Najbardziej popularnymi środkami, po które sięgają organizacje pozarządowe, są te z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Nie zapominajmy jednak, że oprócz nich – z których duża część została już przecież wykorzystana – dostępne są też inne, ulokowane np. w regionalnych programach operacyjnych (RPO). Jaki jest powód tego, że niewiele organizacji z nich korzysta?
Na początku przyjrzyjmy się pokrótce charakterystyce RPO. Jak sama nazwa wskazuje, są to programy regionalne, a więc zostały one stworzone na poziomie województw w oparciu o potrzeby regionalne – jest ich więc w sumie 16. Są one zarządzane przez samorządy poszczególnych województw.
Działania (rozpisane w tzw. osiach priorytetowych) zapisane w regionalnych programach operacyjnych odpowiadają planom rozwoju każdego z województw. W związku z tym każdy RPO jest nieco inny, choć priorytety w poszczególnych programach są do siebie zbliżone. Zazwyczaj w ich ramach można pozyskać dofinansowanie na inwestycje związane ze zdrowiem, edukacją, rozwojem miast, turystyką, społeczeństwem informacyjnym, promocją regionu oraz wspierające rozwój firm, zwłaszcza z sektora małych i średnich przedsiębiorstw.
W większości priorytetów organizacje pozarządowe są wymienione jako uprawnione do ubiegania się o środki – jednak przeglądając listy projektodawców, którzy otrzymują wsparcie, okazuje się, że stanowią one znaczącą mniejszość beneficjentów – zazwyczaj ok. 2–5%. Dlaczego? Myślę, że przyczyn jest kilka. Poniżej przyjrzę się im bliżej, a następnie zaprezentuję kilka projektów, które zostały zrealizowane przez organizacje pozarządowe przy wsparciu RPO.
Rodzaje projektów wspieranych przez RPO
Dlaczego zainteresowanie organizacji pozarządowych tymi programami jest tak nikłe? Jedną z podstawowych przyczyn takiego stanu rzeczy jest rodzaj działań, na które można uzyskać wsparcie. Często są to bowiem inwestycje infrastrukturalne, takie jak drogi, kanalizacja czy elektryczność, które leżą w gestii samorządów.
Remont czy (roz)budowa budynków użyteczności publicznej, typu szkoła, gminny ośrodek kultury, muzeum czy świetlica, też mogą być sfinansowane z programów regionalnych. Obiekty te są jednak zazwyczaj własnością gminy, nawet jeśli organizacje pozarządowe mają w nich siedzibę. Organizacje rzadko są właścicielami budynków, a części z nich taka własność nie jest nawet potrzebna do realizacji swoich zadań statutowych. W związku z tym tylko część organizacji jest zainteresowana takim wsparciem – np. te, które prowadzą działalność rehabilitacyjną lub edukacyjną i potrzebny im jest własny ośrodek lub znacząca rozbudowa (remont) użytkowanego obiektu.
Jednak przedsięwzięcia z zakresu edukacji finansowane w ramach RPO nie muszą oznaczać ogromnej inwestycji w postaci np. budowy nowego obiektu. Przykładem jest projekt Fundacji Piękniejszy Świat na doposażenie sal dydaktycznych ośrodka edukacji plastycznej w Skłudzewie w niezbędny sprzęt, w celu dostosowania oferty edukacyjnej Fundacji do potrzeb uczniów i nauczycieli, głównie z obszarów wiejskich (Oś priorytetowa 3. Rozwój infrastruktury społecznej, Działanie 3.1. Rozwój infrastruktury edukacyjnej, RPO Województwa Kujawsko-Pomorskiego). Całkowita wartość projektu wyniosła 99 988 zł, z czego dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego sięgnęło 63 367,20 zł, a beneficjent wniósł wkład własny w wysokości 36 620,80 zł.
Innym działaniem, w którym organizacje także mogą brać udział, jest promocja regionu i rozwój turystyki. Właściwie w każdym regionie są osie priorytetowe, które wspierają promocję. W działania promocyjne świetnie wpisują się wszelkiego rodzaju festiwale, imprezy kulturalne, ale także wydarzenia sportowe (dofinansowanie otrzymało np. World Rowing Masters Regatta oraz cykl innych międzynarodowych imprez wioślarskich realizowanych przez Fundację Wielkopolskie Wioślarstwo) czy festiwale tematyczne, takie jak Światowy Festiwal Wikliny i Plecionkarstwa zorganizowany przez Stowarzyszenie Plecionkarzy i Wikliniarzy.
W przeważającej większości o środki ubiegają się jednak samorządy – urzędy gminy czy miasta – lub instytucje państwowe, jak muzea czy teatry, choć zdarza się, że i organizacje pozarządowe stają się beneficjentami.
Dofinansowane wydarzenia bywają bardzo różne. Niektóre są organizowane po raz pierwszy, zainspirowane możliwościami, jakie daje skorzystanie z konkursu, i przygotowywane specjalnie pod jego założenia. Jednak najwięcej jest takich, które odbywają się cyklicznie. W takiej sytuacji impreza zostaje wzbogacona o elementy wymagane przez konkurs – rozszerza się np. grupę docelową – organizatorzy starają się, aby wzięły w nich udział osoby niepełnosprawne czy osoby zamieszkałe na terenach wiejskich.
Wśród beneficjentów zdarzają się także organizacje pozarządowe, które angażują się w rewitalizację obiektów kulturalnych i religijnych, a nawet starych kamieniczek. Są to zazwyczaj organizacje powołane w tym celu lub po to, aby wspierały instytucje działające w takim obiekcie, np. kościelne. Organizacje takie zazwyczaj zostały powołane, aby chronić dobra kultury i tradycji polskiej, w tym obiekty zabytkowe. Dobrym przykładem takiej działalności jest projekt Fundacji „Fortalicja Czemierniki” z województwa lubelskiego, która w ramach RPO Województwa Lubelskiego (Oś priorytetowa 7. Kultura, turystyka i współpraca międzyregionalna, Działanie 7.1. Infrastruktura kultury i turystyki, Kategoria I Ochrona dziedzictwa kulturowego – projekty lokalne) zdobyła dofinansowanie projektu „Rewitalizacja zabytkowego pałacu w Czemiernikach jako ważnego ośrodka kultury i turystyki w regionie”.
Osobną grupą organizacji są te z otoczenia wspierania biznesu, działają one jednak w specyficznym obszarze – np. poręczeń finansowych lub klastrów wspierających przedsiębiorczość czy innowacyjność w regionie. Wśród listy beneficjentów można znaleźć projekty, które wychodzą poza ten schemat. Przykładem na to jest przedsięwzięcie Stowarzyszenia Wiosna. Ich projekt: „System zarządzania Stowarzyszenia Wiosna obejmujący integrację z systemem zarządzania wolontariuszami w Małopolsce” jako jedyny składany przez organizację pozarządową uzyskał dofinansowanie w ramach Działania 1.2 Rozwój społeczeństwa informacyjnego Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (Oś priorytetowa: 1 Warunki dla rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy). Celem projektu jest przygotowanie zaplecza technologicznego do zintegrowania i rozwoju systemów zarządzania dużymi projektami pomocowymi, nie tylko pracowników Stowarzyszenia Wiosna, ale również małopolskich wolontariuszy.
Trudne wymogi
Organizacje, które mierzyły się dotychczas z projektami dotyczącymi działań miękkich, społecznych, gdzie należało przede wszystkim dobrze uzasadnić potrzebę realizacji projektu w oparciu o badania (często niedostępne w interesującej daną organizację problematyce) i dbać o spójność logiczną projektu, startując do regionalnych programów operacyjnych, natrafiają na inne wymagania.
Przeczytaj ciąg dalszy artykułu i poznaj przykłady pozarządowych projektów zrealizowanych ze środków RPO – zajrzyj do EUlotki nr 11 (34) - magazynu europejskiego Federacji Centrum Szpitalna.
EUlotka wydawana jest przy wsparciu Programu „Wspieranie Organizacji Pozarządowych 2011 – ścieżka EURO-NGO+” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
Źródło: EUlotka 11 (34)
