Publicystyka - ngo.pl

Opolskie Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych zaprasza do lektury artykułu o promocji i rozpoznawalności rad działalności pożytku publicznego, który powstał w ramach projektu „Ogólnopolska debata III Sektor dla Polski".

W założeniach jego twórców projekt „Ogólnopolska Debata III Sektor dla Polski” realizowany w ramach programu „Obywatele dla Demokracji” przez Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT oraz Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych i finansowany z funduszy EOG ma pozwolić na sformułowanie diagnozy aktualnego stanu polskiego III sektora i wypracowanie strategii jego rozwoju na najbliższe lata. Regionalny Panel Ekspertów w województwie opolskim, wychodząc naprzeciw potrzebie wytyczenia drogi, którą powinien pójść polski III sektor, zajął się opracowaniem tematu rad działalności pożytku publicznego, tym czy te ciała dialogu są potrzebne, jak funkcjonują, czy spełniają swoje zadania, czy są widoczne, prestiżowe, czy samorząd postrzega rady pożytku publicznego jako źródło informacji, weryfikacji, konsultacji oraz czy ludzie zasiadający w radach mają wystarczającą wiedzę, aby w nich uczestniczyć. Wśród tych kwestii znalazły się również te, bez których istnienie rad wydaje się pozbawione racji bytu, a związane z promocją i rozpoznawalnością rad działalności pożytku publicznego w środowiskach lokalnych.

Pod nazwą „rada działalności pożytku publicznego” rozumie się grono doradcze, którego zadaniem jest konsultowanie i opiniowanie dokumentów dla organu jednostki administracyjnej, przy której ta rada działa. Szczególna wartość takiej rady polega na tym, iż składa się ona nie tylko z przedstawicieli organizacji pozarządowych, ale również z reprezentantów administracji publicznej. Właśnie dzięki temu na forum rady prezentuje się poglądy obu partnerów i istnieje większa szansa na wypracowanie porozumienia uwzględniającego racje stron. Co więcej spojrzenie z kilku punktów widzenia, a także dostęp do większych zasobów powodują, że decyzje wypracowane w trakcie dyskusji mają większe szanse na efektywne wdrożenie.

Jednak rozpoznawalność rad wśród lokalnych społeczności nadal pozostawia wiele do życzenia. Z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor z 2012 roku wynika, że aż 36% NGO zadeklarowało brak wiedzy na temat obecności w gminie lub mieście lokalnej Rady czy innego zespołu do spraw stałej współpracy między NGO a JST. Dla przykładu w województwie dolnośląskim zgodnie z wynikami badań wśród 123 JST, powodami nieistnienia rad są: brak złożenia wniosku (35,8%), brak potrzeby, brak zainteresowania NGO (35,8% ). Wśród członków społeczności lokalnych brak wiedzy o istnieniu rad jest jeszcze większy. Zwykle wymienia się kilka powodów tego stanu rzeczy. Przede wszystkim ustawowe kompetencje rad są niewystarczające, aby podmioty te realnie wpływały na społeczną rzeczywistość i jakość współpracy między JST a NGO. Ustawa nie doprecyzowuje ich oddziaływania – są one organem, który opiniuje, jednak to wcale nie znaczy, ze ktoś musi się do tych opinii zastosować. To zaś wzbudza obawy potencjalnych członków rad, że ich zaangażowanie może być niewspółmierne do efektów. Co więcej rady są często traktowane jako ciało powielające kompetencje innych podmiotów np. federacji lub komisji dialogu i stąd też nie przypisuje się wielkiej wagi temu, co dzięki nim można by zyskać. Nie ma również wymogu ich istnienia, a skoro nie ma takiego wymogu i zasiadanie w nich jest nieodpłatne, mało osób decyduje się zaangażować w ich działalność, jeśli zaś już to robią, często nie posiadają odpowiednich kompetencji. Na niską rozpoznawalność rad wpływa też ich krótka, dwuletnia kadencyjność, mała częstotliwość spotkań, brak klarownego i jasnego regulaminu pracy oraz planu pracy, brak wymiany doświadczeń z innymi radami, a także brak szerszej informacji na temat tego, czym się zajmują.

Aby wzmocnić pozycję rad i tym samym zwiększyć ich rozpoznawalność, oprócz uporania się z wyżej wymienionymi problemami, należy pokazać środowisku NGO i lokalnym społecznościom korzyści wypływające z ich powoływania właśnie poprzez promocję podejmowanych przez nie działań. Promocja powinna wykorzystywać jak najszerszy katalog form komunikacji, począwszy od internetowych platform informacyjnych (lokalnych i ogólnokrajowej), na których zamieszczano by informacje na temat członków rady, regulaminu rady, zakresu poruszanych tematów, aktualnych wydarzeń, spotkań, protokołów posiedzeń rady, poprzez audycje radiowe, artykuły prasowe, reportaże telewizyjne, otwarte debaty na temat dialogu i współpracy międzysektorowej z udziałem lokalnej społeczności, a skończywszy na popularyzacji rad w środowisku posłów i senatorów RP oraz podczas konwentów marszałków. Rada może również pełnić rolę łącznika między podmiotami konsultacyjnymi i innymi radami np. radami seniorów, radami młodzieżowymi oraz może współpracować z federacjami, tak by nie była oskarżana o uzurpowanie sobie prawa do reprezentacji całego sektora pozarządowego. Ważne jest też swoiste wyjście rad do organizacji, a więc szkolenia skierowane do NGO czy spotkania w siedzibach lokalnych organizacji pozarządowych. Istnieje też możliwość zapraszania na posiedzenia rad członków lokalnej społeczności oraz specjalistów z różnych dziedzin, a także możliwość organizowania wojewódzkich Forów Rad wszystkich szczebli.

Wszystkie te działania mogą sprawić, że rady staną się nie tylko rozpoznawalne, ale zaczną funkcjonować jako doskonałe narzędzie budowania dialogu obywatelskiego, kształtowania decyzji w sprawach społecznych, a przede wszystkim przyczynią się do efektywnej realizacji polityki lokalnej.

Dopełnieniem omawianych tu kwestii niech będzie krótki wywiad przeprowadzony z Janem Całką, Zastępcą Naczelnika Biura Organizacji Pozarządowych w Urzędzie Miasta Opola oraz członkiem Regionalnego Panelu Ekspertów.

Sławomir Piechaczek: - Jak ocenia Pan promocję rad działalności pożytku publicznego w środowiskach lokalnych w woj. opolskim?

Jan Całka: - Rady pożytku publicznego w gminnych środowiskach są nie tylko mało rozpoznawalne, ale władze samorządowe i większość organizacji nie mają podstawowej wiedzy na ten temat. Władze samorządowe nie wypracowały modelu dialogu z podmiotami społecznymi, natomiast organizacje stają się coraz bardziej hermetyczne, ukierunkowane na realizację własnych celów statutowych. Dlatego cenna jest inicjatywa środowisk trzeciego sektora, która zmierza do wypracowania nowych wzorców dla rad i równocześnie promuje powoływanie tych rad w samorządach. Ale powołanie rady nic nie zmieni, jeżeli będzie to zespół fasadowy, a nie twórczy zespół ludzi prowadzący dialog i wypracowujący propozycje do realizacji. Do tego dochodzą funkcje konsultacyjne, mediacyjne i opracowywanie opinii. Wymaga to jeszcze wiele pracy tak z samorządami, jak i z organizacjami.

J.C.: - Rola rad w naszym województwie jest marginalna. Z jednej strony powołanie nowych rad a z drugiej ich aktywna obecność w lokalnych wspólnotach i wypracowanie konkretnych rozwiązań może tę sytuacje zmienić. Wyobrażam to sobie tak: rada na podstawie rozpoznania potrzeb konkretnego środowiska wypracowuje propozycje rozwiązania problemu. Ponieważ w radzie jest trójreprezentacja, jej wnioski do realizacji przedkładane władzy wykonawczej lub radzie gminy mają większą skuteczność. Zrealizowanie konkretnej inicjatywy będzie rzutowało na autorytet rady. Organizacje pozarządowe również muszą docenić i promować rady w swoim środowisku. Rady mogą zaistnieć w swoim mieście, gminie, dzielnicy, wsi tylko poprzez konkretną działalność, którą docenią ludzie. Wszystko zależy od ludzi, którzy wejdą do rad, a nie od bardzo często fasadowych struktur.

Autor: Sławomir Piechaczek,

Artykuł powstał w ramach projektu „Ogólnopolska debata III Sektor dla Polski”, który jest realizowany przez Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT oraz Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych. Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z funduszy EOG.