Publicystyka - ngo.pl

🌳190-letni las łęgowy - LASY AGLOMERACJI WROCŁAWSKIEJ

Nazwa województwa: Dolnośląskie
Nazwa powiatu: Legnicki
Nazwa gminy: Miłkowice

Lokalizacja

1️⃣ Wartości przyrodnicze

190-letni las łęgowy, to siedlisko przyrodnicze Natura 2000 - łęgowe lasy dębowo- wiązowo- jesionowe. Rosną w nim głównie 188 letnie dęby z 117 letnimi jesionami oraz 97 letnią olchą. 

2️⃣ 190-letni starolas

Jest to starolas, który został odrzucony przez nadleśnictwo Legnica podczas identyfikacji I grupy starolasów w I kwartale 2025 r. 

3️⃣ Niedziałająca ochrona

190-letni las łęgowy jest to las, spełniający kryteria lasów cennych przyrodniczo Ogólnopolskiej Narady o Lasach i w związku z tym, zgodnie z dokumentem „Wzmocnienie ochrony lasów cennych przyrodniczo i społecznie”, miał być od 2025 r. objęty ochroną z zakazem wycinki, co ostatecznie nie zostało zrealizowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Jest to las, który zgodnie z założeniami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 czerwca 2024 r. w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych, docelowo może zostać wyłączony z pozyskania drewna.

4️⃣ Rębnia 190-letnich dębów

W styczniu 2025 r., nadleśnictwo Legnica wykonało rębnię stopniową w 190-letnim lesie łęgowym, ze skutkiem pozbawienia cech staroleśnych. Zgodnie ze stanowiskiem nadleśnictwa Legnica, 190-letni las łęgowy został odrzucony z listy starolasów na podstawie kryteriów weryfikacji, które zostały wyartykułowane samowolnie przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych, bez wiedzy i zgody uczestników Ogólnopolskiej Narady o Lasach i Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Treść nieautoryzowanych negatywnych kryteriów weryfikacji starolasów to: wyłączyć wydzielenia, gdzie:

▪️ wykonano już pozyskanie drewna,
▪️ drzewostan znajduje się w fazie rozpadu, wymagającej działań gospodarczych

5️⃣ Powody rębni

W opinii nadleśnictwa, w 190-letnim lesie łęgowym w 2017 r. i 2020 r. wykonano już niewielkie wycinki a ponadto, występuje w nim obniżenie poziomu wód gruntowych.
W oparciu o powyższe argumenty, nadleśnictwo Legnica zainicjowało w styczniu 2025 r. rębnię stopniową w 190-letnim lesie łęgowym.

6️⃣ Niesubordynacja Lasów Państwowych

Ministerstwo Klimatu i Środowiska w piśmie z dnia 7 maja 2025 r. przyznaje, że powyższe podejście nie wynika bezpośrednio z polecenia Ministra Klimatu i Środowiska z 1 stycznia 2025 r. i dlatego Ministerstwo Klimatu i Środowiska zwróciło się do Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych z prośbą o przedstawienie szczegółowych wyjaśnień w tym zakresie. 

7️⃣ Skutki dla całego procesu identyfikacji i ochrony starolasów

W 190-letnim lesie łęgowym, została zainicjowana rębnia stopniowa, która nie powinna zostać przeprowadzona przy zastosowaniu oficjalnych i zatwierdzonych wytycznych procesów identyfikacji i ochrony starolasów. Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych stworzyła dodatkowe negatywne kryteria weryfikacji starolasów odnoszące się do cięć wykonanych we wcześniejszych latach i symptomów rozpadu tak zwanego drzewostanu, który może być rozumiany jako jeden z ważnych elementów składowych całego ekosystemu starolasu i zachodzących w nim procesów. 

8️⃣ Spowolnienie procesu ochrony starolasów

W oparciu o nie znane Ministerstwu Klimatu i Środowiska dodatkowe kryteria, została przeprowadzona przez Lasy Państwowe weryfikacja starolasów w Polsce, co wiąże się z kolejnymi długotrwałymi interakcjami pomiędzy Ministerstwem Klimatu i Środowiska a Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych. Dodatkowe interakcje dotyczą przekazania wyjaśnień przez dyrekcję na żądanie ministerstwa i podjęciem stosownych działań zaradczych przez ministerstwo przy współpracy z Instytutem Ochrony Środowiska.

9️⃣ Cechy staroleśne, zakwestionowane przez cele hodowlane

190-letni las łęgowy, to nie jest wąsko rozumiany drzewostan. Zawężanie definicji starolasów przez pryzmat tak zwanego drzewostanu, pozbawia procesy decyzyjne pełnego zasobu wiedzy o funkcjonowaniu lasów. 
Zastosowanie kryterium oceny kondycji drzewostanu nie znajduje uzasadnienia w oficjalnych kryteriach weryfikacji starolasów wypracowanych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska w oparciu o wytyczne i rekomendacje uczestników Ogólnopolskiej Narady o Lasach, Jest też sprzeczne z uznaną wiedzą o funkcjonowaniu lasów. W 190-letnim lesie łęgowym, zostały zakwestionowane funkcjonujące procesy: 

▪️ przemiany pokoleń, 
▪️ krążenia materii organicznej w lesie, 
▪️ procesy regulacyjne zbiorowiska leśnego, dążące do wyrównania składu gatunkowego drzew w lesie, w którym dawniej sztucznie wspierano wzrost i dominację ilościową dębów. 

Nadleśnictwo Legnica, mając ograniczony ogląd na funkcjonowanie lasów naturalnych i starolasów, zdefiniowało te naturalne procesy przez stosowany wobec lasów gospodarczych pryzmat celów hodowlanych, które narzucają wymóg szybkiej interwencji hodowcy, który chce ograniczyć negatywne skutki utraty wartościowych lecz w krótkiej perspektywie czasu, zamierających drzew. 

Nadleśnictwo Legnica uznało cechy staroleśne związane z funkcjonowaniem naturalnych procesów regulacyjnych, jako zagrożenie i przerwało te procesy niszcząc cały układ ekologiczny zbiorowiska leśnego, w którym one funkcjonowały od niemal 200 lat. 

🔟 Priorytety w starolesie

Przemiana materii organicznej w 190-letnim lesie łęgowym, gwarantuje ciągłość trwania lasu, co widać po obecności młodszych pokoleń drzew, które zastąpią starsze. Sporadyczne ustępowanie pojedynczych dębów jest typowe, nawet jeśli jest spowodowane obniżeniem poziomu wód gruntowych. Obserwacja nieprzerwanej od niemal 200 lat ciągłości ekologicznej lasu jest czymś, co budzi obawy hodowcy lasu, gdyż są one poza kontrolą i dotyczą tak zwanego drzewostanu, którego kondycja jest celem hodowlanym.

Naturalne procesy regulacyjne będą podlegać ochronie w ramach nowej formy ochrony przyrody - starolasach. Priorytetem jest nieprzerwana ciągłość trwania starolasu a nie drzewostan i jego kondycja zdrowotna. 

1️⃣1️⃣ Ministerstwo Klimatu i Środowiska wspiera wycinkę wzorcowego starolasu

Dyrektor Departamentu Leśnictwa i Łowiectwa przy Ministerstwie Klimatu i Środowiska, podpisując się pod stanowiskiem nadleśnictwa Legnica, wspiera argumentację “osłabionego stanu zdrowotnego” i “symptomów rozpadu drzewostanów”. Ministerstwo Klimatu i Środowiska akceptuje wycinkę 190- letniego lasu spełniającego wszystkie kryteria starolasu na podstawie wymienionych wcześniej: 

▪️ przemiany pokoleń, 
▪️ krążenia materii organicznej w lesie, 
▪️ procesów regulacyjnych zbiorowiska leśnego, dążących do wyrównania składu gatunkowego drzew w lesie, w którym dawniej sztucznie wspierano wzrost i dominację ilościową dębów.

1️⃣2️⃣ Skutki dla procesów decyzyjnych. Wiarygodność LP jako partnera rozmów na szczeblu centralnym

Lasy Państwowe, tworząc nieautoryzowane negatywne kryteria weryfikacji starolasów, zignorowały ogólnopolski proces partycypacyjny Ogólnopolskiej Narady o Lasach i wszystkich jego uczestników, dając tym samym zasadne obawy i argumenty do stwierdzenia, że podejmowanie w przyszłości wspólnych ustaleń w ramach procesów decyzyjnych uzgadnianych z Lasami Państwowymi na szczeblu centralnym, jest obarczone dużym ryzykiem i brakiem wiarygodność decydentów Lasów Państwowych, deklarujących finalną zgodę na wspólnie wypracowane rozwiązania a następnie bez powiadomienia kogokolwiek, rezygnujących z wyrażonej zgody. 

✅ REKOMENDACJE

📣 Działania systemowe

W omawianym przypadku, stracono 190- letni starolas, który spełniał wszystkie wymagane kryteria starolasu. Taka sytuacja wymaga pilnych działań systemowych, które zapobiegną akceptacji tego precedensu jako normy.

📣 Cechy staroleśne i zastosowanie nieautoryzowanych kryteriów

W odniesieniu do 190-letniego lasu łęgowego, oficjalne kryteria starolasów I etapu, weryfikowane w I kwartale 2025 r. przez Lasy Państwowe to:

▪️ wiek dla dęba powyżej 150 lat, 
▪️ obecność okazałych i starych drzew, 
▪️ duża ilość martwego drewna, 
▪️ pochodzenie drzewostanu – naturalne odnowienia, 
▪️ złożona struktura drzewostanu i obecność drzew biocenotycznych. 

Ani w poleceniu Ministra Klimatu i Środowiska z 1 stycznia 2025 r. ani w wytycznych i rekomendacjach Ogólnopolskiej Narady o Lasach, nie ma nic o tym, że za starolasy nie są uznawane lasy spełniające te kryteria, jeśli “wykonano już pozyskanie drewna” lub “ tzw. drzewostan znajduje się w fazie rozpadu, wymagającej działań gospodarczych”. 

Wyjątek ten miał być zapewne stosowany w nasadzonych monokulturach sosnowych czy świerkowych, które są narażone na działalność naturalnych procesów regulacyjnych, mogą posiadać wiek starolasowy, ale ze względu - czy to na jemiołę czy korniki - i ich sztuczne pochodzenie starolasami być nie powinny. 

📣 Zdolność lasu do samostanowienia

W przypadku 190-letniego lasu łęgowego, mamy do czynienia z rozpoznanym siedliskiem przyrodniczym Natura 2000, łęgiem dębowo- wiązowo- jesionowym, który jest występującym w przyrodzie naturalnym zbiorowiskiem leśnym a nie sztucznym monokulturowym zbiorowiskiem zastępczym. Wszystkie cechy dotyczące stabilności tego siedliska:

▪️ stałość,
▪️ stabilność,
▪️ elastyczność,
▪️ oporność,
▪️ trwałość,
▪️ niezawodność,
▪️ równowaga dynamiczna,

funkcjonują w nim bardzo dobrze i gwarantują nieprzerwane istnienie lasu. 

📣 Procesy decyzyjne w Ministerstwie Klimatu i Środowiska 

Ocena jakości lasu naturalnego przez wypaczony i ograniczony pryzmat hodowlany jest niedopuszczalna w procesie identyfikacji i ochrony starolasów. Szeroko rozumiana hodowla lasu, zakłóca procesy decyzyjne wprowadzając elementy zarządzania tak zwanym “drzewostanem” do całego zjawiska przyrodniczego, jakim jest ekosystem leśny i jego zdolności samoregulacji w sytuacjach stresu środowiskowego spowodowanego czynnikami:

▪️ abiotycznymi,
▪️ biotycznymi,
▪️ antropogenicznymi.

Samostanowienie całego ekosystemu leśnego, jest celem ochrony starolasów i systemowe działania naprawcze wymagają pilnej korekty procesów decyzyjnych w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. 

Ciągłość trwania pokrywy leśnej, trwającej nieprzerwanie od 190 lat, ma podlegać bezwarunkowej ochronie, z negatywną oceną opinii Lasów Państwowych, definiujących proces przemiany pokoleń w ustanawianym starolesie, jako kryterium negatywne identyfikacji starolasów i nazywane potocznie “zamieraniem drzewostanu”

W przypadku leśnych zbiorowisk zastępczych, plantacji lub monokultur, utrzymywanych sztucznie w stanie wyraźnej dysfunkcji procesów samoregulacji, można rozpatrzyć zasadność ustanowienia starolasu. 

📣 Hodowla lasu w procesach decyzyjnych organów ochrony przyrody

Ministerstwo Klimatu i Środowiska w procesie identyfikacji i ochrony starolasów zasięga opinii podmiotów zewnętrznych. Wszelkie opinie i rekomendacje Instytutu Ochrony Środowiska i Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, powinny być odfiltrowane z wpływów nauk leśnych, odnoszących się do potrzeb “ochrony lasu” przed jego zdolnością do samoregulacji.

🕙📌 NASTĘPNY: Reliktowa buczyna - Puszcza Karpacka

Informacje o Raporcie 2 Fundacji Las Naturalny

Raport 2 | Monitoring procesów ochrony lasów w Polsce | sierpień–wrzesień 2025 został przygotowany na potrzeby decydentów, samorządów, organów ochrony przyrody, zespołów społecznych oraz placówek oświatowych. Projekt jest wspierany przez Inicjatywę European Space Agency Network of Resources (https://eo4society.esa.int/network-of-resources/).

Pełny raport 2 (160 MB, PDF) dostępny jest pod linkiem: https://drive.google.com/file/d/1CSPjxZE4i9j7m8V5t1ne0bR3ygxBLY5e/view?usp=sharing

Dostępny jest również Raport 1 | Monitoring procesów ochrony lasów w Polsce | czerwiec–lipiec 2025 (110 MB, PDF): https://drive.google.com/file/d/1TLH2dzdLBVQCY7fVzNeALK33_h4E797l/view?usp=sharing

Raport | MONITORING PROCESÓW OCHRONY LASÓW W POLSCE | Czerwiec- Lipiec 2025 r. Projekt wspierany przez Inicjatywę European Space Agency Network of Resources