Właśnie ukazał się najnowszy raport dotyczący jawności i transparentności budżetowej na świecie – Open Budget Survey 2015. Polska zajęła w nim 22 miejsce (ex-aequo z Portugalią i Filipinami).
Jest to już piąta edycja raportu publikowanego co kilka lat przez Open Budget Partnership, pozarządową organizację ze Stanów Zjednoczonych działającą na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Prezentuje on wyniki badań narodowych systemów finansów z punktu widzenia transparentności procedur budżetowych, zakresu społecznej partycypacji oraz jakości instytucjonalnego nadzoru nad wydatkowaniem publicznych środków. Kluczowy element raportu stanowią międzynarodowe rankingi krajów.
W obecnym rankingu transparentności budżetowej (Open Budget Index) Polska uzyskała 64 pkt., co plasuje nasz kraj w grupie krajów o dość dobrym poziomie przejrzystości procedur budżetowych. Najwyżej zostały ocenione: Nowa Zelandia, Szwecja, Republika Południowej Afryki Norwegia i Stany Zjednoczone (uzyskując od 81-88 na 100 możliwych punktów). Stawkę z zerową liczbą punktów zamykają takie kraje jak Arabia Saudyjska, Katar, Birma czy Liban. Przeciętna punktacja wyniosła 45.
W porównaniu do poprzednich edycji Polska otrzymała w miarę zbliżoną punktację – w 2012 zdobyliśmy 59 pkt., a w latach 2010 i 2008 odpowiednio 64 i 67 pkt. Nieznaczne wahania między poszczególnymi edycjami należy tłumaczyć głównie stałym udoskonalaniem metody badawczej i relatywnymi zmianami pozycji innych państw.
Nasz kraj słabiej natomiast wypadł w ocenie pozostałych filarów, tj. zakresu społecznej partycypacji w procesach budżetowych, zdobywając jedynie 44 pkt. (ale przy globalnej średnie wynoszącej tylko 25 pkt.) oraz jakości instytucjonalnego nadzoru nad wydatkowaniem publicznych środków (52 pkt.). Należy odnotować, że wyniki w ostatnim filarze (instytucjonalnym) wyraźnie podciągnęła wysoka ocena działalności instytucji kontrolnej (NIK), która zdobyła 92 pkt. na 100 możliwych.
W swych rekomendacjach IBP zaleca Polsce m.in. opracowywanie i publikację budżetu obywatelskiego (tzw. Citizens Budget – przystępnej dla obywateli wersję budżetu), dokonanie szeregu modyfikacji procedur budżetowych skutkujących większą spójnością dokumentacji budżetowej oraz podjęcie działań na rzecz zwiększenia zakresu społecznej partycypacji w procedurach budżetowych.
***
Open Budget Survey (OBS) to międzynarodowy program badawczy mający na celu dokonywanie kompleksowej oceny narodowych systemów zarządzania finansami publicznymi z punktu widzenia kryteriów przejrzystości i angażowania obywateli w procesy budżetowe. Koncentruje się na następujących trzech grupach zagadnień: 1) dostępu obywateli do informacji i transparentności procedur budżetowych, 2) społecznej partycypacji oraz 3) jakości instytucjonalnego nadzoru nad wydatkowaniem publicznych środków. Prowadzone w jego ramach analizy służą m.in. przygotowaniu syntetycznych indeksów stanowiących podstawę międzynarodowych porównań, w tym także budowy rankingu krajów. Kluczowe znaczenie ma ranking transparentności budżetowej -
Open Budget Index. Program badawczy ma globalny charakter obejmując ponad sto krajów ze wszystkich kontynentów. Jest koordynowany przez niezależną, pochodzącą z USA pozarządową organizację
Open Budget Partnership zajmującą się promocją idei społeczeństwa obywatelskiego. Prace badawcze w poszczególnych krajach są realizowane przez niezależne instytucje i ekspertów należące bądź do sektora organizacji pozarządowych bądź sfery nauki. Program zasadniczo realizowany jest w cyklu dwuletnim począwszy od 2006 r. Każda kolejna edycja łączy się poszerzaniem zakresu badań, tak w zakresie zagadnień budżetowych, jak i liczby objętych krajów. Globalne ogłoszenie wyników OBS 2015 stanowiącego piątą z kolei edycję programu nastąpiło w dniu 10 IX 2015 w Waszyngtonie. Więcej informacji można znaleźć na stronie:
http://internationalbudget.org/.
