw.gov.pl/komunikat-w-sprawie-zmian-w-regulaminie-proo-szczegoly/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR20CUdbpfHWFYGoxATmVSeBSqnk01qTSEsOEX2rdcB09AAywGr676OqLro_aem_ATGe6GInMcBNCdXBJ5Mq6DgEJWG-plSac60O9QNBQimLq8LutaTIe_6X9na4rz5WRDnOVsx0gLkp7pBwQuKxhAOZ}

^{[20]https://niw.gov.pl/uniewaznienie-informacji-o-wynikach-oceny-merytorycznej-programu-rop-2024/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR1i_vtE4X9s5olYIec3SzspqUFHxXohyx8B8_-4CnlUFco2iVSCECe5m3g_aem_ATGTfdx3wWrqAbxNlvgu9OCT3JHjgAE8-vcDt-gOmicH-wN4aiyYRiKiM-vAgUW2D5fmzAwlZKCHFH-dpoDwprf7}

^{[21]https://100konkretow.pl/organizacje-pozarzadowe/}

^{[22]https://www.gov.pl/web/pozytek/podpisanie-umow-finansowych-pomiedzy-kprm-a-niw-crso?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR1ybmLEH2XT1yTGHov0p0EvTSvS5eJp-ZsNh6gEEdIGfqk4XRhelovbfmk_aem_AcJWjQj0COwrhc6hB7S2TPOKMqfOChufmBZ5CyEtt07iVKlgbE7Ztv2bWiPktQebsHBeCJyhKx-ftEcizkbF95ji}

^{[23] https://www.facebook.com/narodowyinstytutwolnosci/posts/pfbid02zrj5PhE38ZrPDqEkSPB7rkcawz5aUSTvy82TEGPfVJgCGPqNx6xSUjtM4PMQycyEl}

^{[24]https://niw.gov.pl/nasze-programy/proo/edycja-2025/}

^{[25] Szerzej o tym: Przemysław Jaśkiewicz, Społeczeństwo obywatelskie – dwie wizje, w: Aktywne Społeczeństwo w zmieniającej się rzeczywistości. Refleksje po 5 latach działalności Narodowego Instytutu Wolnosci – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, red. Wojciech Kaczmarczyk, Konrad Burdyka, Warszawa 2022}