Publicystyka - ngo.pl

- W poniedziałek, 17 lutego, angielska wersja Sektorowych Programów Operacyjnych zostanie przesłana do Komisji Europejskiej. Rozpocznie się trwający do listopada proces negocjacji. W tym czasie musimy stworzyć system, zapewniający skuteczne i sprawne wykorzystanie przyznanych nam środków finansowych – powiedziała podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej Krystyna Gurbiel, otwierając konferencję Programy Rozwoju Regionalnego - przygotowanie polskich regionów do korzystania z funduszy strukturalnych.

Celem konferencji było omówienie pierwszych doświadczeń związanych z wdrażaniem programu Phare 1999 Rozwój Regionalny Mazur i Podkarpacia, Phare Spójność Społeczna i Gospodarcza oraz Phare 2001 Odbudowa w kontekście wdrażania kolejnych edycji programu Phare, a także funduszy strukturalnych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Zaproszeni zostali reprezentanci Komisji Europejskiej, Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Finansów, Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej, agencji wdrażających, Urzędów Marszałkowskich, Urzędów Wojewódzkich oraz beneficjenci, przedstawiciele firmy konsultingowej Ove Arup & Scott Wilson.

- W przyszłym tygodniu Sektorowe Programy Operacyjne zostaną umieszczone na stronach internetowych MGPiPS, powstają także podręczniki, uczące niezbędnych procedur, które uzupełnią zaplanowany system szkoleń. Koniecznym uzupełnieniem jest wzajemna wymiana doświadczeń. Dlatego chcemy, by takie konferencje odbywały się częściej – dodała minister Krystyna Gurbiel.

Zadaniem programów rozwoju regionalnego Phare jest zarówno rozwiązywanie specyficznych problemów społeczno-gospodarczych regionów, jak też przygotowanie administracji na wszystkich szczeblach do programowania i wdrażania projektów realizowanych przy wsparciu funduszy strukturalnych po przystąpieniu do Unii Europejskiej. Dzięki nim wszystkie regiony mają możliwość zdobycia doświadczeń, które będą niezbędne przy korzystaniu ze znacznie większych środków z funduszy strukturalnych. Jest to niezbędne już teraz, kiedy przygotowuje się dokumenty programowe oraz projekty do sfinansowania z funduszy strukturalnych.

Realizacja programów rozwoju regionalnego, współfinansowanych ze środków programu Phare, jest koordynowana i nadzorowana przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Znaczne kompetencje, zwłaszcza w zakresie programowania, przekazane zostały na szczebel regionalny. To właśnie władze samorządowe regionów decydują o wyborze projektów i odpowiadają za ich właściwe przygotowanie do realizacji. Służby wojewody przejęły natomiast odpowiedzialność za rozliczenia finansowe i monitoring realizowanych projektów.

W ramach programów rozwoju regionalnego realizowane są trzy typy projektów: infrastrukturalne, rozwoju zasobów ludzkich oraz wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw.
W ramach projektów infrastrukturalnych możliwe jest zrealizowanie inwestycji, której celem jest polepszenie stanu infrastruktury warunkującej prowadzenie działalności gospodarczej. Zadaniem realizowanych projektów jest więc np. poprawa dostępu do terenów inwestycyjnych (poprzez budowę lub modernizację dróg), uzbrojenie terenów inwestycyjnych (np. projekty dotyczące budowy i rozbudowy systemów kanalizacyjnych), tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości i parków przemysłowych.

Jedynie projekty infrastrukturalne realizowane w ramach programu Phare 2001 Odbudowa mają inną specyfikę – ich celem jest naprawa zniszczonej w wyniku powodzi, infrastruktury lokalnej oraz budowa zabezpieczeń przeciwpowodziowych (łącznie w około 100 jednostkach samorządowych).
W ramach projektów wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw, przedsiębiorstwa mogą uzyskać dofinansowanie usług doradczych i szkoleniowych, wsparcie inwestycyjne związane np. z adaptacją budynków, zakupem maszyn, sprzętu informatycznego. Informacje o realizowanych w ramach poszczególnych edycji form wsparcia przedsiębiorstw uzyskać można w Regionalnych Instytucjach Finansujących, które podpisują umowy z przedsiębiorcami zainteresowanymi uzyskaniem pomocy.

- Jak dotąd Polska ma duże sukcesy w pozyskiwaniu i wykorzystywaniu środków unijnych – stwierdził obecny na konferencji Pierwszy Radca Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Warszawie John O’Rourke. – Jednak nie wszystkie pieniądze udało się spożytkować. Tak było np. z programem Inicjatywa, mającym służyć restrukturyzacji sektora węgla i stali na Śląsku. Dlatego trzeba wyciągnąć wnioski z porażek, by móc ich unikać w przyszłości. Powinniśmy wiedzieć, na jakie instrumenty brak popytu i dlaczego. Usprawnić system można jedynie uważnie słuchając tych, którzy z niego już korzystali.

Radca John O’Rourke sugerował skoncentrowanie się wokół następujących problemów:

• jak i na jakich podstawach dokonuje się wyboru projektów, finansowanych ze środków europejskich?
  
• czy respektowane są priorytety określone w dokumentach programowych?
  
• dlaczego większość projektów dotyczy inwestycji w sferze infrastruktury, a tak mało rozwoju przedsiębiorczości?
  
• co powoduje, że przetargi przeprowadzane są w ostatnich momentach przed upłynięciem terminu?
  
• dlaczego są gminy, które mimo że złożyły wnioski dwa lata temu, wciąż czekają na odpowiedź?
  
• jak zapewnić płynność finansową, pozwalająca na terminowe rozliczanie się z wykonawcami?
  
• w jaki sposób usprawnić przepływ informacji, uelastycznić procedury i stworzyć rzetelny system monitorowania prowadzonych inwestycji?
• 
  
  Swoimi doświadczeniami podzielili się także przedstawiciele władz samorządowych, którzy korzystali już z programów europejskich.
  Iława, liczące 33 tys. mieszkańców miasto w woj. warmińsko-mazurskim, wykorzystuje środki pomocowe od 1995 roku. - Do 1999 roku uczestniczyliśmy w programach służących walce z bezrobociem, rozwojowi strefy przemysłowej i turystyki, jednak tamte wnioski były łatwiejsze do przygotowania, a realizacja projektów łatwiejsza – oceniła Mariola Zdrojewska z Urzędu Miasta w Iławie. – Od roku 2000 jesteśmy uczestnikami kolejnych edycji programów Phare, realizując główny cel, czyli uaktywnienie gospodarcze miasta, przez rozwój dzielnicy przemysłowej.
  
  Najważniejsze, jej zdaniem, to mieć dobry i możliwy do zrealizowania pomysł, zgodny z priorytetami programu. Warto zawczasu zgromadzić potrzebną dokumentację techniczną, odpowiadającą wymogom unijnym. Po opublikowaniu ogłoszenia o składaniu wniosków może być mało czasu na kompletowanie od początku wszystkich dokumentów. – W naszym przypadku celem było zbudowanie wschodniej obwodnicy miasta, przez co uaktywniliśmy gospodarczo 70 hektarów terenów – mówiła Mariola Zdrojewska. Warto też podzielić inwestycję na etapy. Dzięki temu, uczestnicząc w Phare 2003, udało się włączyć odrzucone wcześniej elementy. Przygotowując wnioski warto pamiętać o sformułowaniu spodziewanych celów i oczekiwanych efektów. Pomaga to przy monitoringu i ocenie stopnia realizacji projektu. Należy pamiętać, że w przypadku niewywiązania się ze zobowiązań, trzeba zwrócić otrzymane pieniądze. Dobrze jest mieć własną, przygotowaną merytorycznie kadrę – czasami na poprawienie czy uzupełnienie dokumentów jest bardzo mało czasu.
  
  Podobne zdanie miał Prezydent Gdyni, Wojciech Szczurek. Gdynia realizuje dwa duże projekty. Pierwszy, dotyczący rozwoju MSP w turystyce i usługach, to budowa infrastruktury wodnej – portów, marin, mola wraz z towarzyszącym zapleczem. Efektem ma być powstanie ok. 40 nowych firm i 160 miejsc pracy. Tu miasto dostało 3,6 mln euro dofinansowania.
  
  Drugim projektem jest Pomorski Park Technologiczny, nastawiony na koncentrację wysoko zaawansowanych technologii, ośrodków naukowo-badawczych i rozwój przedsiębiorczości. W tym przypadku dofinansowanie wynosi 2,5 mln euro. Oczekiwane jest powstanie ok. 60 małych i średnich przedsiębiorstw, zatrudniających 200 osób.
  
  - Powinno się pamiętać o zapewnieniu rezerwy w budżecie na wymagany wkład własny oraz na nieoczekiwane wydatki – powiedział Prezydent Wojciech Szczurek. – I dbać o sprawne, terminowe i dokładne przygotowanie projektów. Nieocenionym kapitałem jest profesjonalny zespół pracowników, zajmujących się projektem – dodał prezydent.
  
  W dalszej dyskusji przedstawiciele mniejszych gmin wyrażali obawy, co do zgromadzenia potrzebnych środków finansowych na przygotowanie dokumentacji i własną część inwestycji. Niepokoili się też zmieniającymi się regułami i procedurami. Reprezentanci Urzędów Marszałkowskich zwracali uwagę na marginalizację ich roli w realizacji projektów.
  
  W dalszej części konferencji mowa była m.in. o dokumentacji przetargowej, w przygotowaniu której pomagają eksperci Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), a także doradcy firmy konsultingowej Ove Arup & Scott Wilson.
  
  Jak podkreślali przedstawiciele PARP dobre przygotowanie projektu w znacznej część zależy od prawidłowego przygotowania dokumentacji przetargowej, według przyjętych przez Komisję Europejską procedur. Jest to proces bardzo trudny i wymagający przygotowania wielu tomów dokumentacji, która musi być przetłumaczona na język angielski i przesłana do akceptacji przez KE.
  Najczęściej powtarzane błędy to:
  
• jakość i dokładność kosztorysów,
  
• problem z oszacowaniem wartości inwestycji (często procedura zatwierdzania projektu trwa kilkanaście miesięcy, co może zmieniać jej wartość),
  
• niewłaściwe tłumaczenia dokumentacji na język angielski (w tłumaczenia powinni brać udział twórcy projektu),
  
• długi proces akceptacji powoduje czasem przedawnienie niektórych zezwoleń i pozwoleń (np. pozwolenia na budowę).
• 
  
  Swoje doświadczenia w kwestii przygotowania dokumentacji przetargowej przedstawiali praktycy: m.in. Czesława Rzadkosz – wójt gminy Łukowica z Małopolski, Maria Skurpska – dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Olsztynie oraz Bożena Zawadzka z Urzędu Miasta w Białymstoku. Przedstawiciele samorządu mówili o uciążliwości w przygotowaniu dokumentacji dla Komisji Europejskiej, jednak procedury są do przejścia. Uciążliwy jest jednak długi okres oczekiwania na decyzję KE.
  
  Przy realizacji projektów finansowanych ze środków Unii Europejskiej bardzo ważną kwestią jest prowadzenie stałego monitoringu. Jak podkreślała Bożena Zawadzka z Białegostoku, istotną rolę w tym procesie odgrywa menedżer projektu, który w zasadzie odpowiedzialny jest za jego prowadzenie.
  Pewne kłopoty mogą pojawiać się przy finansowaniu projektów. Projekty realizowane w ramach Phare 1998 do 2001 finansowane są w pięciu 20-procentowych transzach, przy czym uruchomienie kolejnej transzy następuje po wykorzystaniu co najmniej 50 proc. środków transzy poprzedniej. W uzasadnionych przypadkach Ministerstwo Finansów zwraca się do KE o wcześniejsze przekazanie środków. Od 2002 roku złagodzono te kryteria, gdyż w wielu wypadkach powstawały zatory płatnicze.