Publicystyka - ngo.pl

15 października 2023 roku w Polsce odbyły się wybory parlamentarne. Wygrały partie polityczne, które podpisały wspólną umowę koalicyjną. Umowa koalicyjna zobowiązuje m.in. do wyłączenia z wycinki 20% najcenniejszych obszarów leśnych oraz do ustanowienia społecznego nadzoru nad lasami.

W ramach Strategii UE Polska jest zobowiązana m.in. do „ścisłej ochrony co najmniej 1/3 obszarów chronionych UE, w tym wszystkich pozostałych lasów pierwotnych i starolasów w UE”.

Koalicja polityczna, w odpowiedzi na oczekiwania dużej części społeczeństwa i środowisk naukowych, realizuje obecnie program reform Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Prace dotyczą Narodowej Strategii Leśnej, nowelizacji ustawy o lasach, zasad gospodarki leśnej, ustawy o ochronie przyrody.

Jednym z kluczowych procesów, z którymi mamy obecnie do czynienia w Polsce, jest rozdzielenie funkcji lasu. Do tej pory obowiązywał dogmat „trwale zrównoważonej wielofunkcyjnej gospodarki leśnej”, w której każdy skrawek lasu pełnił trzy funkcje: produkcyjną, przyrodniczą i społeczną. Model ten został zakwestionowany przez dużą część społeczeństwa, które w wyborach parlamentarnych 15 października 2023 r. w Polsce wybrało swoich zwycięskich polityków.

Przez cały 2024 r. rozdzielanie funkcji lasów było realizowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska na zasadzie pilotażu wokół 9 aglomeracji największych miejskich, wokół których wyznaczane są lasy cenne społecznie, w których jedyną funkcją lasu są nieprodukcyjne usługi ekosystemowe świadczone na rzecz społeczeństwa.

Ponadto w 2024 roku wytypowane zostały lasy cenne przyrodniczo o jedynej funkcji – przyrodniczej. W ten sposób Polska wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec Unii Europejskiej dotyczących ścisłej ochrony starolasów oraz zobowiązań wynikających z umowy o koalicji politycznej.

Od 2018 r. widoczny jest wzrost niezadowolenia z nowoczesnego modelu gospodarki leśnej i postępowania służb Lasów Państwowych wobec społeczeństwa, a także schematów korporacyjnych i standardów funkcjonowania największego właściciela ziemskiego w Unii Europejskiej, jakim są Lasy Państwowe w Polsce.

Zaufanie społeczeństwa do leśników jest drastycznie niskie, co wynika z systemowego postępowania leśników wobec społeczeństwa:

▪️ ignorowania,

▪️ wyśmiewania,

▪️ oszukiwania,

▪️ prowadzenia pseudodialogu,

▪️ zabawy na czas i zmęczenie,

a także podważania oczekiwań społecznych poprzez tajne spotkania leśników z lokalnymi władzami, budowania wpływów w samorządach, przekupstwa politycznego, finansowego oraz kumoterstwa.

Coraz lepiej wyedukowane społeczeństwo, świadome znaczenia procesów naturalnych w lasach, coraz częściej podważa zasadność archaicznego modelu hodowlanego lasu, promowanego przez Lasy Państwowe w ramach komunikacji społecznej w tym edukacji leśnej.

W Polsce działa obecnie 500 oddolnych ruchów obywatelskich, które domagają się zmiany sposobu gospodarowania lasami cennymi przyrodniczo i społecznie. Około 100 z nich stanowi stałą, ugruntowaną opozycję społeczną. Organizacje ekologiczne, do tej pory marginalizowane przez poprzednie władze państwowe, wspierały ruchy obywatelskie w latach 2018-2025. Wiodącą rolę w wieloletnim procesie wsparcia odegrały Fundacja Lasy i Obywatele oraz Fundacja Las Naturalny.

Organizacje ekologiczne i ruchy obywatelskie stworzyły postulaty zawarte w umowie koalicji politycznej i przyczyniły się do zmiany władzy w Polsce w wyborach parlamentarnych w październiku 2023 r., które wygrały partie liberalne, centrowe, lewicowe i ekologiczne. Partie te realizują obecnie postulaty dużej części społeczeństwa, ruchów obywatelskich i organizacji ekologicznych przy wsparciu merytorycznym Polskiej Akademii Nauk.

22 kwietnia 2024 r. z inicjatywy Ministerstwa Klimatu i Środowiska zainicjowany został cykl spotkań grup roboczych w celu wypracowania kryteriów i rekomendacji dotyczących wyznaczania i wzmacniania ochrony lasów cennych przyrodniczo i ważnych społecznie. W prace zaangażowane były wszystkie strony: leśnicy, urzędnicy organów ochrony środowiska, przemysł drzewny, przedsiębiorstwa usług leśnych, myśliwi, parki krajobrazowe, naukowcy, instytucje, organizacje społeczne, ruchy obywatelskie.

Tworzony jest spis lasów, które będą podlegały rozdzieleniu funkcji gospodarczej oraz przyrodniczej i społecznej. W oparciu o wypracowane kryteria 20% lasów w Polsce zostanie trwale wyłączonych z użytkowania. Ostatnie prace grup roboczych trwały w połowie listopada 2024 r., a do końca kwietnia 2025 r. wyznaczone zostaną w procesie pilotażu– lasy cenne społecznie wokół 14 aglomeracji miejskich, nad którymi będą prowadzone dalsze prace związane ze sposobem prowadzenia gospodarki leśnej.

a) sabotowanie polityki władz państwowych

Od początku wdrażania przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska zmian w polskiej polityce leśnej, Lasy Państwowe, podległe Ministerstwu Klimatu i Środowiska, realizują działania hamujące zmiany i cele polityczne polskich władz państwowych. Dzieje się tak na wielu frontach: centralnym, regionalnych dyrekcji lasów państwowych i poszczególnych nadleśnictw.

b) reakcja na moratorium na wycinkę drzew w wybranych, najcenniejszych lasach w Polsce

W dniu 8 stycznia 2024 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społecznym oraz kryzysowi utraty bioróżnorodności, wprowadziło moratorium na wycinkę najcenniejszych fragmentów lasów w Polsce.

Spotkało się to ze sprzeciwem leśników, konsorcjów przemysłu drzewnego, zakładów usług leśnych, podsycanym przez polityków ultraprawicowych, zwłaszcza we wschodniej i południowo-wschodniej Polsce. Ministerstwo Środowiska i Środowiska umożliwiło leśnikom przeprowadzenie niezależnych konsultacji społecznych w sprawie aktualizacji obszarów objętych moratorium na wycinkę drzew, w celu dostosowania ograniczeń do potrzeb zakładów usług leśnych. Konsultacje leśnicy wykorzystywali do sabotażu i ośmieszania Ministerstwa Środowiska oraz organów państwowych.

c) udział Lasów Państwowych w Ogólnopolskiej Naradzie o Lasach i pozbycie się problemu 20% wyłączeń lasów najcenniejszych

Lasy Państwowe w ramach udziału w pracach Ogólnopolskiej Narady o Lasach, przedstawiły swoją propozycję najcenniejszych przyrodniczo i społecznie lasów. Są to: łąki, bagna bez drzew, wyspy na jeziorach, resztki lasu po wyrębie (tzw. biogrupy), użytki ekologiczne, rezerwaty, lasy w odległości 20 m od leśnych ścieżek uczęszczanych rekreacyjnie przez społeczeństwo (tzw. firanki zasłaniające ukryte za nimi przed wzrokiem społeczeństwa wycięte fragmenty lasów).

Ponadto Lasy Państwowe deklarują, że wyłączyły już 10% lasów z wycinki, co stanowi połowę z 20% zadeklarowanej puli. Deklarowane 10% to: bagna bez drzew, wyspy na jeziorach, resztki leśne na zrębach, lasy referencyjne, czyli ponownie bagna zalane przez bobry, ale także młode lasy na zrębach, istniejące rezerwaty i użytki ekologiczne.

W ten sposób Lasy Państwowe starają się wypełnić wolę polityczną wyłączenia z użytkowania 20% najcenniejszych lasów w Polsce, oferując najniższej jakości fragmenty lasów lub tereny pozbawione drzew, co ma przynieść Lasom Państwowym jak najmniejsze straty finansowe. Dodatkowo jest to ewidentne dublowanie ochrony, bo na proponowanych terenach i tak nie wycina się drzew, nie ma na nich drzew lub są to tereny chronione prawem na podstawie ustawy o ochronie przyrody (rezerwaty i użytki ekologiczne).

d) przebieg i propozycje Lasów Państwowych podczas obrad Zespołów Lasów Społecznych

Od września 2024 r. do listopada 2024 r. z inicjatywy Ministerstwa Środowiska i Środowiska powołane zostały Zespoły Lasów Społecznych, których celem było wyznaczenie lasów cennych społecznie wokół 9 największych aglomeracji miejskich w Polsce. W procesie uczestniczyli wszyscy zainteresowani: przedsiębiorstwa drzewne, przedsiębiorstwa usług leśnych, samorządy na szczeblu gmin, powiatów i województw, organizacje społeczne, organizacje i lobbyści wspierający Lasy Państwowe. Proces ten został przekazany do realizacji Lasom Państwowym. Stworzono propozycje dla stron, procesu wyznaczania lasów społecznych oraz sposobu ich zagospodarowania.

Propozycja Lasów Państwowych dla 9 największych aglomeracji w Polsce zakłada dalszą wiodącą rolę funkcji produkcyjnej oraz maksymalne ograniczenie zasięgu lasów społecznych. Takie postępowanie Lasów Państwowych świadczy o arbitralnym zaangażowaniu w podważanie polityki leśnej władz państwowych i przeciwstawianie się oczekiwaniom społeczeństwa, domagającym się głębokich zmian w funkcjonowaniu Lasów Państwowych.

e) reakcja Lasów Państwowych na politykę środowiskową Unii Europejskiej, wyznaczającą starolasy do ścisłej ochrony

Mimo zmiany władzy w Polsce 15 października 2023 r., Lasy Państwowe nadal wykazują sprzeciw wobec Unii Europejskiej, co wiąże się z konserwatywnym podejściem leśników do wartości Unii Europejskiej. Już w 2021 roku Lasy Państwowe stworzyły ekspertyzy, które miały podważyć politykę środowiskową Unii Europejskiej. Dziś sytuacja w żaden sposób się nie zmieniła, co stanowi zagrożenie dla organów państwowych w zakresie implementacji prawa Unii Europejskiej do ładu krajowego.

f) strategia komunikacji społecznej Lasów Państwowych

Opiera się o utrwalone przez dziesięciolecia, stereotypy lasu gospodarczego, etosu zawodu leśnika przy jednoczesnym pominięciu wszystkich kwestii związanych z procesami polityki leśnej Państwa i świadomości społecznej na temat procesów przyrodniczych. Kwestionowane są lasy naturalne i procesy w nich zachodzące, prawo środowiskowe Unii Europejskiej, społeczności lokalne otrzymują od Lasów Państwowych celowo wybrakowaną wiedzę, która może powodować konsternację społeczeństwa wobec działań władz państwa.

Przebieg zmian w polskiej polityce leśnej jest niemal niezauważalny dla opinii publicznej. Prace nad wyznaczeniem lasów społecznych wokół 9 aglomeracji stały się widoczne dla mediów dopiero pod koniec tych prac, a dziennikarze, nie zdając sobie sprawy z przebiegu procesu, w pierwszej kolejności poprosiły o opinię Lasów Państwowych, z którymi tak naprawdę jest problem.

Na oficjalnym profilu w mediach społecznościowych oraz na stronie internetowej Lasów Państwowych wciąż dominuje propaganda sukcesu i promocja etosu leśnika.

Kwestia lasów cennych przyrodniczo, definicja i znaczenie lasów pierwotnych oraz starolasów, w tym „Strategia Unii Europejskiej na rzecz Bioróżnorodności 2030”, która definiuje te lasy i wymaga ich wyznaczania przez państwa członkowskie UE – są zupełnie niezrozumiałe.