Publicystyka - ngo.pl

Oficjalnie krajowe dyskusje nad tym, na co mają zostać przeznaczone środki europejskie w latach 2014-2020 mają się rozpocząć dopiero na początku przyszłego roku, ze względu na trwającą do końca 2011 r. polską prezydencję w Radzie UE. Jednak nieoficjalne prace trwają już od dłuższego czasu.

W chwili pisania tego tekstu Komisja Europejska jeszcze nie przedstawiła rozporządzeń dla funduszy europejskich w przyszłym okresie programowania. Oficjalne informacje ze strony resortu rozwoju regionalnego były takie, że ze względu na okres prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej konsultacje i prace krajowe, rozpoczną się dopiero w styczniu 2012 roku. Jednak podczas VI Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych, w czasie sesji „Samo się nie zrobi – czyli o tym, jak organizacje mogą wpłynąć na fundusze europejskie na lata 2014-2020?”, zorganizowanej przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, Radca Ministra w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, nieco przypadkowo, ujawniła zebranym gościom informacje o nieformalnej grupie roboczej, złożonej z przedstawicieli wszystkich środowisk poza reprezentantami organizacji pozarządowych zajmującej się ww. kwestiami w zmienianym składzie, ale dość regularnie. Grupa ta, której przedstawicieli pani Radca wymienić nie chciała, od kilku miesięcy pracuje nad założeniami polskiego stanowiska do rozporządzeń KE. Można więc uznać, że konsultacje koncepcji dla programów operacyjnych mogą już być na poziomie zaawansowanym. Zapytana o organizacje pozarządowe zaangażowane w te prace, Radca odpowiedziała, że zaproszenie było do nich kierowane, lecz pozostało bez odpowiedzi.

Nie oznacza to jednak, że organizacje pozarządowe nie próbowały włączyć się w dyskusję. Już 27 stycznia 2011 r. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych przekazała Komisji Europejskiej uwagi^[1] dotyczące V raportu kohezyjnego. Postulaty OFOP-u dotyczyły przede wszystkim obszarów interwencji (kapitał społeczny, kapitał ludzki, edukacja, reforma regulacji), strony proceduralnej oraz wzmocnienia zasady partnerstwa.

Podobnie zadziałała Grupa robocza ds. społeczeństwa obywatelskiego przy Komitecie Koordynacyjnym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, skupiająca wszystkich przedstawicieli partnerów społeczno-ekonomicznych w KK NSRO oraz przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, przekazując stanowisko^[2] skoncentrowane na tematyce wzmocnienia wdrażania zasady partnerstwa, w tym wsparcia partnerów społeczno-ekonomicznych pod względem instytucjonalnym, aby byli w stanie być realnie równorzędną stroną dyskusji nad politykami publicznymi.

Kilka miesięcy później, pod koniec czerwca, powstało stanowisko polskich organizacji pozarządowych na czas polskiej prezydencji w Radzie UE, które zostało przekazane mediom. Stanowisko zawierało postulaty społeczeństwa obywatelskiego, wyrażone przez Fundację Feminoteka, Greenpeace Polska, Grupę Zagranica, Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych oraz Wspólnotę Roboczą Związków Organizacji Socjalnych WRZOS, dotyczące chęci uczestnictwa w dyskusjach i debatach podejmujących tematy istotne dla przyszłości Unii Europejskiej, które odbywać się miały w ramach polskiej prezydencji. Organizacje powołały się między innymi na artykuł 11 Traktatu Lizbońskiego mówiący o konieczności umacniania demokracji uczestniczącej, instytucjonalizacji dialogu z obywatelami oraz szerokich konsultacji społecznych w ramach opracowywania polityki wspólnotowej. Podkreślono też, że organizacje pozarządowe będą nadal starały się włączać w proces decyzyjny stosownie do swoich kompetencji i w miarę swoich możliwości, mimo ograniczonego uwzględnienia, lub często wręcz zlekceważenia, postulatów zgłaszanych w trakcie tworzenia priorytetów polskiej prezydencji. Ta tendencja znalazła swoje odzwierciedlenie również w wypowiedzi Radcy Ministra o nieformalnych konsultacjach bez udziału szerszej reprezentacji NGO. Nie pierwszy więc raz głos organizacji nie został wysłuchany przez stronę rządową. Prezydencja, mimo wielkich oczekiwań ze strony trzeciego sektora, nie zmieniła ani na moment polskich realiów prowadzenia polityki. Warto zaznaczyć, że na dzień oddawania niniejszego artykułu do druku, stanowisko zostało podpisane przez dziewięćdziesiąt pięć kolejnych organizacji^[3].

Sesja o przyszłości funduszy europejskich w ramach VI Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych przyniosła również inne ciekawe informacje. Otóż z danych, które przedstawił Dyrektor Departamentu Zarządzania EFS w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Paweł Chorąży, wynika, że sektor NGO stanowi najliczniejszą grupę beneficjentów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Spośród 27 tysięcy realizowanych projektów aż 12,9 tys. (47%) było i jest realizowanych przez sektor pozarządowy. Średnia wartość projektów realizowanych z Kapitału Ludzkiego, o które starały się organizacje z funduszu społecznego, wynosi 285 tys. złotych, co procentowo plasuje organizacje na dole tabeli uzyskiwanych alokacji środków, natomiast ilość projektów realizowanych jest zdecydowanie najwyższa spośród innych grup beneficjentów^[4]. Okazuje się więc, że organizacje pozarządowe mimo ograniczonych możliwości zdobywania funduszy są najbardziej zaangażowane w realizację projektów. Dziwne jest więc pomijanie trzeciego sektora w konsultacjach programów operacyjnych, które jak się okazuje, nakierowane są głównie na wspieranie administracji samorządowej oraz prywatnych firm. Niezrozumiałym wydaje się fakt, że organizacje muszą często niemal wpraszać się, by je uwzględniono w procesie konsultacji dokumentów strategicznych, skoro najaktywniej włączają się w ich realizację.

Doświadczenia, choćby projektu ustawy o zrzeszeniach, pokazują, że organizacje mogą realnie wpływać na politykę publiczną. Kiedy w lutym 2009 roku pojawiły się propozycje zmian obowiązującej ustawy o stowarzyszeniach (m.in. nakładające nowe obowiązki tworzenia planu finansowego i nowych, nadmiernych wymagań sprawozdawczych oraz sankcji) niewielu przypuszczało, że półtora roku później zostaną one zaprezentowane ponownie, jako projekt ustawy o zrzeszeniach. W środowisku organizacji zawrzało. Z inicjatywy Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych powstało Wspólne Stanowisko^[5] krytykujące proponowane przez senatorów rozwiązania i wzywające parlamentarzystów do wycofania się z dalszych prac nad kontrowersyjnymi zapisami. Dzięki mobilizacji ponad 600 organizacji pozarządowych, które podpisały dokument OFOP-u, a niektóre z nich czynnie włączały się w dyskusję z projektodawcami, założenia ustawy o zrzeszeniach zostały zablokowane. Niestety senatorowie zapowiadają kontynuację prac nad autorskim projektem w przyszłej kadencji, co oznacza, że dyskusja ta na pewno będzie kontynuowana. OFOP natomiast przygotował własne, alternatywne do senackich, propozycje^[6] zmian do obowiązującej ustawy prawo o stowarzyszeniach.

Inną tego typu inicjatywą jest wymienione już wyżej Stanowisko polskich organizacji pozarządowych na czas polskiej prezydencji w UE, pod którym podpisało się już prawie sto organizacji i które nadal można podpisywać. W tym duchu Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych powołała wewnątrzfederacyjną grupę roboczą, która pracuje nad wypracowaniem postulatów dotyczących przyszłego okresu programowania na różnych szczeblach: projektów rozporządzeń, Wspólnych Ram Strategicznych, umowy dwustronnej między Polską a KE, wreszcie – programów operacyjnych. Grupa ta ma być w pewnym sensie eksperckim głosem sektora oraz inicjatorem szerszych konsultacji zarówno wewnątrzsektorowych, jak i z administracją publiczną. OFOP zaprasza wszystkie organizacje, również niezrzeszone, do współpracy w tym zakresie (reprezentacja@ofop.eu).

Biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia wydaje się, że bez wspólnych inicjatyw organizacje pozarządowe nie będę miały szans realnie wpłynąć na kształt funduszy europejskich na kolejnych siedem lat. W ich interesie jest mobilizacja środowiska i wspólne podejmowanie działań, tak by konsultacje dotyczące podziału unijnych pieniędzy były jak najbardziej otwarte.

---

[1] Uwagi Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych do V raportu kohezyjnego

[2] Uwagi partnerów społeczno-gospodarczych, członków Grupy roboczej ds. społeczeństwa obywatelskiego przy KK NSRO, są dostępne pod adresem: http://www.ofop.eu/images/stories/GRSO_stanowisko_5rap_kohez_pl.pdf

[3] Ze stanowiskiem można się zapoznać i poprzeć przez złożenie podpisu na portalu organizacji pozarządowych (Stanowisko polskich organizacji pozarządowych...).

[4] M.Dymkowski, Co przyniesie organizacjom nowy budżet Unii? Sprawozdanie z sesji „Samo się nie zrobi – czyli o tym, jak organizacje mogą wpłynąć na fundusze europejskie na lata 2014-2020?”

[5] Wspólne stanowisko w sprawie ustawy o zrzeszeniach

[6] Propozycje uproszczeń Ustawy Prawo o Stowarzyszeniach