Publicystyka - ngo.pl

Obecnie obowiązujący dokument strategiczny przewiduje realizację opisanych w nim działań w ciągu czterech lat – jednakże, ze względu na różne okresy realizacji projektów, dopuszczone zostało, że planowany okres działań może wykroczyć poza ten termin. Jednym z głównych założeń jest kompleksowa poprawa jakości historycznej przestrzeni publicznej. Program uwzględnia zarówno wykonanie szeroko pojętych prac przy stołecznych zabytkach i zahamowania procesów degradacji, ale także wyeksponowanie tychże zabytków i zwiększenie ich atrakcyjności dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych.

„Program Opieki nad Zabytkami” liczy 80 stron i składa się z trzech części. Pierwsza z nich to podstawa prawna opracowania Programu i związki z innymi dokumentami. Tu znajdziemy m.in. odniesienia do dokumentów opisujących opiekę nad zabytkami na poziomie krajowym i wojewódzkim. Drugą część stanowi diagnoza zasobu i stanu zachowania dziedzictwa kulturowego Warszawy, w której opisano specyfikę dziedzictwa m.st. Warszawy, a także zawarto analizę SWOT obecnych zasobów. Trzecią i ostatnią część dokumentu stanowi aktualny Program opieki nad zabytkami z opisem jego realizatorów, finansowania i sposobu monitorowania.

Jak brzmi cel główny „Programu Opieki nad Zabytkami”? Oczywiście – tak jak to ma miejsce w określaniu celów w dokumentach strategicznych – brzmi ogólnie. Celem tym jest przesłanie: dziedzictwo Warszawy trwałym fundamentem dynamicznego rozwoju. Ogólnie także sformułowane są różnorodne priorytety realizowane w ramach tego Programu. Oto one:

I. Włączanie mieszkańców Warszawy do opieki nad zabytkami i podnoszenie ich świadomości;

II. Tworzenie trwałych warunków do poprawy stanu zachowania dziedzictwa;

III. Eksponowanie i wykorzystanie walorów zabytkowych do budowania tożsamości i dumy mieszkańców;

IV. Wykorzystywanie i udostępnianie zabytków na cele społeczne, w tym kulturalne i edukacyjne dla mieszkańców i turystów.

I choć działania w ramach tych priorytetów są różnorodne, to jednak w ramach ich realizacji rola organizacji pozarządowych jest – podobnie jak w wypadku powstawania samego Programu – jedynie doradcza, współpracująca. Przedstawiciel Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków, wchodzący w skład Komisji, naczelnik Karol Guttmejer podkreśla: – Rola organizacji jest przede wszystkim konsultacyjna. Jako że przedstawiciele organizacji, które mają w statucie szeroko pojętą ochronę dziedzictwa kulturowego zabytków, posiadają różnorodną wiedzę, ich opinie i spostrzeżenia, uwagi są często nader ciekawe. Spotykamy się regularnie raz w miesiącu i dyskutujemy różne problemy – jak choćby kwestię reklam na zabytkach, rozbiórek różnych obiektów na terenie Warszawy, czy też zamierzenia konserwatorskie właścicieli zabytków – dodaje.

Codzienna współpraca organizacji pozarządowych z Miastem przy tym Programie polega na regularnych spotkaniach Komisji Dialogu Społecznego do spraw Ochrony Dziedzictwa Kulturowego. Średnio na KDS-ie pojawia się około 10 przedstawicieli organzacji oraz reprezentanci Miasta.

– Nasz KDS powstał w roku 2009, czyli tuż przed wprowadzeniem obowiązującego Programu – mówi Paulina Sikorska. – Od tego czasu obserwuję, że współpraca pomiędzy Miastem, a organizacjami w ramach naszego obszaru tematycznego systematycznie się poprawia. Cennym elementem jest możliwość przesyłania naszych pytań do Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków. Na KDS-ie – zazwyczaj przedstawiciel konserwatora, najczęściej Dyrektor – na nie odpowiada, ilustrując wszystko odpowiednią dokumentacją. Cenna jest też nasza rola konsultacyjna – opiniowaliśmy choćby ważny dokument o nazwie Plan Zarządzania „Historyczne Centrum Warszawy. Miejsce Wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO”. Niestety – dodaje Sikorska – czasem wydaje mi się, że nie do końca nasza rola jest równie ważna dla urzędników.

Bo z jednej strony Miasto i organizacje budują stopniowo prawdziwy dialog, a KDS-y to często przestrzeń, która pozwala sprostować wiele spraw, ostudzić emocje, wyjaśnić nieporozumienia. Z drugiej nadal wiele jest do zrobienia. – Mam czasem wrażenie, że Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków nie do końca ma potrzebę konsultowania z członkami KDS swoich dokumentów, swoich decyzji itd. Jeśli KDS upomni się, wówczas jest to robione – brak jednak tej inicjatywy ze strony BSKZ. Myślę jednak, że to nie wynika z niechęci urzędników. Oni po prostu nie są jeszcze nadal przyzwyczajeni do tego sposobu współpracy.

Poza tym, że organizacje chciałby robić więcej i mieć szansę bardziej się angażować, to chciałby też móc realizować różne działania w ramach polityki opieki nad zabytkami. – Uważam, że organizacje pozarządowe skupione w naszym KDS-sie mają nieco podcięte skrzydła – mówi Paulina Sikorska. – Główny problem widzę w tym, że Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków nie organizuje konkursów dla organizacji.

– Co prawda, nasza Komisja – dodaje – wywalczyła zapis w Programie Współpracy miasta z organizacjami, aby konkursy z zakresu ochrony zabytków były organizowane. Jako że trudno oddzielić myślenie o zabytkach od myślenia o kulturze, organizuje je jednak Biuro Kultury. I tu niestety mamy kłopot komunikacyjny, bo od dłuższego czasu nikt z Biura Kultury nie uczestniczy w naszych spotkaniach, pomimo przesyłanych zaproszeń – ubolewa.

Ta ostatnia uwaga jest zresztą wymieniona w sprawozdaniu rocznym z działań KDS w roku 2012.

Strategia obowiązywać będzie przez najbliższy rok – jest zatem czas, by myśleć o wprowadzeniu nowych zapisów, uwzględniających większą rolę organizacji pozarządowych w opracowaniu przyszłej. Pytanie, co organizacje zajmujące się zabytkami chciałyby robić? Jakiej treści konkursów i zagadnień merytorycznych by oczekiwały? – Trudno powiedzieć coś ogólnie, bo każda organizacja, która działa w naszym KDS-sie ma inny profil działalności, więc i zakres konkursów, w których chcieliby uczestniczyć jest dość szeroki – mówi Sikorska. – Są organizacje zajmujące się reklamą, ochroną zabytków, ochroną zabytków drewnianych, planowaniem przestrzennym, są i takie, które interesuje ochrona zabytków tylko Starego Miasta w Warszawie, tylko Ochoty, tylko Saskiej Kępy. Przy ewentualnych zmianach w Programie warto to skonsultować z wszystkimi członkami KDS – pointuje.