Publicystyka - ngo.pl

Koniec 2013 roku to również koniec trwającego od ośmiu lat warszawskiego Lokalnego Program Rewitalizacji. W czternastu dzielnicach, które do niego włączono, zrealizowano 21 projektów miejskich na łączną kwotę ponad 113 mln zł. Wkrótce ma go zastąpić Zintegrowany Program Rewitalizacji na lata 2014-2020. W założeniu ma być jego kontynuacją, ale wnioski wyciągnięte z dotychczasowych działań zaowocowały również pewnymi zmianami.

Autorom programu zależy, by uniknąć rozproszenia wielu projektów na obszarze całej Warszawy, dlatego skoncentrowali się na wybranym obszarze, którego przekształcenie ma mieć wpływ na całą stolicę. Został on wyłoniony z terenów, które w poprzednim programie zostały już zdefiniowane jako kryzysowe. Tym priorytetowym miejscem ma być prawobrzeżna Warszawa: cześć Pragi Północ, Pragi Południe i Targówka. Miasto będzie tam realizowało projekty główne, których uzupełnieniem mają być projekty dzielnicowe. Dla trzech kluczowych dzielnic udział w programie ma być obowiązkowy, pozostałe dzielnice, które wcześniej uczestniczyły w Lokalnym Programie Rewitalizacji mogą do niego wejść, ale nie muszą.

Program ma być zaplanowany wspólnie z mieszkańcami i organizacjami społecznymi. W grudniu zakończył się etap spotkań konsultacyjnych, które w lutym tego roku zostały podsumowane przez urzędników z miejskiego ratusza. Na Pradze Północ, Pradze Południe i Targówku odbyło się w sumie trzynaście spotkań organizowanych przez Urząd Miasta oraz Dzielnicowe Komisje Dialogu Społecznego, w których wzięło udział około 400 osób. Uczestnicy zgłosili ponad 350 problemów dotyczących miejsc, w których mieszkają. – Tam, gdzie było to możliwe, łączyliśmy problemy w pakiety. Teraz wspólnie z Dzielnicowymi Komisjami Dialogu Społecznego chcemy znaleźć dla nich odpowiedź w postaci określonych projektów – tłumaczy Anna Wernikowska, naczelnik wydziału rewitalizacji w Biurze Polityki Lokalowej.

W marcu pracownicy odpowiednich biur miasta mają pomóc ocenić czy zaproponowane projekty i zadania są realne do wykonania. W kwietniu odbędą się kolejne spotkania z mieszkańcami obszarów priorytetowych, na których będą mogli się odnieść do wypracowanych propozycji. W czerwcu mamy poznać pełny kształt Zintegrowanego Programu Rewitalizacji, w wakacje odbędą się konsultacje z mieszkańcami, a we wrześniu ma on zostać przedłożony Radzie Miasta.

Rewitalizacja to kompleksowa interwencja, której celem jest wydźwignięcie z kryzysu określonej części miasta i zapewnienie jej rozwoju. Czy program będzie w stanie realizować tak nakreślony cel? Zdaniem Wojciecha Kłosowskiego, eksperta samorządowego specjalizującego się m. in. w obszarze rewitalizacji miast, problemem większości dotychczasowych polskich programów rewitalizacyjnych jest to, że skupiano się w nich głównie na inwestowaniu w infrastrukturę. – Zazwyczaj kończyło się na odnowieniu elewacji budynków. A przecież kryzys dotyczy wielu dziedzin na raz. Niszczejące budynki i przestrzenie publiczne są najbardziej widocznym, ale nie jedynym jego objawem – podkreśla ekspert. – „Twarde” inwestycje powinny być mocno powiązane z programami społecznymi i społeczno-gospodarczymi. To właśnie działania animacyjne, pobudzające aktywność i przedsiębiorczość mieszkańców powinny być rdzeniem takich programów, nie na odwrót – przestrzega Kłosowski.

Czy założenia do nowego warszawskiego programu rewitalizacyjnego wskazują, że tak właśnie będzie? – Co prawda wśród celów operacyjnych programu znalazł się punkt dotyczący integracji mieszkańców, zapobiegania i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, ale działania nakierowane na aktywizowanie i integrowanie mieszkańców nie uzyskały właściwej rangi – ocenia Kłosowski.

Inaczej na to zagadnienie patrzy dr Wojciech Jarczewski, kierownik Zakładu Polityki Miejskiej i Rewitalizacji w Instytucie Rozwoju Miast. – Rozwój miast zasadniczo zależy od rozwoju gospodarczego. Rewitalizacja jest elementem wspierania przekształceń w dzielnicach zdegradowanych. Stąd też trudno oczekiwać, że rewitalizacja rozwiąże problemy społeczne. Jeżeli ludzie nie będą mieli pracy, to nawet najpiękniejsze skwery, świetlice i aleje nie spowolnią emigracji ani nie zapewnią "zrównoważonego" rozwoju – ocenia ekspert. Rewitalizacji nie można po prostu stawiać zbyt wygórowanych oczekiwań. Nie jest to mechanizm, który sam w sobie zatrzyma procesy degradacji miast, choć niewątpliwie jest to wartościowy mechanizm wspierania rozwoju społecznego, gospodarczego i urbanistycznego. – Założenia do Zintegrowanego Programu Rewitalizacji Warszawy są dobre. To, czy program zakończy się sukcesem zależy od tego, jak będzie wyglądał w szczegółach i w jaki sposób będzie realizowany – uważa Jarczewski.

Jednocześnie zwraca uwagę na to, że dotychczas na programy rewitalizacyjne w Polsce było bardzo mało pieniędzy. – Marzą nam się projekty rewitalizacyjne na miarę tych, które możemy oglądać w Wielkiej Brytanii, Niemczech czy Francji, ale środki, które tam się na to przeznacza są absolutnie nieporównywalne do tych, którymi my dysponujemy. W samym Hamburgu rewitalizacja dzielnicy HafenCity pochłonęła 10 mld euro. W Polsce miasto średniej wielkości mogło dotychczas liczyć na około 15-20 mln zł. Nie da się za to zrobić rewitalizacji we właściwym sensie, czyli kompleksowej zmiany oblicza jakiegoś fragmentu miasta. Udało się natomiast w Polsce zrealizować dużo małych projektów, na których skorzystali mieszkańcy – ocenia ekspert. – Jeśli będziemy mieli realistyczne podejście, to większość dotychczasowych polskich programów rewitalizacyjnych ocenimy pozytywnie – mówi Wojciech Jarczewski.

Ile pieniędzy będzie do wykorzystania w ramach nowego programu rewitalizacyjnego w Warszawie? Na razie nie wiadomo. Miasto chce najpierw zdefiniować problemy i zastanowić się jak je rozwiązać, a potem dopiero mówić o konkretnych kwotach. Na fajerwerki nie ma jednak co liczyć: Warszawa to nie Hamburg, a Targówek to nie HafenCity.